Saga - 2007, Page 231

Höf und ur grein ir frá mark mi› um rann sókn ar inn ar í upp hafi en flau
eru a› auka flekk ingu okk ar og skiln ing á áhrif um sam eig in legra a› ger›a
til a› koma í veg fyr ir of vei›i á opn um haf svæ› um á›ur en ríki vi› Nor› -
ur-Atl ants haf fær›u út fisk vei›i lög sögu sína. Í flessu felst m.a. könn un á
sögu sjálfra fisk vei› anna og til hva›a rá› staf ana var grip i› á al fljó›a vísu til
a› hamla gegn of vei›i. Höf und ur set ur sér a› svara flrem meg in spurn ing -
um í flví sam bandi: Hvern ig brug› ust flátt tak end ur í vei› un um vi› ástand -
inu? Tókst a› binda enda á of vei›i me› al fljó› leg um rá› stöf un um? Hva›
olli flví a› svo erfitt reynd ist a› koma í veg fyr ir of vei›i á síld í Nor› ur sjó?
Í upp hafi ræ› ir höf und ur um flær a› stæ› ur sem Garret Hardin kall a›i
fyrst ur hag fræ› inga the tra gedy of the comm ons og skap ast fleg ar óheft ur a› -
gang ur a› au› lind um í al manna eign lei› ir til ofn‡t ing ar e›a rányrkju á
au› lind inni. Hardin taldi mik il vægt a› kom i› yr›i á sk‡r um eign ar rétti en
marg ir hafa rang lega túlk a› flessa áherslu hans sem málsvörn fyr ir einka -
væ› ingu au› linda í al manna eign til fless a› kom i› væri í veg fyr ir sóun
au› lind ar inn ar. En eins og Hrefna nefn ir og marg ir hafa bent á — fl.á m.
Hardin sjálf ur — var hann a› l‡sa a› stæ› um flar sem al menn ing ar eru
n‡tt ir án nokk urra tak mark ana, og væri flví rétt ara a› tala um the tra gedy
of an open access e›a the tra gedy of the un reg ulated comm ons. Sag an s‡n ir a› al -
menn ing um hef ur oft ar en ekki ver i› stjórn a› á ein hvern hátt og fjöl breyti -
leg ar regl ur, skrá› ar e›a óskrá› ar, sett ar um n‡t ingu fleirra.
Sjón ar horn og kenn ing ar stofn ana hag fræ› inn ar hjálpa vi› a› sk‡ra
sam band manns og nátt úru au› linda a› mati Hrefnu. Stofn an ir, fl.e.
skrá› ar og óskrá› ar leik regl ur, móta heg› un og um gengni manna við
au› lind irn ar og fyr ir komu lag eign ar rétt ar ins ræ› ur miklu um fla› hvern ig
au› lind in er n‡tt. Fiski mi› hafa flá sér stö›u gagn vart au› lind um á landi
a› flau eru jafn an miklu ví› fe›m ari og flví erf i› ara a› fram fylgja n‡t ing -
ar regl um en jafn framt eru mörk au› lind ar inn ar óljós ari. Einn höf u› vand -
inn vi› au› lind ir eins og fiski mi›, sem frá aldaö›li hafa ver i› opin öll um,
er hætt an á of vei›i. Óheft ar vei› ar í Nor› ur sjó eru gott dæmi um fla› sem
hag fræ› ing ar kalla laumu far flega vanda mál i› (e. free rider problem). Á
me› an a› gang ur er óheft ur er eng in hvatn ing fyr ir hvern og einn flátt tak -
anda í vei› un um a› minnka vei› ar sín ar til a› draga úr of vei›i vegna
fless a› fleir geta ekki geng i› út frá flví vísu a› a›r ir flátt tak end ur minnki
vei› arn ar.
Í 2. kafla bók ar inn ar er stutt en gagn leg um fjöll un um nátt úru um hverfi
síld ar inn ar í Nor› ur sjó, göng ur síld ar inn ar, got stö›v ar, helstu mi› og a› -
fer› ir vís inda manna vi› a› mæla stofn stær› henn ar. Í 3. kafla er veitt ágætt
yf ir lit um flró un haf rétt ar mála eft ir strí› og flótt flar sé flest kunn ug legt er
frá sögn in ít ar legri en jafn an er í fræ›i rit um um fletta efni. At hygl is ver› er
um fjöll un höf und ar um vernd un ar sjón ar mi› í lög gjöf og fisk vei›i stefnu
Evr ópu fljó›a, en flar kem ur fram a› inn an Efna hags banda lags Evr ópu áttu
flær ekki upp á pall bor› i› fram und ir 1980 og rann sókn ir mi› u› ust fyrst og
ritdómar 231
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 231