Saga - 2007, Side 211

Höf und ur svar ar flví í inn gangi: „Hér var mi› a› vi› fla› a› ræ›a um flær
stefn ur, sem telja má, a› helzt hafi mót a› lífs sko› un manna og um ræ›u um
fljó› mál og menn ing ar mál“ (bls. 10). Tek i› skal fram a› höf und ur fjall ar
ekki nán ar um flann vanda sem hl‡t ur a› fylgja flví a› velja stefn ur í svona
bók.
Lengsti kafl inn er um upp l‡s ing una, hátt í 50 sí› ur, en til sam an bur› ar
er stysti kafl inn, um ge org isma, a› eins 11 sí› ur. Segja má a› kafl inn um
upp l‡s ing una myndi grund völl bók ar inn ar. Kannski kem ur fla› ein hverj -
um á óvart a› upp l‡s ing in skuli fá a› vera me› í fless ari bók, flví a› yf ir -
leitt er tali› a› upp l‡s inga öld inni hafi lok i› hér lend is um 1830, fl.e. um fla›
leyti sem höf und ur legg ur úr vör. Á hinn bóg inn er fla› ein af ni› ur stö› um
höf und ar a› áhrif stefn unn ar me› al Ís lend inga hafi ver i› sterk eft ir 1830 og
sterk ust á flrem ur sí› ustu ára tug um 19. ald ar (bls. 38). Raun ar legg ur höf -
und ur sig í líma vi› a› s‡na les end um fram á a› upp l‡s ing in hafi bland ast
ö›r um hug mynda stefn um og hann minn ir okk ur ít rek a› á a› hug mynda -
stefn ur hljóti a› hafa skar ast í huga fólks: „Sam flætt ing lyk il hug taka mis -
mun andi hug mynda stefna er grund vall ar stef í skrif um Ís lend inga á tíma -
bil inu“ (bls. 12). Ni› ur sta›a höf und ar er sú a› meg in hug mynda fræ›i tíma -
bils ins hafi ver i› „fljó› leg fram fara hyggja“. fieir sem flekkja til rann sókna
Inga Sig ur›s son ar munu au› vit a› ekki undr ast fla› hversu mik i› r‡mi
upp l‡s ing in fær, enda er hann helsti sér fræ› ing ur lands ins á flví svi›i.
En um hva› er flessi bók? Tit ill inn, en eink um fló und ir tit ill inn, s‡n ir a›
hér er um metn a› ar fullt verk a› ræ›a: Áhrif fjöl fljó› legra hug mynda stefna á Ís -
lend inga 1830–1918. Ma› ur tek ur strax eft ir flví a› höf und ur tal ar ekki um
„al fljó› leg ar“ hug mynda stefn ur, eins og vi› ger um oft, held ur slær hann
varnagla me› flví a› nota hug tak i› „fjöl fljó› leg ar“ hug mynda stefn ur. fietta
er fyrst og fremst hug mynda saga e›a, me› vís an til und ir tit ils ins, hug -
mynda stefnu saga. For senda fyr ir flví a› höf und ur setj ist ni› ur og skrifi
slíka bók er oft ast sú a› vi› kom andi telji a› hug mynd ir séu hreyfi afl í sög -
unni og sú sann fær ing kem ur sk‡rt fram í inn gangi höf und ar. Hann seg ir
or› rétt: „Í fless ari bók er lagt til grund vall ar, a› hug mynd ir séu veru leg ur
áhrifa vald ur, en nau› syn legt sé a› taka mi› af fé lags legu bak svi›i, fleg ar
flær eru metn ar og áhrif fleirra könn u›. Geng i› er út frá flví, a› ákvar› an -
ir manna, sem a› hluta til eru runn ar frá ákve› inni hug mynda fræ›i, rá›i
miklu um fram vindu sög unn ar. fiess vegna sé könn un á áhrif um fjöl fljó› -
legra hug mynda stefna […] mik il vægt rann sókn ar efni“ (bls. 11). Hér er
geng i› hreint til verks og engu leynt, sem er au› vit a› til fyr ir mynd ar.
Reynd ar fjall ar höf und ur ekki nán ar um fletta í inn gang in um, fl.e.a.s. hann
fer ekki út í a› rök sty›ja flessa full yr› ingu. Á hinn bóg inn mætti segja a›
bók in í heild sé til raun til a› rök sty›ja full yr› ing una um áhrif hug mynda -
stefna í sög unni.
Svo vi› höld um áfram um fjöll un okk ar um und ir tit il inn flá vek ur tíma -
bil bók ar inn ar nokkra at hygli. Vissu lega hl‡t ur a› vera mik ill höf u› verk ur
ritdómar 211
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 211