Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.11.2018, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.11.2018, Blaðsíða 6
ERLENT 6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.11. 2018 Bosnía-Hersegóvína er á Balkanskaga og var áður hluti af Júgóslavíu. Sam- kvæmt manntali frá 2013 eru Bosníumúslimar 51% íbú- anna, Bosníuserbar 31% og Bosníukróatar 15%. Íbúar landsins eru 3,8 milljónir. Í stríðinu sem lauk 1995 féll þjóðarframleiðsla um 60% og hefur efnahagslífið aldrei náð sér á strik. Mikið atvinnu- leysi er í landinu, 39%, og er sér- staklega mikið meðal ungs fólks þar sem það mælist um 60%. Þrír menn tóku við embætti for-seta í Bosníu-Hersegóvínu áþriðjudag. Á komandi kjör- tímabili munu þeir skiptast á að veita forustu átta mánuði í senn. Milorad Dodik verður fyrstur til að leiða land- ið, sem logar í deilum og flokkadrátt- um. Hann er fulltrúi serbneska hlut- ans. Hinir eru Sefik Dzaferovic, forseti bosnískra múslima eða Bosn- íaka, og Zeljko Komsic, fulltrúi Kró- ata. Fyrirkomulag þetta er arfleifð friðarsamkomulagsins, sem batt enda á stríðið í Bosníu á síðasta ára- tug 20. aldar og kennt er við borgina Dayton í Bandaríkjunum. Þar var völdunum skipt á milli bosnískra múslima, Serba og Króata. Enn markar gjáin á milli þessara þriggja hópa stjórnmál í landinu. Dodik er hliðhollur Rússum og reglulegur gestur Vladimírs Pútíns, forseta Rússlands. Hann er harður þjóðernissinni og sagði í samtali við fréttaveituna AFP fyrir tveimur ár- um að hann „gæti ekki þóst styðja hina misheppnuðu hugmynd sem kallast Bosnía-Hersegóvína“. Bætti hann við að Bosnía væri „staður sem enginn vill nema nokkrir ídealistar í Sarajevo“. Dodik hefur leitt serbneska hluta landsins í rúman áratug og reglulega hótað að halda þjóðaratkvæði um að- skilnað. Í fyrra settu Bandaríkja- menn hann á svartan lista fyrir að grafa undan Dayton-samkomulaginu. Það var annar tónn í Dodik þegar hann hóf afskipti af stjórnmálum skömmu fyrir aldamót. Þá naut hann stuðnings Vesturlanda og var einn af fáum stjórnmálamönnum á þeim tíma sem „ekki [voru] með óhreinar hendur af stríði og glæpum“ eins og stjórnmálaskýrandinn Tanja Topic orðaði það við AFP. Árið 1998 sagði Madeleine Albright, þáverandi utan- ríkisráðherra Bandaríkjanna, að Dodik fylgdi „ferskur andblær“. Á þeim tíma hvatti Dodik til þess að Radovan Karaczic og Ratko Mla- dic, sem stýrðu þjóðernishreinsunum í stríðinu, yrðu sóttir til saka í Haag fyrir stríðsglæpi. Eftir að hann beið ósigur í kosn- ingum árið 2000 fór tónninn að breyt- ast og nú kallar hann Mladic serb- neska hetju. Nýr tónn skilaði honum pólitískum árangri, en stuðnings- menn hans í vestri sneru baki við honum. Eftir forsetakosningarnar í októ- ber er kominn meiri sáttatónn í Do- dik, hann muni vinna í þágu allra og óski skilvirks samstarfs. Um leið seg- ir hann þó að stefna sín sé ekki að breytast, aðeins vinnustaðurinn og daginn áður en hann tók embætti ítrekaði hann kröfur sínar um að af- nema ákveðin ákvæði Dayton- samkomulagsins. Þar á meðal er embætti sérlegs erindreka Samein- uðu þjóðanna, sem á að fylgjast með að farið sé eftir samkomulaginu. Dzaferovic, forseta bosnískra múslima, er einnig lýst sem þjóðern- issinna. Komsic, forseti Króata, sker sig úr. Hann er sósíaldemókrati og hefur hvatt íbúa landsins til að hefja sig yfir ágreininginn milli Serba, Króata og múslima. Fyrir vikið ligg- ur hann undir ámæli harðlínumanna í króatíska hluta landsins fyrir að svíkja þjóð sína og hóta andstæð- ingar hans að nota vald sitt á þinginu til að lama störf þess. Þá eru Króatar reiðir og fullyrða að framkvæmd kosninganna hafi verið gölluð. Músl- imar hafi greitt Komsic, sínum full- trúa, atkvæði og greitt götu hans í forsetastólinn. Með Dayton-samkomulaginu komst friður á í Bosníu, en gagnrýn- endur þess segja að það hafi fest klofninginn í sessi og staðið í vegi fyr- ir skilvirkum stjórnarháttum. Í land- inu er tvöfalt stjórnkerfi, eitt fyrir Serba og annað fyrir Króata og bosn- íska múslima. Að mörgu leyti er hægt að tala um þrískiptingu. Það á til dæmis við um skólakerfið. Serbar, Króatar og bosnískir múslimar ganga hverjir í sína skóla. Í Bosníu kemur iðulega fyrir að skóladeginum er skipt í tvennt, annar hópurinn, til dæmis Krótar, mætir fyrir hádegi, hinn hóp- urinn, þá múslimar, eftir hádegi. Í námsefninu hyglir hver sínum upp- runa og börnin umgangast ekki jafn- aldra sína úr öðrum hópum í skól- anum. Borgin Mostar lýsir vandanum vel. Milli 1992 og 1994 lá víglínan í stríð- inu í gegnum hana og var hart barist. Nú eru þar tvö slökkvilið, annað í múslimska hlutanum, hitt í þeim kró- atíska. Slökkviliðsmennirnir í mús- limska hlutanum eru múslimar og að- eins kallaðir til þegar eldur brýst út í þeirra borgarhluta. Hinum megin eru slökkviliðsmennirnir katólskir Króatar og þeirra verkefni eru aðeins í króatíska hlutanum. Gildir einu hvort slökkviliðið er nær vettvangi, borgarhlutinn ræður hverjir eru kall- aðir til. Vesturlönd veita Bosníu litla at- hygli um þessar mundir. Inn í tóma- rúmið koma Rússar, sem veita Serb- um stuðning, og Tyrkir standa við bakið á múslimum í Bosníu. Það verð- ur ekki til að auka eininguna í þessu sundraða landi. Sundrung og ósamlyndi í Bosníu Í Bosníu eru kosnir þrír forsetar og fer valdið á milli þeirra eins og kefli. Eftir kosningarnar í október verður Serbinn Milorad Dodik fyrstur. Í hans huga er Bosnía „misheppnuð hugmynd“. Karl Blöndal kbl@mbl.is Kjósandi í Sarajevo greiðir atkvæði. Bosnía í basli AFP Hinir þríeinu forsetar Bosníu Hersegóvínu, Bosníukróatinn Zeljko Komsic, Bosníuserbinn Milorad Dodik og Bosn- íumúsliminn Sefik Dzaferovic við embættistökuna í Sarajevo á þriðjudag. Næstu átta mánuði fer Dodik með völdin. BRETLAND LONDON Theresa May, forsætisráðherra Bretlands, kynnti drög að samningi um útgöngu Breta úr Evrópu- sambandinu. Viðkvæm mál eru þó ófrágengin. May kynnti samkomulagið fyrir stjórn sinni á símafundi og sagði í ávarpi fyrir þinginu að þetta væri „besti mögulegi samningurinn“. Hún mætti mikilli mótstöðu á þinginu og óvíst að samkomulagið hljóti samþykki þar. Þá hefur Pedro Sanchez, forsætisráðherra Spánar, hótað að beita neitunarvaldi verði ekki komið til móts við Spánverja vegna Gíbraltar. BANDARÍKIN LOS ANGELES Yfi rvöld í Kaliforníu sögðu að tekist hefði að mestu að ná stjórn á eldun- um, sem hafa geisað í norður- hluta ríkisins að undanförnu. Talið er að 84 menn hafi látist og 563 manna er saknað. 13.600 heimili hafa eyðilagst eftir að eldarnir kviknuðu 8. nóvember. Fyrsta mælanlega úrkoman í marga mánuði auðveldaði slökkvistarf. INDLAND ANDAMAN-EYJAR Indversk yfi rvöld telja óvíst að þau muni geta sótt jarðneskar leifar bandarísks trúboða, sem var myrtur á eynni Nort-Sentinel á Bengalfl óa fyrir rúmri viku. Á eynni býr einangraður ættbálkur hirðingja og veiðimanna. Ekki er vitað hvað hann er fjöl- mennur en talan 150 hefur verið nefnd. Hann nýtur verndar og er bannað að fara þangað. John Allen Chau fór engu að síður og mætti honum örvahríð. Þeir sem ferjuðu hann til eyjarinnar hafa verið handteknir, en eyjarskeggjar verða ekki sóttir til saka. Á myndinni sést íbúi eyjarinnar munda boga í átt að þyrlu indversku landhelgisgæslunnar. JAPAN TÓKÍÓ Talið er að Carlos Ghosn, fyrrverandi forstjóri Nissan, hafi vantalið tekjur sínar um 71 milljón dollara. Ghosn var handtekinn á mánudag fyrir víðtæk skattsvik. Fall hans þykir mikið. Hann sneri við rekstri japanska bílafyrirtækins Nissan og myndaði bandalag við franska bílaframleiðandann Renault og keppinautinn Mitsubishi.

x

Morgunblaðið - Sunnudagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið - Sunnudagur
https://timarit.is/publication/1078

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.