Skírnir - 01.09.2002, Síða 87

SKÍRNIR
BÖRN SÍNS TÍMA
309
• Aðstoð yfirvalda við fólk í vanda var gjarnan ómarkviss og
veitt illa.
• Embættishroki einveldisins var settur ofar öllum þörfum
fólksins.
Ekki fer á milli mála að stéttarvitundin var skýr og manna-
munur mikill. Menn skyldu halda sér í sinni stétt. Dæmi hafa hér
að framan verið gefin um þessi atriði.
Hræðsla við förumenn var mikil. Oftast var um að ræða
hungrað fólk sem gat etið heimafólk á guð og gaddinn og því
þurfti að forðast það. Allt sem hét að fornu gestrisni vék fyrir
þessari hræðslu. I sjálfsævisögu Jóns Steingrímssonar sést þetta
hvað skýrast í lýsingu hans á ferð sinni og tveggja fylgdarmanna
til Suðurlands snemma vetrar 1755. Sjálfir voru þeir birgir vel og
hafði Jón að auki fé milli handanna til að kaupa vistir. En ekki
voru allir sem að norðan komu jafn vel birgir og Jón og vafalaust
hafa margir fátækir flóttamenn verið á suðurleið að fornri venju.
Voru viðtökurnar sem Jón og menn hans fengu í samræmi við
hefðbundinn ótta Sunnlendinga við förumenn frá Norðurlandi í
harðindum.
Þegar komið var í Mýrdalinn fékk Jón, sem réð þar stórum
eignum, áfram lélegustu viðtökur. Að Sólheimum voru fimm
bændur heima. „Nóg voru þar húsakynni. Við beiddum um hús
og hey, en fengum hjá engum“.33 „Að Pétursey komum við. Þar
voru fyrir 8 bændur. Við beiddum um að drekka en fengum
hvergi“. „Við komust svo með harðfylgni að Hellum"34 sem var í
Reynishverfi. Hér var Jón kominn í ríki sitt og varð ekki fyrir
meiri óþægindum hræddra sunnanmanna.
Fyrirlitningu ríkismanna á fátæklingum, og jafnvel ótta við þá,
lýsir Jón Steingrímsson vel í ævisögu sinni. Einkum rennur hon-
um til rifja hvernig sumir gamlir vinir hans vildu hvorki sjá hann
né heyra þegar hann var fátækur orðinn í móðuharðindunum,
hann og fólk hans áttu auðvitað miklar eignir en þær voru gagns-
33 Sama heimild, bls. 109.
34 Sama heimild, bls. 110-111.