Saga - 2007, Side 133

geta a› or› i› „skrift ir“ var einnig haft um yf ir bót ina. Frá sí› ari
hluta 12. ald ar greind ist bann fær ing í hi› meira og minna bann og
var bann fær ing flá me› fern um hætti: Hi› meira bann féll ann a› -
hvort me› dómi bisk ups fyr ir óhl‡›ni (contu macia) e›a af sjálfu sér
án dóms (latae sententi ae) vegna fless a› „banns verk“ haf›i ver i›
frami› (ipso facto). Í flri›ja lagi féll hi› meira bann fyr ir hlut deild í
banns verki, yf ir hylm ingu me› bann fær› um manni e›a li› sinni vi›
að koma honum und an dóm ara. fia› féll einnig án dóms. fiessi flrjú
af brig›i meira banns féllu alltaf sam kvæmt lög um (a iure) og var
slíkt mál op in bert og af lausn veitt á veg um op in berra dóm stóla
kirkj unn ar á sí› mi› öld um. Í fjór›a lagi var svo hi› minna bann sem
féll án dóms fleg ar höf u› synd var dr‡g›. Hi› minna bann til heyr›i
innra svi›i kirkj unn ar og féll flví ekki a› lög um sem slíkt, flví hlut -
verk lag anna var a› fjalla um hi› op in bera svi› eft ir a› a› grein ing
í hi› ytra og innra svi› var or› in til.
Dóms vald yfir hinu meira banni haf›i páfi e›a bisk up eft ir e›li
glæps ins. fiess ar banns ger› ir voru a› greind ar me› hug tök un um
„páfa bann“ og „bann bisk ups“, en á sí› ari hluta 13. ald ar fékk bisk -
up fló um bo› páfa til a› veita af lausn í flest um hin um meiri banns -
mál um. Prest ur haf›i dóms vald ef um var a› ræ›a hi› minna bann
flví hann veitti af lausn frá hinu minna banni á innra svi› inu. A› -
eins ein ger› bann fær ing ar féll me› dómi manns (ab homine), en fla›
var bann bisk ups. A› grein ing banns ger›a skipt ir máli vegna fless
a› banns á felli var tek i› fyr ir í dóms kerfi kirkj unn ar eft ir flví hverr -
ar ger› ar fla› var. Mis mun andi banns á felli fóru hvert sína lei› í
rétt ar kerfi kirkj unn ar og banns mál ver›a flví ekki öll rak in e›a
rann sök u› me› sama hætti.
Sam band synd ar og glæps
Ég tel ástæ›u til a› greina synd ina hér sér stak lega, me› al ann ars til
a› rök sty›ja frek ar en gert er í dokt ors rit ger› minni flá ni› ur stö›u
a› hi› innra og ytra svi› ver›i ekki a› greind til fulln ustu og flví
flurfi a› líta á öll banns mál sem skrifta mál, hvort sem um var a›
ræ›a hi› meira e›a hi› minna. Gu› fræ› in greindi á milli nokk urra
ger›a synda en hér ver› ur flví hald i› fram a› í ís lensk um mi› alda -
heim ild um hafi or› i› „synd“ a› jafn a›i ver i› not a› í merk ing unni
„höf u› synd“, sem einnig merk ir „leyni leg synd“ og „dau› leg
synd“. Fræ›i menn nota hug tak i› synd gjarn an um flau brot sem til -
heyr›u innra dóms kerfi kirkj unn ar og skrift a› var fyr ir hjá sókn ar -
syndin fyrir dómstóla 133
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:57 PM Page 133