Skírnir - 01.09.2013, Blaðsíða 104

334
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
SKÍRNIR
merking er þessi: „Það að vera nákvæmlega eins eða sá sami og ein-
hver annar“.15 „Identity" getur því merkt bæði „sjálfsemd" og „sam-
semd“ (en þau hugtök eru líka mjög hvort öðru háð um merkingu)
og því skiljanlegt að Guðmundur Finnbogason skyldi á sínum tíma
leggja til að á íslensku yrði notað um þetta orðið „semd“ — en það
orð hefur ekki komist á kreik svo heitið geti, enda er það ekki þjált
í notkun þótt það uppfylli sannarlega kröfur þeirra sem segja að
maður skuli leitast við að vera knappur í tjáningu (sbr. Baldur Jóns-
son 1976: 110).
Fræðileg íðorðavinna er rannsóknastarf og ber að meta sem slíkt.
Beint og óbeint íðorðastarf setur líka svip sinn á kennslu líkt og
vikið var að hér að framan. Þar er gjarnan fjallað um fyrirbæri,
aðstæður, hugtök sem hafa ekki verið í mikilli umferð á íslensku og
nemendur lesa um þetta fræðiefni á erlendu máli, oftast ensku.
Kennarinn grípur kannski til þess að nefna „strúktúr ídentítetsins"
en vonandi á hann um það fyrirbæri einhver fleiri orð á íslensku.
Eg hef áður komist svo að orði að líkja mætti þessu við tvöfalt nám
(þótt það sé kannski fullfrj álslegt orðalag): annarsvegar þurfa nem-
endur að átta sig á hinni erlendu orðræðu og merkingu hugtakanna
þar, en hinsvegar þurfa þeir að vera samferða kennaranum í nýrri
orðræðu á íslensku um efnið (Ástráður Eysteinsson 1998). Ég veit
að til eru þeir sem telja þetta orku- og tímasóun en því er ég ósam-
mála. Þessi fyrirhöfn skilar sér í skapandi ígrundun um viðfangs-
efnið. Því tel ég að jafnbrýnt og það er að þýða margvíslegt fræða-
efni á íslensku, ekki síst ýmis undirstöðurit, þá sé einnig mikilvægt
að láta erlent lesefni og íslenska umræðu mætast í kennslustundum.
Þar með verður kennslan að lifandi þýðingastarfi sem brýnir hugsun
nemenda jafnt sem kennara. Slíkt starf þarf að sjálfsögðu einnig að
hafa stuðning af rannsóknum sem unnar eru í íslensku samhengi og
birtar á íslensku. Þýðingar hljóta að tengjast frumsamningu fræð-
anna á móðurmálinu — skapandi rannsóknarhugsun þarf á þessu
gagnvirka sambandi að halda.
15 Sören Sörenson 1984: 494. Fyrsta launaða starf mitt í fræðaheimum var sumarið
1981 við undirbúning þessarar orðabókar, undir ritstjórn Jóhanns S. Hannes-
sonar. Ég var þar fótgönguliði í yfirferð orða sem byrjuðu á „h“ og „i“ og tel
mig enn muna svimann sem fylgdi því að hugsa um „identity" á íslensku.