Saga - 2007, Síða 198

Stein gríms son ar af lífi fjöl skyldu sinn ar 1784. fieg ar land set ar voru ‡m ist
flún ir e›a dau› ir björg u›u land skuld ir tæp lega lands drottn um.
Jón Ólaf ur er me› flá kenn ingu a› fram til 1900 hafi há mark lands -
manna ver i› seint á 14., 17. og 19. öld (bls. 173). Fólks fjöldi á 14. öld er óljós
ágisk un. Á 17.öld var hann mest ur 1660–1670 en fækk a›i skömmu eft ir
fla›. Rök finnst mér mæla me› flví a› Ís land hafi ver i› til tölu lega flétt set i›
á seinni hluta 16. ald ar. Sú sk‡r ing er Jóni Ólafi of ar lega í huga a› mann -
fæ›, sem a› al lega hafi staf a› af sótt um, hafi ver i› meg in á stæ›a lé legs fljó› -
ar bú skap ar á 18. öld. Hér er um enn eina alls herj ar sk‡r ing una a› ræ›a flar
sem öfl um utan mann legs sam fé lags er ein hli›a kennt um fla› sem mi› ur
fór. Hér koma drep sótt ir í sta› elds og ísa í hlut verk ör laga valda fljó› ar inn -
ar. Í öll um fless um ein földu sk‡r ing um er lit i› fram hjá hugs an leg um veik -
leik um í skipu lagi sam fé lags ins eins og ein ok un ar versl un og ör ygg is leysi
leigu li›a. Einnig er lit i› fram hjá ska› leg um sjón ar mi› um eins og áhættu -
fælni og and stö›u vi› flétt b‡l is mynd un. Hvern ig væri a› búa til marg -
breytta sam fé lags mynd flar sem all ir fless ir áhrifa flætt ir renna sam an vi›
a› út sk‡ra lé leg an fljó› ar bú skap?
Sjö undi kafl inn (Sjúk dóm ar á 20. öld) vir› ist fljótt á lit i› hafa fátt n‡tt a›
bjó›a, en Jóni Ólafi tekst samt a› draga fram nokk ur at ri›i sem koma les -
end um e.t.v. á óvart. Berkl ar voru t.d. ekki a› sta› aldri í hverri sveit held -
ur gengu um í far öldr um. Í lög um 1921 var ákve› i› a› kostn a› ur vi› spít -
ala vist vegna berkla skyldi ekki telj ast sveit ar styrk ur. fietta hef ur ver i›
mörg um sveit ar stjórn ar mönn um erf i› ur biti a› kyngja og per sónu lega
flekki ég dæmi flar sem sjúkra kostn a› ur vegna berkla veiki var tal inn sem
sveit ar styrk ur flvert á lands lög.
fia› kem ur ekki á óvart fleg ar Jón Ólaf ur s‡n ir fram á a› út brei›sla kyn -
sjúk dóma hafi ein hli›a ver i› tal in sök kvenna, eink um fleirra sem bjuggu í
flétt b‡li (bls. 202–204). Næst um flví ótrú leg, en vafa laust sönn, ver› ur frá sögn
Jóns Ólafs af flví fleg ar 11–13 ára stúlku börn um var ári› 1930 vís a› taf ar laust
úr skóla vegna kyn sjúk dóma sem flær höf›u feng i› vegna sam ræ› is vi› 30–60
ára karla (bls. 204). Ekki er fless get i› a› körlun um hafi ver i› refs a› flótt lög
mæltu svo fyr ir. Hér æpir text inn á les anda sem bi› ur um meiri upp l‡s ing ar.
Kafli átta (Heil brigt sam fé lag) er óneit an lega gó› ur. Hér er um a› ræ›a
al menna at hug un á heil brig› is hátt um fyrr á tím um, eink um frá seinni
hluta 19. ald ar og á 20. öld, og miklu fleira en sjúk dóm ar er til um ræ›u.
Léleg ir bú sta› ir fá gó›a um fjöll un (bls. 219–221). Vel er vik i› a› matar æ›i
og til lög um til úr bóta í fleim efn um í heil ræ›a vís um í ramma grein (bls.
220–221). Gott yf ir lit er í ramma grein (bls. 226) um heilsu far skóla barna
1924–1925 og 1972–1973 og gef ur mörg tæki færi til sam an bur› ar.
Í kafla níu (Lækn ar og heil brig› is mál) ber tals vert á tor tryggni gagn vart
tækni væ› ingu lækn is fræ› inn ar. Jón Ólaf ur deil ir á módern is mann og er
und ir greini leg um áhrif um efa semd ar manna um tækni flró un. Á bls. 235
skrif ar Jón Ólaf ur a› trú á lækn um fari minnk andi ásamt „af helg un vís ind -
ritdómar198
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 198