Saga - 2007, Qupperneq 195

Jón Ólaf ur Ís berg, LÍF OG LÆKN ING AR. ÍS LENSK HEIL BRIG‹ IS -
SAGA. Hi› ís lenzka bók mennta fé lag í sam vinnu vi› Lækna fé lag Ís -
lands. Reykja vík 2005. 312 bls. Eng lish sum mary, mynd ir, skrá yfir
kort og mynd rit, mynda skrá, nafna skrá.
Bók Jóns Ólafs Ís bergs er ár ang ur margra ára rann sókna og ni› ur stö› ur
hans hafa ver i› gefn ar út ví› ar en í fless ari bók. Heim ild ir eru marg ar,
óprent a› ar, prent a› ar og raf ræn ar, alls 684, og vir› ast flær all ar vera n‡tt -
ar. Til vís an ir hef ég tali› 1058, auk til vís ana í ramma grein um, og oft eru
marg ar heim ild ir í hverri til vitn un. Mynd ir eru fjöl marg ar og bæ›i l‡sa vel
efn inu og gera text ann læsi legri. Hverj um kafla l‡k ur me› sam an tekt og
mik i› er um vel heppn a› ar ramma grein ar í bók inni. Mik inn fró› leik er a›
finna í fless ari bók og flví nálg ast hún stund um a› vera upp taln ing sta› -
reynda. fieim er fló yf ir leitt pr‡›i lega kom i› til skila.
Ís lensk lækn is fræ›i saga er a› eins hluti vest rænn ar heil brig› is sögu.
Hvergi er í bók inni vik i› a› aust rænni (kín verskri) lækn is list. Um fjöll un
Jóns Ólafs er fram an af um arf leif› Galen os ar, lækn is á fornöld, 130–200
e.Kr., sem var grískr ar ætt ar en starf a›i löng um í Róma borg. En ég tel a›
lækn is fræ›i Galen os ar og lífs s‡n hans hafi mót a› vest ræna lækn is fræ›i
langt fram á 20. öld og geri fla› a› vissu marki enn flá. Sam kvæmt kenn ing -
um hans, sem rakt ar ver›a til Hippókrates ar, er e›li manns ins fjór greint
eftir vess um. Eng inn skiln ing ur var flar á sótt hreins un.
Tí› ar drep sótt ir gengu um Evr ópu á mi› öld um og ekki gekk a› út sk‡ra
flær me› kenn ing um Galen os ar. Öll um var ljóst a› far sótt irn ar smit u›u
marga e›a flesta á sama svæ›i á svip u› um tíma. En smit ber inn voru tald -
ar vera eit ur guf ur, svo nefnd ar míösm ur, sem gengu yfir hér u›. fiessi kenn -
ing var fleg ar flekkt á tím um svarta dau›a á 14. öld en me› auk inni ver ald -
ar hyggju á n‡öld óx henni ás meg in.
Míösmu kenn ing in var í raun og veru ekki fjarri nú tíma sk‡r ing um á
bakt er íu- og veiru s‡k ing um; fla› vant a›i a› eins a› skil greina sjálfa smit -
ber ana, enda voru fleir óflekkt ir. Skil greina má míösmu kenn ing una sem
sterka nálg un vi› raun veru leik ann. Jón Ólaf ur rek ur ekki upp haf kenn ing -
ar inn ar, sem var enn flá ríkj andi á 19. öld og fór fyrst a› hverfa fleg ar bakt -
er íu rann sókn ir Paste urs og fleiri ger›u me› smá sjár rann sókn um og til -
raun um mönn um smit un ar or sök ina ljósa. fia› var flannig fyrst á 20. öld
sem míösmu kenn ing ar hurfu end an lega. Gall inn vi› flær mi› a› vi› seinni -
tíma flekk ingu á smiti var skort ur á sótt vörn um, eink um vi› snert ingu, og
hve hrein læti var lítt met i›.
R ITDÓMAR
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 195