Skírnir - 01.09.2002, Síða 163

SKÍRNIR
FANGGÆSLA VANANS
385
verið líkt við starfsaðferð læknis sem greinir sjúkdómseinkenni
sjúklings sem ekki sjást með berum augum eða enn frekar
leynilögreglumanns sem leitast við að leiða glæpamál til lykta.
Hann þefar uppi vísbendingar um málið en lætur sér í léttu rúmi
liggja upplýsingar um almennt hegðunarmynstur fólks á jörðinni.
Slík þekking kemur að litlu gagni við lausn gátunnar þannig að
„meðalmaðurinn“ fær næði til að hvíla sig á teikniborði félags-
sagnfræðingsins (þar sem hann á heima) meðan rannsókn leyni-
lögreglumannsins stendur yfir. Hafa verður í huga að hefðbund-
inn félagssagnfræðingur leitar gjarnan eftir tölfræðiupplýsingum
sem geta sýnt fram á hvernig fjöldinn hagaði gerðum sínum og
hugsun í tengslum við formlega uppbyggingu samfélagsins. Ein-
sögufræðingurinn, eins og leynilögreglumaðurinn, getur ekki nýtt
sér slíkar upplýsingar við lausn gátunnar, hann hefur ekki áhuga á
því hvernig allur fjöldinn réð ráðum sínum heldur aðeins hvernig
sá sem er til umfjöllunar tók á sínum málum. Einsögufræðingur-
inn veit nefnilega að hvert okkar fetar sína eigin slóð þegar við
tökumst á við hversdagslífið og þessa slóð reynir hann eða hún að
rekja. Vegna áherslunnar á hið sérstaka eiga margir félagssagn-
fræðingar erfitt með að sætta sig við að ekki sé hægt að staðsetja
viðfangsefnið innan hins hefðbundna ramma vísindalegrar sagn-
fræði.36
Hér ber allt að sama brunni. Loftur Guttormsson nær ekki að
festa hendur á helstu einkennum einsögunnar og hvernig þau nýt-
ast í rannsóknum fræðimanna; hann neitar að ræða róttæka
stefnubreytingu hennar og einbeitir sér þess í stað að því að finna
henni stað á kvarða þeirra viðmiðana sem hann skilur og getur
sætt sig við. Með þessari áköfu tilraun sinni til að setja fræði-
mennsku mína í einhverja tiltekna skúffu, eða að koma mér á bás
í fjósi Carlo Ginzburg, þá fæ ég ekki betur séð en að Loftur Gutt-
ormsson hafi tekið þá ákvörðun að horfa framhjá þeirri hug-
myndavinnu sem fram hefur farið hjá hugvísindafólki víða um
heim, en hún hefur leitt til endurmats á stöðu húmanískra fræða
36 Um þessi rök hefur enginn fjallað betur en Carlo Ginzburg, „Clues: Roots of
an Evidential Paradigm.“ Clues, Myths, and Historical Method (Baltimore
1989), bls. 96-125.