Saga - 2007, Blaðsíða 201

bind um VII og VIII eru tekn ar fyr ir 19 fri› a› ar kirkj ur í Húna vatns pró fasts -
dæmi. Forn leifa vernd rík is ins hef ur bæst í hóp út gef enda, en rit un fyrstu
fjög urra bind anna var sam starfs verk efni Húsa fri› un ar nefnd ar rík is ins,
Bisk ups stofu og fijó› minja safns Ís lands. Í bind um V og VI tek ur Bygg›a -
safn Skag fir› inga einnig flátt í út gáf unni. Á land inu öllu eru 207 fri› a› ar
kirkj ur. Me› fleim átta bind um sem kom i› hafa út hef ur 55 kirkj um ver i›
l‡st og er fla› rúm lega fjór› ung ur fri› a›ra kirkna á land inu. A› fless ari út -
gáfu hafa kom i› marg ir fræ›i menn og flar sem ekki voru til upp mæl ing ar
af öll um kirkj un um hef ur mark visst ver i› far i› í fla› verk efni. Marg ir hafa
kom i› a› upp mæl ing un um; m.a. hafa nem end ur Arki tekta skól ans í Ár ós -
um mælt upp nokkr ar kirkj ur í Húna vatns pró fasts dæmi og var fla› li› ur í
námi fleirra.
Um fjöll un um hverja kirkju er skipt í nokkra kafla: kirkju sta›, bygg ing ar -
sögu, l‡s ingu, bygg ing ar list, kirkju bún a› og messu föng e›a gripi og áhöld og
minn ing ar mörk. Al gengt er a› höf und ar skipti me› sér verk um og riti hver
sinn kafla; einn fjall ar um kirkju sta› inn, ann ar um bygg ing ar list kirkj unn -
ar o.s.frv. fió eru mörg dæmi um a› sami höf und ur riti fleiri kafla um eina
kirkju, og jafn vel a› sami höf und ur riti flá alla, sbr. l‡s ingu fiór is Steph en -
sen á Sjáv ar borg ar kirkju.
Í fyrsta kafl an um er fjall a› um kirkju sta› inn, sögu hans og um hverfi.
fiar eru tald ir upp prest ar og höf› ingj ar sem bjuggu á kirkju stö› un um og
sög ur af fleim flétt a› ar inn í frá sögn ina, oft skemmti leg ar og áhrifa mikl ar.
Dæmi um slík an fró› leik er a› Hafli›i Más son, al kunn ur höf› ingi, lét fyrst -
ur rita á ís lensku máli svo vit a› sé, á Brei›a ból sta› vet ur inn 1117–1118. Var
fla› lög bók in Haf li›a skrá, en hún var lengi lög› til grund vall ar og skyldi
skera úr ef a›r ar lög bæk ur greindi á. Dótt ur son ur Haf li›a, Ill ugi Ingi mund -
ar son ætl a›i a› byggja stein kirkju á Brei›a ból sta› í Vest ur hópi. Sag an seg -
ir a› hann hafi drukkn a› í Vest ur hóps vatni er hann flutti lím til stein kirkj -
unn ar. Til höggn ir stein ar fund ust í jör›u ári› 1996 skammt frá kirkj unni
sem flar stend ur nú, en fla› er timb ur kirkja, víg› 1893. Manni ver› ur hugs -
a› til fleirra mörgu sem lög›u líf sitt a› ve›i og ævi sína í a› byggja kirkj ur
hér á hjara ver ald ar. Velta má fyr ir sér hvort stein kirkja Ill uga stæ›i enn
hef›i hon um au›n ast a› reisa hana. Í köfl un um um kirkju sta› ina eru marg -
ar til vitn an ir í eldri heim ild ir og er text inn flví oft há tí› leg ur og forn leg ur,
t.d. í l‡s ingu á kirkju sta› Bar›s kirkju í Fljót um. Sagt er frá land náms mönn -
um og flétt ast fljó› sög ur og jafn vel drauga sög ur inn í frá sögn ina, sam an ber
l‡s ingu Go› dala kirkju. Fram kem ur a› í eigu Reykja kirkju hafi ver i› „gler -
gluggr“ og a› elsta heim ild um inn flutn ing rú›u glers sé Páls saga bisk ups
í Skál holti. Páll haf›i me› sér til Ís lands tvo gler glugga frá Dan mörku ári›
1195.
Í ö›r um kafla er bygg ing ar sag an rak in. Bygg ing ar saga eldri kirkju á
sta›n um er sög›, svo fram ar lega sem hún er flekkt, enda bygg ist n‡rri kirkja,
sú sem enn stend ur, oft ast á fleirri eldri. Oft voru hlut ar úr eldri kirkj um
ritdómar 201
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 201