Morgunblaðið - 20.09.2018, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 20.09.2018, Blaðsíða 16
16 FRÉTTIRInnlent MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2018 SVIÐSLJÓS Sigurður Bogi Sævarsson sbs@mbl.is „Tækninni fleygir hratt fram og gögnin sem við fáum eru afar ná- kvæm og fjölbreytt. Við fáum stöð- ugt meiri upplýsingar frá Cop- ernicus og nú þarf að þróa lausnir sem vakta sér- staklega svæði þar sem hrær- ingar eru líkleg- ar. Eftir að hafa greint þessi gögn aftur í tímann sjáum við nú að skriðan mikla sem féll í Hítar- dal á Snæfells- nesi í sumar hafði nokkurn aðdrag- anda, enda sýna gögn talsverða hreyfingu í fjallshlíðinni undanfarin ár,“ segir Gunnar Haukur Krist- insson, forstöðumaður sviðs mæl- inga og landupplýsinga hjá Land- mælingum Íslands. Viðamikil Evrópuáætlun Nú í vikunni er haldin á Íslandi ráðstefna þar sem embættismenn og sérfræðingar frá Evrópusamband- inu og Íslandi kynna vöktunarkerfið Copernicus. Það er hið viðamesta sinnar gerðar sem til er í heiminum og þar að auki er Copernicus ein af stærri áætlunum ESB. Kostnaður á árunum 2014-2018 er áætlaður um sex milljarðar evra. Þar af greiða Ís- lendingar um 70 milljónir króna á ári til verkefninsins, sem fullgilt þátt- tökuland. Er verkefni þetta nefnt eftir Nikulási Kópernikus (f. 1483) sem var pólskur stjörnufræðingur og lagði fyrstur fram nútímaútgáfu tilgátunnar um að jörðin snerist í kringum sólina. Til að safna nauðsynlegum upp- lýsingum er undir merkjum Cop- ernicus haldið á lofti fjölda gervi- tungla auk mæla á jörðu niðri. Að auki er stuðst við gögn frá öðrum að- ilum. Ljóst er, að sögn Gunnars, að áætlunin veður mikilvæg Íslend- ingum á næstu árum, til dæmis vegna vöktunar á hafsvæðinu í kringum landið. Einnig til að meta áhrif hnattrænnar hlýnunar en áætl- unin nær yfir vöktun á loftgæðum jarðarinnar, sjó, yfirborði lands, loftslagsbreytingum, náttúru- hamförum og snýr ýmsu er víkur að öryggismálum. Draga í gegnum skýjahulu „Nú þegar eru gögn og þjónusta Copernicus notuð í ýmsum verk- efnum hér á landi. Þar get ég nefnt Hítardalinn og myndun sigkatla í Öræfajökli. Við greiningu á þeim at- burðum komu að góðum notum rad- argögn frá Sentinel-1 sem er eitt gervitunglanna sem eru á sporbaug á vegum þessa verkefnis. Radar- gögn eru raunar mjög heppileg á Ís- landi enda draga þau í gegnum skýjahulu sem oft liggur yfir land- inu,“ segir Gunnar og heldur áfram: „Gögn frá Sentinel-2 hafa meðal annars verið notuð til gróðurflokk- unar og uppfærslu á vatnafari í kringum jökla. Þá hefur Landhelg- isgæslan nýtt sér gögn Copernicus til vöktunar á landhelginni og eft- irlits með bátum, olíulosun og slíku. Sömu upplýsingar nýtast einnig Veðurstofunni og Raunvísinda- stofnun Háskóla Íslands til að fylgj- ast með hafís, skriðum, ísjökum, snjóhulu, hitastigi sjávar, ölduhæð, landrofi og fleiru. Mat jarðvísinda- manna er að án Copernicus sé erfitt að stunda nauðsynlegar rannsóknir á þessum fyrirbærum.“ Segja fyrir um fellibyli Notkunarmöguleikar gagna úr Copernicus-áætluninni eru í raun óendanlegir, segir Gunnar. Hann bætir við að nú þegar nýtist upplýs- ingar þessar vel við eftirlit á Mið- jarðarhafinu sem Frontex – Landa- mærastofnun Evrópu hefur með höndum. Er þá hægt að sjá báta með flóttafólki sem eru úti á hafinu og senda út björgunarhópa þegar og ef vá steðjar að. Þykja flóttaferðir þessar vera vogunarspil og margir sem í þær leggja komast aldrei á leiðarenda. Einnig hafi gögn frá Copernicus nýst vel til að segja fyrir um og fylgjast með fellibyljunum Flórens og Mangkhut og síðan til að meta áhrif þeirra og eyðileggingu. „Þótt Copernicus-kerfið sé ekki fullbúið er það komið í talsverða notkun víða um heim enda er öll notkun á gögnum þess og þjónustu án gjaldtöku og opin öllum,“ segir Gunnar. „Á næstu árum verður mörgum nýjum eiginleikum bætt við kerfið. Er markmiðið að fylgjast með umhverfi á landi, sjó og lofti og stuðla um leið að bættu öryggi jarð- arbúa, t.d. með því að segja fyrir um flóð eða fárviðri og skipuleggja neyðarstarf vegna skógarelda eða jarðskjálfta.“ Minnstu hreyfingar mælast Gunnar segir að gögn frá Cop- ernicus nýtist nú þegar í ýmsum þáttum í starfsemi Landmælinga Ís- lands, en sú stofnun er tengiliður við verkefnið fyrir hönd Íslands. Land- gerð og -notkun sé nú flokkuð sam- ræmt um alla Evrópu út frá þessum gögnum. Þau nýtast einnig við að setja inn nýjar upplýsingar um vatnafar við jökla landsins, en að- stæður þar geta breyst mjög hratt. Þá fylgjast starfsmenn stofnunar- innar með jarðskorpuhreyfingum til að viðhalda hnita- og hæðarkerfi landsins en radarmyndir geta greint minnstu hreyfingar á yfirborði jarð- ar. Hefur þetta meðal annars sést á gögnum af Vaðlaheiði þar sem land sígur um sem nemur hálfum til ein- um sentimetra á ári, að öllum lík- indum vegna jarðgangagerðar í fjall- inu. Copernicus kemur að góðum notum  Landmælingar Íslands í ESB-verkefni  Gervitungl greina minnstu breytingar á landinu  Sjór og loftslags- breytingar í vöktun  Hafís, skriður, ísjöklar, snjóhula og ölduhæð  Frontex fylgist með flóttamönnum Ljósmynd/Landmælingar - Copernicu Ísland Mynd tekin úr einu af gervitunglum Copernicus sem sýnir stóran hluta landsins. Augnabliksmyndir geta verið, segja landmælingamenn, mikilvægar því stundum breytist landið hratt og því þarf að fylgjast með. Gunnar Haukur Kristinsson Ljósmynd/Mihails Ignats Morgunblaðið/RAX Umbrot Ýmsar hræringar hafa verið í náttúru landsins undanfarið. Má þar nefna skriðuna í Hítardal á Snæfellsnesi og sigkatlamyndun í Öræfajökli. Með vöktunartækni geta vísindamenn nú fylgst vel með framvindu og þróun. Þú finnur uppskriftina hér: kronan.is/ korteri4 299 kr.pk. Taco skeljar 109 kr.pk. Taco krydd 349 kr.kg Rauðkál, íslenskt M m m. .. f ski taco 2199 kr.kg Hafliða Þorskhnakkar 1 flokkur Svarið við erfiðustu spurningu dagsins er ... 599 kr.pk. Salsa, jalapeño lime Afgreiðslutímar á www.kronan.is Öll verð eru birt með fyrirvara um prentvillur og/eða myndabrengl.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.