Saga - 2007, Síða 137

sín um og mis ger› um“ sóttu menn af lausn til sókn ar prests síns en
flar gegndi hann hlut verki dóm ara.3 Sam hli›a flví a› til var› a› -
grein ing í hi› innra og ytra svi› skipt ist bann fær ing form lega í
bann fær ingu hina meiri, sem tek in var fyr ir á ytra svi› inu, og bann -
fær ingu hina minni, sem til heyr›i innra svi› inu.
Á 12. öld ur›u a›r ar breyt ing ar á starf semi kirkj unn ar, sem
ver›a fló ekki a› skild ar frá fleim at ri› um sem a› fram an grein ir.
fia› eru ann ars veg ar mikl ar og vand a› ar laga setn ing ar en hins
veg ar sú fram för á svi›i lög fræ›i fleg ar ger› var grein fyr ir lög um
kirkj unn ar í sam hengi, sér stak lega í riti Gratí anus ar Concor dia
discor danti um canon um frá 1140 og sam ræmdu laga safni á veg um
stofn un ar inn ar Gregori ana, ö›ru nafni Liber extra, frá 1234. fietta ger -
breytti mögu leik um kirkj unn ar til a› starfa sem al fljó› leg stofn un
flví a› fram á mi›ja 12. öld voru kirkju lög lít i› sam ræmd og hvergi
hægt a› nálg ast flau í heild sinni. Lög in sner ust a› miklu leyti um
hi› ytra svi›, flví a› kenn ing kirkj unn ar var ekki laga legs e›l is.
Ytra svi› i› var hug mynda fræ›i leg n‡j ung í stjórn un kirkj unn ar;
innra svi› i› sinnti a› eins flví trú ar lega sem haf›i alltaf ver i› tali›
e›li leg ur starfs vett vang ur kirkju. fia› sætti nokk urri gagn r‡ni a›
kirkj an tæki sér vald í mála flokk um sem sneru a› vi› haldi stofn un -
ar inn ar vegna fless a› fleir voru til sem töldu a› slík verk væru í
e›li sínu ver ald leg.
Á sama tíma og kirkj an var› a› deild ar skiptri stofn un var skil -
greind ur n‡r brota flokk ur í krist in rétti. fia› voru brot sem tal in
voru ógn vi› ör yggi stofn un ar inn ar, eign ir henn ar og emb ætt is -
menn. Yfir fleim brot um haf›i páfi dóms vald og bann fær ing féll án
fless a› dóm ur væri kve› inn upp (excomm un icatio latae sententi ae),
bann fær ing in var sjálf virk, féll af sjálfu verk inu. Dóms vald kirkj -
unn ar, eins og raun ar kirkj an sjálf, var ekki söm eft ir a› fless ar
breyt ing ar höf›u fest ræt ur und ir alda mót in 1200. fiess ara breyt -
inga í kirkju stjórn un var› vart á Ís landi fleg ar á sí› ari hluta 12. ald -
ar og heim ild ir s‡na a› stjórn kerf i› a› lag a› ist fleim smám sam an
allt fram á sí› ari hluta 13. ald ar, fleg ar flær voru lög fest ar me› Járn -
sí›u, Krist in rétti Árna og Jóns bók. Vi› flær breyt ing ar var› kirkj an
syndin fyrir dómstóla 137
3 D.I. II, bls. 523–524 (Diplom at ar i um Is land ic um. Ís lenzkt forn bréfa safn sem hef ir
inni a› halda bréf og gjörnínga, dóma og mál daga, og a›r ar skrár er snerta Ís land e›a
ís lenzka menn 834–1589 I–XVI. Jón Sig ur›s son, Jón fior kels son o.fl. gáfu út.
Kaup manna höfn og Reykja vík 1857–1972). — G. R. Evans, Law and Theology in
the Middle Ages (London 2002), bls. 17.
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:57 PM Page 137