Saga - 2008, Síða 112

öldina alla í gegnum tiltekin hugmyndafræðileg gleraugu. Sam -
kvæmt þeirri sýn var sótt að alræðisríkinu úr mörgum áttum af fjand-
samlegum gagnbyltingaröflum, erlendum sem innlendum. Þarna var
í flestum tilfellum að verki atvinnufólk sem átti starfsframa sinn og
lifibrauð undir því að það stæði sig vel í vinnunni og að upplýst yrði
að þörf væri fyrir störf þess. Óhjákvæmilega hefur slíkt áhrif á túlkun
viðkomandi starfsmanna og nálgun þeirra við viðfangsefnið í
skýrslu gerðinni, ekki síst vegna þess að hugmyndafræðilegir gildis-
dómar eru mjög áberandi í öllu sem sett er inn í skjölin. Túlkunin nær
með áberandi hætti til hinnar eiginlegu stjórn málaumfjöllunar, þar
sem einföld marxísk-lenínísk afstaða er gegnumgangandi. Dæmi um
það er að skýrsluhöfundar telja að helsta vandamálið á Íslandi níunda
áratugarins hafi verið skortur á marxískum flokki sem hefði getað
stýrt óánægju fólks með efnahagsóstjórnina og verkfallsátökum á
braut öreigabyltingar. Sömu leiðis má velta fyrir sér hvort einhverjir í
föruneyti Vigdísar Finn bogadóttur forseta hefðu haft nægilegt hug-
myndaflug til að spá því að heimsókn hennar til Vestur-Berlínar yrði
túlkuð sem sigur og viðurkenning á (leynilegri) undirbúningsvinnu
„fulltrúa Sovét ríkj anna og Þýska alþýðulýðveldisins á Íslandi“. En
túlkanir að þessu tagi eru áberandi í öllum skýrslunum, ekki bara
þeim sem snúast um stjórnmál og stjórnmálamenn. Skýrsluhöfundar
eru alls óragir við að leggja mat á menn og málefni, enda þjálfaðir í
því af Stasi. Þannig er sem dæmi tíundað nákvæmlega hverja skýrslu-
höfundur telur mannkosti „Karlsons“ og í skýrslunum er meira að
segja að finna tískuleiðbeiningar, því það þykir sérstök ástæða til að
nefna að íslenski kennarinn við Freie Universität hafi verið hirðu laus
í klæðaburði, í rauðu skyrtunni með blátt bindi og á sumarskóm í des-
ember.
Stasi-skjölin geta ótvírætt veitt sögulegar upplýsingar um Ís -
land og Íslendinga, en fyrst og fremst gefa þau þó innsýn í veru-
leika öryggislögreglunnar austurþýsku, umhverfi hennar, vinnulag
og hugmyndafræði. Skjölin eru vitnisburður um tortímingarmátt
lög regluríkis, en um leið eru þau ákveðinn sýndarveruleiki sem
vissu lega er gagnlegt að skoða sem slíkan og nota í fræðilega grein-
ingu; þá þarf jafnframt að taka tillit til þeirra atriða sem skekkja og
bjaga þessa mynd. Skjölin geta því í senn verið gagnleg og varasöm
þegar þau eru skoðuð ein og sér. Þau krefjast vakandi heimildarýni
og að tillit sé tekið til þess að sýndarveruleiki Stasi er í flestum til-
fellum hálfsannleikur gegnsýrður af persónulegum starfsmetnaði
skýrsluskrifara og marxískri hugmyndafræði.
birgir guðmundsson og markus meckl112
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:38 Page 112