Skírnir - 01.09.2002, Side 149

SKÍRNISMÁL
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
Fanggæsla vanans
Til varnar sagnfrœði
Fyrri grein
1. „... sagnfræðíngurinn lýgur íeinfeldni sinni“
í menningarþættinum Víðsjá á Rás 1 í Ríkisútvarpinu í
nóvembermánuði árið 2001 var útvarpað viðtali við Loft Gutt-
ormsson sem þá var prófessor í sagnfræði við Háskóla Islands. Þar
greindi Loftur frá þeim höfundum sem hafa haft mest áhrif á skrif
hans og hugsun og nefndi til sögunnar þá Karl Marx, Stefan Zweig
og Halldór Kiljan Laxness. Það var einmitt einn þessara höfunda,
Halldór Kiljan Laxness, sem lagði Jóni Prímusi hin frægu orð í
munn í Kristnihaldi undir Jökli:
„Saga er einlægt eitthvað alt annað en það sem hefur gerst. Staðreyndirn-
ar eru roknar frá þér áðuren þú byrjar söguna. Saga er aðeins staðreynd
útaf fyrir sig. Og því nær sem þú reynir að komast staðreyndum með
sagnfræði, því dýpra sökkurðu í skáldsögu. Af því meiri varfærni sem þú
útskýrir staðreynd, þeim mun marklausari fabúlu veiðirðu úr ginn-
úngagapi. Sama gildir um veraldarsöguna. Munurinn á sagnaskáldi og
sagnfræðíngi er sá að hann sem ég nefndi fyr lýgur vísvitandi að gamni
sínu; sagnfræðíngurinn lýgur í einfeldni sinni og ímyndar sér að hann sé
að segja satt."1
Loftur Guttormsson virðist ekki fús að taka undir þessa skoðun
Halldórs eða Jóns Prímusar ef marka má þá afstöðu sem liggur til
grundvallar grein sem hann skrifaði í Skírni haustið 2001 um ein-
söguna, stöðu hennar innan hugvísinda og um mína fræði-
mennsku.2 Að minnsta kosti er honum mjög í mun að gjalda var-
1 Halidór Kiljan Laxness, Kristnihald undir Jökli (2. útg., Reykjavík 1990), bls. 108.
2 Sjá Loft Guttormsson, „Smátt og stórt í sagnfræði. Athugasemdir í tilefni af
einsöguskrifum Sigurðar Gylfa Magnússonar sagnfræðings." Skímir 175 (haust
Skírnir, 176. ár (haust 2002)