Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2018, Blaðsíða 52

52 11. maí 2018eyjan
D
onald Trump Bandaríkja-
forseti mun funda með
Kim Jong-un, einræðis-
herra í Norður-Kóreu, á
næstunni. Ekki hefur enn verið
upplýst hvenær eða hvar en það
hlýtur að skýrast á næstunni. Til-
efni fundarins er deilur Banda-
ríkjanna og Norður-Kóreu vegna
kjarnorku- og eldflaugatilrauna
þeirra síðarnefndu. Kim Jong-un
erfði völdin í Norður-Kóreu þegar
faðir hans lést og er hann þriðji
ættliðurinn til að stýra þessu ein-
angraða ríki sem ógnar heimin-
um með kjarnorkuvopnum og
kúgar sveltandi almúgann.
En hvernig verður ríki eins
og Norður-Kórea til og af hverju
þróaðist stjórnarfarið þar eins og
það gerði?
Leiðtogar Norður-Kóreu hafa
frá upphafi lagt mikla áherslu á
að einangra landið frá umheim-
inum. Þeir hafa náð að blinda
þjóðina í gegnum tíðina þannig
að einræðisstjórnin hefur getað
styrkt stöðu sína og alræðisvöld.
Að mestu er gert út á þá hugsun
að umheimurinn allur sé á móti
Norður-Kóreu og að eina leiðin til
að tryggja tilvist ríkisins sé að eiga
ógnarsterkan her. Út á þetta geng-
ur stór hluti þeirrar innrætingar
sem á sér stað í landinu.
Norður-Kórea er einnig afurð
langrar og blóðugrar sögu sem
teygir sig langt aftur í tímann.
Svo langt að ekki var þá sjáan-
legt að Kóreu yrði skipt í tvö ríki.
Stórveldin, þar á meðal Banda-
ríkin, komu mikið við sögu þegar
Norður- Kórea varð til og eiga því
hlut að máli. Kóreuskaginn hefur
lengi orðið fyrir áhrifum af valda-
baráttu stórveldanna.
Blóðug fortíð
Kóreuskaginn liggur mitt á milli
þriggja sögulegra stórvelda og
það hefur sett sitt mark á landið.
Fortíðin er blóðug og Kórea var oft
átakasvæði. Sem dæmi má nefna
að 1231 eru Mongólar sagðir hafa
ráðist inn í Kóreu og þar með hófst
stríð sem stóð í 39 ár og kostaði
um 200.000 manns lífið.
Á næstu öldum dróst Kórea oft
inn í átök og deilur nærliggjandi
stórvelda. Þrátt fyrir ótal innrás-
ir, sérstaklega Japana og Kínverja,
tókst Kóreu að halda velli sem
þjóðríki. Öll þessi átök og deilur
urðu til þess að Kórea einangraði
sig frá umheiminum og frá því á
sautjándu öld og fram á þá tuttug-
ustu var landið nær einangrað.
Í upphafi tuttugustu aldarinn-
ar var Japan rísandi stórveldi og
hafði mikinn áhuga á Kóreu og
náttúruauðlindunum þar. Japanir
lögðu Kóreu undir sig fyrir fram-
an nefið á Kína og Rússlandi. 1919
gerðu Kóreubúar uppreisn gegn
Japönum en sú uppreisn var bæld
niður á grimmdarlegan hátt.
Landsmenn voru neyddir til að
taka upp japönsk nöfn,
kóreska var bönnuð í
skólum og öll kennsla var
á japönsku.
Í síðari heimsstyrj-
öldinni hélt kúgunin
áfram og um hálf millj-
ón Kóreubúa var neydd
til að vinna í japönsk-
um verksmiðjum og taka
þátt í bardögum. Allt
að 200.000 konur voru
neyddar til vændis og
voru til reiðu fyrir jap-
anska hermenn.
Upphafið
1912 fæddist Kim Il-sung, afi Kim
Jong-un. Japanir réðu þá lögum
og lofum í Kóreu. Kim Il-sung ólst
upp við að Japan væri óvinurinn.
Hann fékk áhuga á kommúnisma
og gekk til liðs við skæruliðahópa
sem börðust gegn Japönum, þar
á meðal hóp sem var stýrt af kín-
verska kommúnistaflokknum.
Hann komst til metorða og
stýrði skæruhernaði í hernuminni
Kóreu. Hann varð þó að flýja til
Sovétríkjanna 1940 og varð liðs-
foringi í Rauða hernum.
Þegar síðari heimsstyrjöldinni
lauk höfðu Sovétríkin og Banda-
ríkin herlið í Kóreu. Sovétríkin í
norðurhlutanum og Bandaríkin
í suðurhlutanum. Sovétmenn
völdu Kim Il-sung sem fyrsta leið-
toga norðurhlutans en Banda-
ríkjamenn völdu and-komm-
únistann Syngman Rhee
sem forseta í suðurhlut-
anum.
1950 braust Kóreu-
stríðið út en 1953 var
samið um vopnahlé
sem enn stendur
því aldrei hefur ver-
ið samið um frið.
Samið var um að
landamæri ríkjanna
yrðu þau sömu og þau
voru fyrir stríð. En stríðið hafði
kynnt vel undir fjandskap á milli
suður- og norðurhlutans.
Að stríði loknu byrjaði Kim Il-
sung að byggja Norður-Kóreu upp
eftir eigin höfði og lagði grunninn
að einræðisríkinu eins og við
þekkjum það í dag. Hægt og ör-
ugglega losaði hann sig undan
sovéskum og kínverskum áhrif-
um og náði að viðhaldi jafnvægi
í samskiptum við þessi tvö stór-
veldi. Þannig náði hann að tryggja
sjálfstæði Norður-Kóreu. Hann
byggði upp eins flokks kerfið og
kom á öfgakenndri persónudýrk-
un. Til að forðast of mikil áhrif frá
Sovétríkjunum og Kína var Juche-
hugmyndafræðin þróuð en hún
á rætur í kínverskum konfúsíus-
isma og sovéskum stalínisma.
Með þessu komst Kim Il-
sung hjá því að halla sér of
mikið að öðru hvoru stór-
veldanna.
Hann stýrði
landinu með
harðri
hendi.
Gagn-
rýnendur voru
teknir af lífi, herinn
var byggður upp og
persónudýrkunin var
algjör. Kim Il Sung var
næstum því guð í aug-
um landsmanna. Þetta
á enn við í dag um
Kim Jong-un þar sem
vægðarlaus áróður er
rekinn þar sem hann er
hafinn upp til skýjanna
og nánast settur í guða-
tölu.
Treysti engum
Kim Il-sung ákvað að
koma sér upp kjarna-
vopnum þar sem hann
óttaðist Bandaríkin og
treysti ekki Kínverjum
eða Rússum. Hann vildi
eingöngu treysta á sjálf-
an sig. Allt snerist um að
tryggja tilvist landsins
og það gera kjarnorku-
vopn. Þau senda einnig
þau skilaboð til Kína og
Rússlands að þau ráði
ekki málum í Norður-Kóreu.
Hvorki Kína né Sovétríkin
vildu aðstoða við framleiðslu
kjarnorkuvopna svo málin gengu
hægt fyrir sig en bæði ríkin vildu
aðstoða við þróun kjarnorku til
friðsamlegra nota. 1952 var kjarn-
orkustofnun Norður-Kóreu opn-
uð.
Þegar Kim Il-sung lést 1994
tók sonur hans, Kim Jong-il, við
stjórnartaumum. Enn hafði ekki
tekist að þróa kjarnorkuvopn.
Hann hélt óbreyttri stefnu um að
herinn gengi fyrir í öllu og viðhélt
algjörri einangrun landsins frá
umheiminum. Ekki var hvikað frá
þessari stefnu þrátt fyrir miklar
náttúruhamfarir og hungursneyð.
Einræðisstjórnin telur að „að-
eins“ nokkur hundruð þúsund
landsmenn hafi soltið í hel en
aðrar heimildir segja að um millj-
ónir hafi verið að ræða.
Í kringum aldamótin var stað-
an í landinu alvarleg og Kim-fjöl-
skyldan hafði áhyggjur af eigin til-
vist sem og Norður-Kóreu. Kim
Jong-il vissi að kjarnorkuvopn eru
nauðsynleg til að hræða óvini og
halda þeim fjarri. Nú var allt lagt
undir til að þróa kjarnorkuvopn
og almenningur var látinn svelta
heilu hungri.
2006 tilkynntu stjórnvöld í
Norður-Kóreu að þeim hefði tek-
ist að sprengja kjarnorkusprengju
og nú var landið orðið áttunda
kjarnorkuveldi heims.
Sérfræðingar telja að nú eigi
Norður-Kórea nokkrar kjarn-
orkusprengjur en óljóst er hvort
langdrægar eldflaugar þeirra geti
borið kjarnaodda. Það að eiga
kjarnorkusprengjur hefur tryggt
Norður-Kóreu viðræðum við um-
heiminn sem getur ekki látið eins
og ekkert sé.
Kim Jong-un er með bestu spil-
in eins og málin standa nú. Hann
hefur engan áhuga á að til átaka
komi og hvað þá til kjarnorku-
stríðs því hann veit að það jafn-
gildir sjáfsvígi. Hann vill
tryggja stöðu sína
við samninga-
borðin hjá al-
þjóðasam-
félaginu og
tryggja til-
vist sína og
Norður-
Kóreu
þar sem
hann get-
ur áfram
farið sínu
fram og
níðst
á þjóð
sinni til
að halda
völdum
um leið
og rödd
Norður-
Kóreu heyr-
ist á alþjóða-
vettvangi. n
n Af hverju þróaðist stjórnarfarið á þennan hátt? n Blóðug fortíð n Treystir engum
Svona varð norður-
Kórea KjarnorKuveldi
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is „Frá því
á sautj-
ándu öld og
fram á þá
tuttugustu
var landið
nær einangr-
að.
Þegar Kim Il Sung
lést 1994 tók sonur
hans, Kim Jong Il, við
stjórnartaumum. Enn
hafði ekki tekist að
þróa kjarnorkuvopn.
1912 fæddist Kim Il Sung, afi Kim Jong-un. Japanir réðu þá lögum og lofum í Kóreu.