Saga - 2006, Page 216

sögu og lætur lesandann einnig vita af því hve mjög verður að styðjast við
fornleifarannsóknir þegar ritað er um viðfangsefni bókarinnar. Þær rann-
sóknir spanna alllangt skeið og í upphafi þeirra voru áherslur og tækni aðr-
ar en síðar, sem hafði áhrif á það hvaða vitneskju þær veita auk þess sem
túlkun þeirra getur verið með ýmsu móti. Stundum verður langt á milli
góðra bita í grænlensku heimildakjötsúpunni og þá verður fólki það eðlilega
fyrir að kjamsa áfergjulega á sinum og tægjum og „draga viðamiklar, og
stundum að því er virðist glannalegar, ályktanir úr frá takmörkuðum heim-
ildum og upplýsingum“, segir Guðmundur varfærinn í aðfaraorðum og gæt-
ir sín yfirleitt sjálfur á hugarfluginu og er allajafna hófstilltur í ályktunum.
Segja má að það séu einkum tvær staðreyndir sem móta öðru fremur af-
stöðu fræðimanna til norræna samfélagsins á Grænlandi. Önnur er einmitt
sú að það var norrænt að uppruna og því er jafnan leitast við að staðsetja
alla vitneskju sem til fellur um það innan þess túlkunarramma sem umlyk-
ur norræna miðaldasögu. Hin staðreyndin er sú að vitað er að þetta samfé-
lag leið undir lok og hvarf með öllu. Báðar þessar meginhugmyndir móta
mjög rit Guðmundar eins og vænta má þar sem fræðirit annarra höfunda
mynda þekkingargrundvöll þess. Mér fannst stundum að hann hefði mátt
vera ögn gagnrýnni hvað þetta snertir en eins og svo margir aðrir lýsir
hann fyrir lesendum sínum þróttmiklu höfðingjasamfélagi sem virðist
standa óhaggað þegar menn höfðu síðast af því spurnir snemma á 15. öld
en er horfið í lok þeirrar aldar og lét ekki eftir sig neinar augljósar skýring-
ar á hvarfinu. Þó hefur hann bent lesandanum á að í fyrstu fornleifarann-
sóknum var einblínt á þekkta lifnaðarhætti norrænna manna annars staðar
þegar gripir, umhverfi og aðrar vísbendingar voru túlkaðar. Hvernig liti
myndin út ef lengra væri gengið í því að túlka fornleifarnar með tilliti til
lifnaðarhátta veiðiþjóða en gert hefur verið?
Vissulega kemur það fram að norrænu Grænlendingarnir stunduðu
veiðar en Guðmundur telur (eins og flestir aðrir fræðimenn) að það hafi
verið kvikfjárræktin sem líf þeirra og menning hvíldi á alla tíð meðan sam-
félagið hélst. Hvorki er reynt að hrófla við þessari hugmynd eða endurmeta
forsendur hennar né heldur að færa fyrir henni rök. Að því leyti er með-
höndlun hans á efninu helst til hefðbundin og lítið ögrandi.
Oft verður manni til þess hugsað þegar gluggað er í Grænlandssögu nor-
rænna manna hvernig Íslandssaga þessa sama tímabils væri útlits ef ritheim-
ildir um hana væru jafn fágætar og raunin er þegar Grænlandssagan á í hlut.
Guðmundur lætur koma fram að grænlenska samfélagið virðist hafa verið
mikið til friðsamt og er þessi ályktun dregin af því hversu lítið hefur komið í
ljós af mannabeinum sem eru sködduð eftir vopn. Hann lætur þess einnig
getið að í raun sé lítið vitað um þróun grænlenska valdakerfisins, umfang
þess eða virkni. Myndum við vita af Sturlungaöld ef ekki væru um hana rit-
heimildir? Það efa ég. Margt í grænlenskum heimildum bendir til þess að
höfðingjaveldi hafi verið langvinnt á Grænlandi og ef til vill eina stjórnar-
formið sem þar komst á og virkaði þótt Noregskonungur eignaðist þar emb-
R I T D Ó M A R216
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:27 Page 216