Skírnir - 01.09.2013, Qupperneq 108

338
EINAR KÁRASON
SKÍRNIR
og snýst um hinar undarlegu eyður sem finna má í íslendingasögu
Sturlu þegar hann fjallar um atburði Sturlungaaldar.
Menn hafa yfirleitt skoðað Islendingasögu Sturlu sem nokkurs-
konar króníku um þá róstusömu tíma sem hann lifði, eða öllu
heldur þrettándu öldina alveg frá upphafi hennar og fram yfir fall
þjóðveldisins á sjöunda áratugnum. Og því hefur það vakið spurn-
ingar hvað höfundinum gangi til með því að sleppa úr nokkuð
löngum en þó dramatískum árabilum í frásögn sinni, en segja má að
hann hlaupi að mestu yfir fimmta áratug aldarinnar og svo nokkurra
ára tímabil á þeim sjötta. Eg hef lesið margar greinar frábærra fræði-
manna sem velta fyrir sér þessari undarlegu staðreynd, án þess þó að
komast að afgerandi niðurstöðu nema þá helst þeirri að þau rit sem
fylla í þessar eyður (aðallega Þórðar saga kakala, Svínfellingasaga
og Þorgils saga skarða) hafi verið til áður en Sturla hóf að semja sitt
verk. Flestir hinna góðu fræðimanna hafa hins vegar veigrað sér við
að slá þessu föstu vegna þess að það stangast algerlega á við þá heim-
ild sem við eigum besta um ritunartíma þessara bóka, en það er hinn
svonefndi formáli „Um söguritun“ sem finna má í Sturlungusafninu
sjálfu, og er talinn skrifaður af þeim samstarfsmanni Sturlu Þórðar-
sonar sem steypti safninu í eina bók. En þar segir: „Flestar allar
sögur þær er hér hafa gerst á íslandi voru ritaðar áður Brandur
biskup Sæmundarson andaðist en þær sögur er síðan hafa gerst voru
lítt ritaðar áður Sturli skáld Þórðarson sagði fyrir íslendinga sögur..
(Brandur Sæmundarson dó 1201).
Hvernig má þetta þá vera? Enn langsóttara væri að geta sér þess
til að Sturla hefði sleppt nefndum tímabilum vegna þess að hann
hafi á einhvern hátt vitað að um þau yrði skrifað síðar, svo að hér
er úr vöndu á ráða ef við viljum ekki kasta sannleiksgildi samtíma-
heimildarinnar út í hafsauga.
En með því við höfum nú séð að íslendingasaga er uppbyggð sem
dramatísk örlagasaga í þremur hlutum, nákvæmlega eins og Njálssaga,
gæti skýringin verið fundin. Með öðrum orðum: Ef við hættum að
skoða íslendingasögu sem einhverskonar sögulegt yfirlit eða króníku
en lesum hana sem bókmenntaverk, örlagasögu einstaklinga með tvo
óvini í forgrunni, þá Sturlu Sighvatsson og Gissur Þorvaldsson, verður
uppbygging hennar fullkomlega lógísk, og sama á þá við um eyðurnar.