Saga - 2007, Side 139

ákve› i› vi› hlít andi refs ingu e›a yf ir bót ar verk? Hér koma skrifta -
bo› in til skjal anna. fiau voru sam in af bisk up um og sí› an dreift til
presta. Skrifta bo› ur›u fyrst til á Ír landi á sjöttu öld og breiddist
siðurinn smám sam an út um all an hinn vest ur kristna heim.5
Skrifta bo› voru ekki eins frá einu landi til ann ars, enda mátti hver
bisk up semja skrifta bo› fyr ir sitt um dæmi, en flau voru fló í stór um
drátt um í sam ræmi vi› lög og kenn ing ar hinn ar al fljó› legu kirkju
og flau voru alls sta› ar sam bæri leg vegna fless a› hlut verk fleirra
var vel skil greint. fia› var a› lei› beina prest um um hvern ig fleir
gætu sett mönn um fyr ir yf ir bót ar verk eft ir e›li brots fleirra.
Mjög skort ir á rann sókn ir á skrifta bo› um og flví er lít i› hægt a›
full yr›a um hlut verk fleirra í tengsl um vi› dóms kerf i›.6 fió er ljóst
a› um 1200 voru bisk upar a› mestu hætt ir a› búa til skrifta bo› og
fáar eft ir rit an ir hafa var› veist frá sí› ari tím um sem bend ir til fless
a› flau hafi haft lít i› hag n‡tt gildi eft ir flann tíma.7 Skrifta bo› in
munu hafa fló haft áhrif á vi› horf kenni manna og laga setn ing ar
kirkj unn ar en sjálf ö›l u› ust flau aldrei laga gildi og aldrei var hægt
a› vísa í flau sem al menn laga á kvæ›i.8
Ein af lei› ing stofn un ar væ› ing ar kirkj unn ar á 12. öld var a›
skrifta bo› misstu gildi sitt hva› var› a›i op in ber dóms mál. Lei› -
bein ing ar gildi fleirra úr elt ist, flví a› dóm ar ar höf›u grei› ari a› -
gang a› lög un um sjálf um eft ir flví sem stofn un in styrkt ist og lög in
voru bet ur sam ræmd. Hin n‡ju lög 12. ald ar voru bet ur a› lög u›
hinu nú tíma legra rétt ar kerfi stofn un ar inn ar og mörg um fleirra
brota sem skrifta bo› in sög›u fyr ir um var fund inn sta› ur inn an
lag ara mma stofn un ar inn ar í ytra kerf inu fleg ar stjórn un ar hætt ir
kirkj unn ar breytt ust. fiau voru flá skil greind sem brot á lög um —
glæp ur. Um bo› sókn ar presta til a› sinna op in ber um brota mál um
hvarf og eft ir stó› a› vi› fangs efni skrifta bo› anna, nefni lega höf u› -
synd ir, töld ust leyni leg mál efni ein stak linga sem heyr›u ein ung is
und ir dóms vald prest anna.
syndin fyrir dómstóla 139
5 Um skrifta bo› og upp haf fleirra, sjá t.d. James A. Brunda ge, Law, Sex, and
Christ i an Soci ety in Medi eval Europe (Chicago 1990).
6 A. J. Frantzen, „Bussbücher“, Lex ikon des Mittelalt ers II (München 1983), d. 1121.
7 Sama heim ild, sama sta›.
8 James A. Brunda ge, Medi eval Canon Law (London 1999), bls. 24–26, sér stak lega
bls. 25. — A. J. Frantzen: „Bussbücher“, d. 1119. — Svein björn Rafns son, „Skrifta -
bo› fior láks bisk ups“, Gripla V (1982), bls. 77–114. — Um skrifta bo› og sam hengi
fleirra vi› lög, sjá G. R. Evans, Law and Theology in the Middle Ages, bls. 17–18.
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:57 PM Page 139