Saga - 2007, Síða 241

Emb ætt is menn kans ellís fær›u inn í prótokoll ana efn is út drætti úr um -
sókn un um. Auk efn is út drátt anna eru oft skrá› ar stutt ar at huga semd ir um
af grei›slu mála. Er ind in á ára bil inu 1700 til 1799 voru milli 300.000 og
400.000. Flest eru flau um sókn ir (supp likk ur) en auk fleirra eru ‡mis önn ur
er indi sem vör› u›u flau verk efni sem heyr›u und ir kans ellí i›. Op in ber lega
var fla› hinn ein valdi kon ung ur sem fékk all ar „supp likk ur“ til me› fer› ar.
Reynd in var a› tí unda hver „supp likka“ var lög› fyr ir kóng inn, e›a u.fl.b.
ein á dag a› jafn a›i. Næst um helm ingi fleiri voru af greidd ar af „Konseil -
let“ sem var hóp ur æ›stu rá› herra kon ungs. A›r ar um sókn ir voru af -
greidd ar í kans ellí inu án um fjöll un ar æ›stu emb ætt is manna. Kans ellí i› var
á fless um tíma „kolleg ium“ sem fl‡› ir a› æ›sta yf ir vald fless var ekki ein
per sóna held ur hóp ur helstu emb ætt is manna fless. Í fleim hópi voru um -
sókn irn ar rædd ar og ákvar› an ir tekn ar.
Ef senda átti inn „supp likku“ til kon ungs var nau› syn legt a› standa
rétt a› flví. All ar „supp likk ur“ átti fyrst a› senda til af grei›slu til emb ætt -
is manns kon ungs í vi› kom andi amti. Frá hon um fór sí› an um sókn in og
um sögn hans um hana til danska kans ellís ins. Ef ekki var far i› eft ir flessu,
e›a kans ellí i› flurfti frek ari upp l‡s ing ar vegna um sókn ar inn ar, var mál i›
sent aft ur til amts ins til um sagn ar. Um sagn ir emb ætt is manns kon ungs í
hverju amti e›a hér a›i vógu flungt vi› end an lega ákvar› ana töku.
Í bók inni er greint frá flví a› sam kvæmt rann sókn Har alds Gustafs son -
ar á ís lensk um „supp likk um“ frá ár un um 1755, 1765, 1771 og 1775 komi
fram a› flrátt fyr ir laga á kvæ›i um a› all ar „supp likk ur“ skyldu vera árit -
a› ar af emb ætt is manni kon ungs á Ís landi (fl.e. s‡slu manni) var fla› ekki
raun in, en flær hafi flrátt fyr ir fla› ver i› tekn ar til máls me› fer› ar. fiar er
sta› hæft a› reynst hafi vel a› skrifa kon ungi og bi›ja bón ar og hafi al menn -
ing ur á Ís landi gert fla› eink um var› andi rútínu af grei›sl ur. Slík ar af -
grei›sl ur voru m.a. bei›n ir um a› fá a› sitja í óskiptu búi, um gift ing ar leyfi
vegna of ná ins skyld leika og um sta› fest ingu á erf›a skrám.
Bók in hef ur a› geyma s‡n is horn og um fjöll un um „supp likk ur“ frá ár -
un um 1705, 1715, 1735, 1755, 1775, 1785 og 1795. Fjall a› er m.a. um lög gjöf -
ina, heim ild irn ar og til ur› fleirra, heim il da gildi fleirra, um hva› var sótt,
hverj ir sóttu um, stö›u fleirra sem sóttu og kyn, svo eitt hva› sé nefnt.
Einnig er fjöldi fylgi skjala sem s‡n ir flessa skipt ingu á kerf is bund inn hátt
og hlut fall fleirra. Í bók inni seg ir a› „suplikk ur“ frá Ís landi séu afar lít ill
hluti allra „supp likkna“, sem kem ur varla á óvart flar sem íbú arn ir voru lít -
ill hluti hins sam ein a›a dansk-norska rík is. Afar sjald an hef ur gleymst a›
skrá a› „supp likk an“ væri frá Ís landi sem oft ger› ist var› andi dansk ar og
norskar „supp likk ur“. Sk‡r ing in hef ur senni lega ver i› fram and leiki Ís -
lands í hug um skrá setj ara og fjar læg› fless frá Dan mörku.
Raf ræna út gáf an er út drátt ur úr bók inni og er flannig frá hverju ári tek -
in fimmta hver um sókn, fl.e. flau núm er í prótokoll un um sem enda á 1 og
6. fietta eru allt a› 5000 um sókn ir en fló a› eins 1,4% af öll um um sókn um
ritfregnir 241
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:58 PM Page 241