Saga - 2008, Page 235

undur hefði hætt sér svolítið lengra og reynt að finna út hve mikils Íslend-
ingar „neyttu“ af guðsorðabókum sem voru prentaðar oftar en einu sinni,
jafnvel oft.
Séra Torfi K. Stefánsson Hjaltalín skrifar um biskupsstólana á 18. öld,
stefnur og strauma. Hann nýtir sér afar víðtæka þekkingu á heimildum um
þetta efni og bætir miklu við það sem hefur komið fram í bókarhlutum
Guðrúnar Ásu og Jóns Þ. Þór. Mér liggur við að segja að Torfi komi Skál -
holti til bjargar eftir að það hafði verið skilið eftir í þrotlausum vísitasíum
Brynjólfs biskups. Þannig er fyrst hér greint frá afnámi stólsins og sölu
stólseignanna. Hins vegar sækir Torfi dálítið í að sökkva sér ofan í að rekja
deilur manna, stundum um lítilvæg efni.
Þá koma tvær greinar um fornleifarannsóknir á biskupsstólunum. Mjöll
Snæsdóttir, Gavin Lucas og Orri Vésteinsson skrifa um Skálholt, Ragn -
heiður Traustadóttir og Guðný Zoëga um Hóla. Báðar greinarnar líða
nokkuð fyrir að rannsóknunum var ekki lokið. Í aðra röndina detta höf-
undar ofan í smámunasama nákvæmni uppgraftarskýrslunnar (bls. 687):
„Gólflögin þrjú voru í meginatriðum svipuð. Öll voru þau úr birkiberki og
kvistum þó að meira virtist vera af viðarkolum í neðsta gólfinu.“ Á hinn
bóginn er frásögnin sums staðar ekki nógu nákvæmlega unnin. Ég skil til
dæmis ekki fyllilega lýsingu á upphitunarkerfi í skólastofunni í Skálholti
(bls. 691). Þar vantar nauðsynlega teikningu og ónákvæmt er að segja að
„hitinn“ hafi verið „leiddur eftir rennunni.“ Hiti verður ekki leiddur einn
og sér heldur aðeins með eða eftir einhverju efni.
Loks skrifa vígslubiskuparnir á Hólum og í Skálholti um staðina eftir að
biskupsstólarnir voru lagðir niður, Jón Aðalsteinn Baldvinsson um Hóla,
Sigurður Sigurðarson um Skálholt. Báðar eru þær greinar fróðlegar en
óþarflega langar. Það er að vísu gott dæmi um afhelgunina í hugsun lands-
manna þegar þeir endurreistu Hólastað með bændaskóla á 19. öld og
ætluðu sér síðar að gera Skálholti sömu skil. Það er eins og menn hafi
hugsað að nú dygði ekkert bænastagl til að hjálpa upp á búskap lands-
manna; til þess þyrfti skynsamlega hugsun. Samt var ástæðulaust að rekja
sögu bændaskólans á Hólum frá einum skólastjóra til annars, næstum eins
nákvæmlega og sögu biskupanna — og með næstum eins miklu hóli um
hvern þeirra og tíðkast um biskupa í biskupasögum.
Í inngangi gerir Guðrún Ása Grímsdóttir grein fyrir vinnubrögðum
sínum (bls. 28–29). Hún segir frá samþykkt kirkjuþings árið 2000, að verkið
skyldi „byggjast á nauðsynlegum frumrannsóknum á efninu en að öðru
leyti á rannsóknum sem þegar hafa verið gerðar.“ Með hliðsjón af þessum
orðum, segir Guðrún, „þótti mér ekki koma til greina að tína upp og end-
ursegja þekkingaratriði úr almennum yfirlitsritum sem hvert á sinn hátt
eru endursagnir og túlkanir höfunda á kunnum frásagnarheimildum og
skjölum. Í stað þess að fara þá leið eina ferðina enn valdi ég … að draga
mestmegnis að efni úr áður lítt nýttum frumheimildum úr leifum skjala-
safns biskupsstólsins í Skálholti.“
ritdómar 235
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:38 Page 235