Saga - 2007, Side 228

mót mæl anna á sjö unda ára tugn um voru óvin ir ís lenska rík is ins a› al lega
fleir sem gagn r‡ndu tengsl in vi› Banda rík in og Atl ants hafs banda lag i›.
fieir voru oft upp nefnd ir „komm ar“ og marg ir ótt u› ust a› ís lensk ir vinstri
menn væru a› skipu leggja bylt ingu á Ís landi me› Al fl‡›u l‡› veld i› Ís land
a› tak marki. Ótti and stæ› inga sós í alista fékk á sig raun veru legri mynd eft -
ir at bur› ina 30. mars 1949 og upp frá flví tók stefna yf ir valda mi› af flví a›
koma í veg fyr ir a› fless ir „komm ar“ myndu á ein hvern hátt trufla starf -
semi flings ins, raska ró er lendra gesta e›a al mennt spilla ímynd Ís lend inga
sem fri› sæll ar og l‡› ræ› is legr ar fljó› ar.
fiar sem lei› ar stef bók ar inn ar er flessi tví skipt ing milli ís lenska rík is ins
og óvina fless er ekki úr vegi a› dvelja a› eins vi› flá hags muni og hvata
sem lágu a› baki ákvör› un um og a› ger› um rík is ins ann ars veg ar og óvina
fless hins veg ar. Hags mun ir rík is ins eru frek ar aug ljós ir: rík i› bar ábyrg› á
a› vernda borg ar ana og l‡› ræ› i›, a› fling i› fengi a› starfa óhindr a› og a›
er lend ir gest ir væru ör ugg ir og óá reitt ir á ís lenskri grund. Á tím um kalda
strí›s ins töldu hand haf ar rík is valds ins a› fless um hags mun um, fl.e. ör yggi
rík is ins í sem ví›a stri merk ingu, væri best borg i› flannig a› Ís land tæki flátt
í Atl ants hafs sam starf inu og a› hér væri her stö›. fieir sem ekki voru flessu
sam flykk ir voru á einn e›a ann an hátt, á einu e›a ö›ru tíma bili, skil greind -
ir sem óvin ir rík is ins og vík ur nú sög unni a› fleim.
Óvin ir rík is ins er hug tak sem hing a› til hef ur ekki mik i› ver i› not a› í
ís lenskri sögu rit un. Vi› flekkj um fló svip u› hug tök, t.d. úr frægu leik riti
Hen rik Ib sens Fjand ma› ur fólks ins (n. En fol kefi ende), en kannski helst frá
Sov ét ríkj un um sál ugu flar sem hug tak i› óvin ur fljó› ar inn ar (r. vrag nar oda)
var á mis mun andi tím um not a› um mis mun andi fljó› fé lags hópa. Í Sov ét -
ríkj un um voru óvin ir rík is ins of sótt ir af yf ir völd um, svipt ir borg ara leg um
rétt ind um og jafn vel dæmd ir til fanga vist ar a› ósekju. Gu›ni not ar hér
hug tak i› al mennt til a› l‡sa brei› um hópi fólks og hreyf inga sem ógn var
tal in stafa af í kalda strí› inu. Óvin irn ir voru flannig af ‡ms um toga og til
sög unn ar eru nefnd ir for ystu menn í verka l‡›s hreyf ing unni, fé lag ar í
Æsku l‡›s fylk ing unni, rit stjór ar fijó› vilj ans, út gáfu stjór ar Máls og menn ing -
ar, fé lag ar í MÍR, rót tæk ir náms menn, her náms and stæ› ing ar, her -
stö›vaand stæ› ing ar og svo mætti áfram telja. fió svo a› bók ar tit ill inn gefi
ákve› i› fyr ir heit um a› fjall a› ver›i um flessa hópa er kannski nær lagi a›
segja a› Óvin ir rík is ins fjalli um óör yggi rík is ins gagn vart fless um borg ur -
um, enda mik i› verk a› rekja sögu fless ara ólíku hreyf inga og ein stak linga.
fia› er helst í sí› asta kafla bók ar inn ar, sem fjall ar um tíma bil i›
1968–1976, a› Gu›ni gef ur fless um óvin um sam eig in leg an merki mi›a. Sé
lit i› yfir fla› sem fleg ar hef ur ver i› skrif a› um flessa sögu á Ís landi flá hef -
ur alltaf reynst au› veld ast a› merkja „villta vinstr i›“ ein hvers kon ar and -
ófi e›a mót mæl um. And óf ber oft me› sér eitt hvert skipu lag og tíma bil i›
upp úr 1968 ber vissu lega keim af hreyf ing um sem skipu lög›u mót mæli
e›a and óf — fló Gu›ni l‡si flví líka vel hvern ig skipu lags leysi ein kenndi
ritdómar228
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 228