Saga - 2007, Síða 89

reglu legu fé lags lífi og helsti vett vang ur fé lags mót un ar, fleirr ar til -
finn ing ar a› fólk eigi sam eig in lega hags muni, til heyri sama hópn -
um. Ætla má a› menn hafi haft veisl ur inni í skál um sín um allt frá
upp hafi bygg› ar, en fla› hafa ver i› tak mörk fyr ir flví hversu marg -
ir gátu sótt slík ar veisl ur, tak mörk sett af hús r‡mi og efna hag fless
sem veisl una hélt. Ef vi› ímynd um okk ur a› á fyrstu árum land -
náms ins hafi fólk átt fullt í fangi me› a› kom ast af, rækta tún, koma
upp bú stofni og lokka fleiri land nema til a› setj ast a›, flá hef ur
bygg›a skip an sú sem flá mynd a› ist fyrst og fremst tek i› mi› af
slík um grunn flörf um. Höf u› ból og stór b‡li, bæir fleirra sem litu á
sig sem höf› ingja e›a lei› toga, hafa ver i› sta› sett ir flar sem land -
gæ›i voru mest og au› veld ast a› kom ast af, en fleir hafa ekki endi -
lega ver i› vel í sveit sett ir til a› vera mi› stö›v ar bygg› ar inn ar sem
var a› mót ast — flótt fletta hafi au› vit a› far i› sam an í sum um til -
fell um. Eft ir a› frum b‡l ings ár in voru li› in og fólk búi› a› sigr ast á
helstu erf i› leik um hef ur skap ast svig rúm, og sam fé lags leg nau› -
syn, fyr ir höf› ingja til a› efla völd sín. Sums sta› ar hafa ver i› menn
eins og Skalla grím ur sem hafa get a› stjórn a› land námi á sínu
svæ›i og hafa or› i› valda mikl ir af flví, en ann ars sta› ar hef ur land -
nám i› ver i› stjórn lít i› og eng inn lei› togi kom i› fram me› an á flví
stó›. fia› hl‡t ur fló a› hafa gerst fyrr e›a sí› ar, eink um í stærri
sveit um, og flá hef ur ein lei› in sem höf› ingja spír an haf›i til a› efla
áhrif sín ver i› a› efna til hús bygg ing ar sem gat or› i› vett vang ur
fyr ir fé lags líf fleirra sem hann vildi vera í for ystu fyr ir.
fia› er vit an lega ekki úti lok a› a› flannig fé lags mi› stö›v ar hafi
ver i› sam vinnu verk efni, a› bænd ur á til teknu svæ›i hafi lagt í
púkk til a› byggja og reka veislu skála fyr ir sveit sína, en hafi slíkt
tí›kast flá hef ur fla› fyr ir komu lag ekki enst fram á ritöld e›a skil i›
eft ir sig spor í arf sögn um. fia› er um margt freist andi a› ímynda
sér a› á ö›r um fjór› ungi 10. ald ar hafi or› i› fé lags leg vakn ing í ís -
lensku sam fé lagi, a› fyrsta kyn sló› inn fæddra Ís lend inga hafi far i›
a› hyggja a› flví a› efla inn vi›i sam fé lags ins, koma á fót stofn un -
um sem fleir álitu a› hlytu a› til heyra al vöru fljó› fé lagi. Stofn un al -
fling is og hér a›s flinga hef ur ver i› li› ur í flví en flar fyr ir utan hljóta
reglu leg, jafn vel form leg, veislu höld sveit unga a› hafa gegnt mikil -
vægu hut verki vi› a› móta sam kennd og skil greina li›, nau› syn -
leg ar ein ing ar fyr ir hverskyns valda brölt og stjórn skip an.96 Vel má
„hann reisti hof mikið …“ 89
96 Ég fjalla nán ar um sam band hofa og fling sta›a í: Orri Vé steins son, „Central
ar e as in Iceland,“ Dyna mics of Northern Soci eties. Proceed ings of the SILA/NABO
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:57 PM Page 89