Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2018, Blaðsíða 50

50
Tímavélin
11. maí 2018
Gamla
auglýsingin
Vísir 15. nóvember 1967
Vildu verða eins
og CNN eða Sky
N
ýja fréttastofan, NFS, er
áreiðanlega eitt bjart-
sýnasta verkefni sem ís-
lenskir fjölmiðlamenn
hafa farið út í. NFS tók við af
fréttastofu Stöðvar 2 og Bylgj-
unnar í nóvember árið 2005
og miðlaði fréttaefni næstum
allan sólarhringinn líkt og risa-
stöðvar úti í heimi, á borð við
CNN og Sky News, gera. Þarna
voru líka þungvigtar fréttaskýr-
inga- og umræðuþættir á borð
við Kompás og Silfur Egils.
En fljótlega fór að halla und-
an fæti vegna þess að Ísland er
einfaldlega of lítið mengi fyrir
slíka stöð. Sömu fréttirnar voru
því síendurteknar allan sólar-
hringinn í sömu sviðsmynd og
dagskráin varð fyrir vikið hund-
leiðinleg. Í september árið 2006
skrifaði Róbert Marshall, for-
stöðumaður NFS, opið bréf
til eigandans, Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar, titlað „Kæri Jón“
þar sem hann bað um að fá að
halda stöðinni gangandi áfram.
Þann 22. september sama ár var
NFS lokað.
Fengu enga
myndlykla
F
yrstu hugmyndir að Stöð
3 komu fram árið 1988
þegar fyrirtækið Ísfilm
vildi koma henni á legg.
Í nóvember varð stöðin loks
að veruleika en þá á vegum Ís-
lenska sjónvarpsins hf. í eigu
Árvakurs, Japis, Sambíóanna og
fleiri. Illa gekk að finna nothæfa
myndlykla fyrir starfsemina
sem þýddi að stöðin fékk engar
áskriftartekjur. Dagskrá Stöðv-
ar 3 byggði á erlendu, aðallega
bandarísku, skemmtiefni, en
auk þess sendi hún út erlendar
stöðvar á borð við CNN, MTV,
Discovery Channel og Euro-
sport. Í október árið 1996 óskaði
Íslenska sjónvarpið eftir nauða-
samningum og Íslensk marg-
miðlun hf. tók yfir reksturinn.
Í janúar árið 1997 virtust málin
vera að leysast. Réttu myndlykl-
arnir fundust í Sviss og fimm
starfsmenn Stöðvar 2 voru
ráðnir, sem reyndar voru sak-
aðir um að hafa stolið trúnað-
argögnum. Mánuði síðar rann
Stöð 3 inn í Stöð 2 og hættu þá
útsendingarnar.
Skjáreinn var rekinn með stolnu fé úr Landssímanum
S
töðin Skjáreinn var stofn-
uð árið 1999 og var í opinni
dagskrá allt til ársins 2009
þegar hún varð að áskrift-
arsjónvarpi og árið 2016 rann
hún loks inn í Sjónvarp Símans.
Skjáreinn var ein umtalaðasta og
vinsælasta stöð landsins í upphafi
aldarinnar en maðkur reyndist í
mysunni því að hún var rekin fyrir
stolið fé úr Landssímanum.
Partístöðin
Upprunalegir eigendur voru
Hólmgeir Baldursson og Róbert
Árni Hreiðarsson (nú Robert
Downey) en eftir aðeins nokkra
mánuði var hún seld til Eyþórs
Arnalds og fyrirtækisins Alvöru
lífsins sem stofnað var í kringum
sýningu Bjarna Hauks Þórssonar
á Hellisbúanum. Forsvarsmenn
Alvöru lífsins voru þeir Árni Þór
Vigfússon og Kristján Ra Krist-
jánsson, æskufélagar úr Verzl-
unarskólanum sem höfðu meðal
annars sett upp sýninguna Cats
við góðan orðstýr.
Gullöld Skjáseins var á fyrstu
árum aldarinnar þegar vinsælir
íslenskir þætti á borð við Djúpu
laugina, Allt í drasli og Popppunkt
voru sýndir. Þá skapaði Erpur
Eyvindarson hinn ódauðlega
Johnny Naz í þáttunum Íslenskri
kjötsúpu sem margir muna eftir.
Skjáreinn var partístöð og margir
af þeim sem störfuðu þar hafa
lýst því að þeir hafi eytt nánast
öllum sínum launum á Prikinu,
skemmtistað sem var þá einnig í
eigu Árna Þórs og Kristjáns Ra.
Landssímamálið
En reksturinn stóð ekki undir sér
og fljótlega fór Skattrannsóknar-
stjóra að gruna að ekki væri allt
með felldu í bókhaldi fyrirtæk-
isins. Höfðu þá stórar upphæðir
runnið inn á reikninga félagsins
frá Landssímanum og varð það
upphafið að hinu þekkta Lands-
símamáli.
Aðalféhirðir Landssímans var
Sveinbjörn Kristjánsson, bróðir
Kristjáns Ra, og játaði hann sam-
stundis að hafa tekið 261 milljón
króna út úr fyrirtækinu og lánað
Kristjáni og Árna Þór. Sveinbjörn
sagðist einn hafa borið ábyrgðina
og að þeir hefðu verið grunlausir
um að féð væri illa fengið en engu
að síður voru þeir allir kærðir, auk
tveggja annarra einstaklinga sem
K
anasjónvarpið er það sem
Íslendingar kölluðu sjón-
varpsstöð bandaríska
hersins á Keflavíkurflug-
velli. ARFTS Keflavik, eða Armed
Forces Radio and Television
Service Keflavik, hét hún fullu
nafni og var starfrækt í rúma hálfa
öld. Sumir tóku því fagnandi að
fá ókeypis útsendingar á góðu
bandarísku efni en aðrir töldu
stöðina ógna menningu og þjóð-
erni Íslendinga.
Fréttir og skemmtun fyrir dátana
Árið 1941 var samið um að Banda-
ríkjamenn tækju við vörnum Ís-
lands af breska hernámsliðinu
og tugþúsundir amerískra dáta
streymdu til landsins. Árið 1943
var Keflavíkurflugvöllur byggð-
ur og undir lok stríðsins var
hann gerður að aðalbækistöð
hersins. Í stríðinu kom herinn upp
tímabundinni útvarpsstöð til að
miðla fréttum, áróðri og skemmti-
efni. Þegar Íslendingar sömdu um
áframhaldandi varnir Bandaríkja-
hers árið 1951 var hafist handa við
að koma á fót varanlegum ljós-
vakamiðlum fyrir dátana.
Útvarpið kom fyrst, í nóvem-
ber sama ár og varnarsamningur-
inn var undirritaður, en styrkur
útsendingarinnar var lítill. Hálfu
ári síðar fékkst leyfi frá íslensk-
um stjórnvöldum fyrir tíföldun út-
sendingarstyrksins og náðist þá
útsending um allt land. Jafn framt
fékkst leyfi fyrir því að útvarpa
allan sólarhringinn.
Stefna hersins var að koma
upp sjónvarpsstöð í Keflavík líkt
og í öðrum herstöðvum en það
reyndist mun viðkvæmara. Leyfi
frá íslenskum stjórnvöldum fékkst
árið 1954 með skilyrðum um tak-
markaða útbreiðslu og fyrsta
sjónvarpsstöðin á Íslandi hóf út-
sendingar 4. mars árið 1955.
Bonanza, Perry
Mason og Roy Rogers
Þó að leyfi stjórnvalda hafi verið
bundið því að reynt yrði að
beina útsendingum aðeins að
Keflavíkurstöðinni þá náðust út-
sendingarnar á öllum Suðurnesj-
um og á höfuðborgarsvæðinu.
Á sumum heimilum var keypt
inn sjónvarp og varð þá yfirleitt
mjög gestkvæmt því allir vildu
sjá dagskrána. Tækin voru dýr
en þó nokkuð blómlegur endur-
sölumarkaður ef marka má þann
fjölda sem var auglýstur í smáaug-
lýsingum dagblaðanna.
Til að byrja með skildu ekki all-
ir Íslendingar hvað fór fram enda
var enskukunnátta á sjötta ára-
tugnum ekki jafn útbreidd og í
dag. En Íslendingar vöndust þessu
efni í síauknum mæli og „Kana-
sjónvarpið“ eða „Kaninn“ festi sig
í sessi. Árið 1962 fóru íslensk dag-
blöð meira að segja að birta dag-
skrána.
Dagskráin hófst klukkan 17
virka daga og stóð fram að mið-
nætti. Þarna voru sýndir margir af
þekktustu sjónvarpsþáttum þess
tíma eins og Bonanza, Ozzie and
Harriet, Perry Mason, The Real
McCoys, Peter Gunn og spjall-
þáttur Bobs Hope. Á laugardög-
um hófst dagskráin klukkan 10 um
morgun með barnaefni á borð við
Kiddie’s Corner og Roy Rogers. Á
sunnudögum hófst dagskráin um
hádegi með messu. Auk þess var
stöðin með sína eigin fréttatíma
og fréttaskýringarþætti sem oft
og tíðum báru keim þess að vera
áróður.
Tveir forsetar mótmæltu
En ekki voru allir sáttir við innreið
bandarísks frétta- og menningar-
efnis á íslensk heimili. Dagblaðið
Frjáls þjóð var stofnað til höfuðs
þessum áhrifum og Sósíalistar,
og síðar Alþýðubandalagsmenn,
börðust hart gegn því. Talað var
um ómenningu sem myndi tor-
tíma íslenskri tungu og menningu.
Það var heldur alls ekki eldra fólk-
ið sem lét í sér heyra því stúdent-
ar við Háskóla Íslands voru senni-
lega einn háværasti hópurinn og
fremst í flokki fór Helga Kress, síð-
ar prófessor. Í Stúdentablaðinu
árið 1966 skrifaði hún:
„Það má telja eðlilegt, að
bandarískir hermenn vilji hafa sitt
sjónvarp. En það er ekki eðlilegt,
að íslenzkir ráðamenn leyfi ótil-
kvaddir, að áhugi þjóðarinnar á
andlegum verðmætum sé slævð-
ur með smekklausri hermanna-
skemmtun.“
Með greininni fylgdi áskorun
Brutust inn í Kanasjónvarpið
og spreyjuðu á veggi þess
n Ekki voru allir sáttir við stofnun stöðvarinnar
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Helga Kress
Stúdentablaðið
mars 1966
„Mér finnst það
vera hrein og bein
skömm, að við skulum
ekki sjálf fá að ráða
hvaða sjónvarpsefni við
horfum á.