Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.11.2018, Blaðsíða 12

Leikarastarfið gengur vissulega út á það að fá leikhúsgesti til að trúa því sem fram fer á sviðinu. Og sýningin verður að
halda áfram, hvað sem á bjátar á í einkalífi leikaranna. Valur Freyr Einarsson lék dauðvona mann daginn sem faðir
hans lést og skorar á lesendur að gera lista yfir allt sem er frábært í lífinu og gerir það þess virði að lifa því.
Guðrún Óla Jónsdóttir gudruno@mbl.is
Þ
að er farið að rökkva þegar blaða-
maður sest niður með Vali Frey á
kaffihúsi Kjarvalsstaða. Valur seg-
ist vera að koma beint af æfingu í
Borgarleikhúsinu þar sem hann
æfir fyrir Ríkharð III sem frumsýnt verður á
stóra sviðinu um jólin. Auk þess að vera að æfa
fyrir það átakaverk sýnir Valur einleikinn Allt
sem er frábært á litla sviði Borgarleikhússins,
sem hlotið hefur mikið lof gagnrýnenda og leik-
húsgesta.
Blaðamaður sá verkið nokkrum dögum áður
en viðtalið fór fram og viðurkennir fyrir Vali að
hann hafi þurft að minna sig á að einleikurinn
væri eftir erlendan höfund. Svo sannfærandi
hafi leikur Vals verið að halda mætti að hann
væri að segja sína eigin sögu. „Það er gaman að
heyra. Og þannig á það að vera, “ segir Valur,
„Höfundurinn, Duncan Macmillan, er breskur
en Kristín Eiríksdóttir, sem þýddi verkið, stað-
færði sumt. Annað staðfærðum við Ólafur
Egilsson, leikstjóri, og breyttum; til dæmis því
sem var of breskt á listanum. Við fundum ein-
hvern staðgengil sem virkaði fyrir okkur, okkar
samfélag og okkar tíma. Auk þess þurfti það að
passa við minn aldur svo þetta gengi allt saman.
Þeir sem ekki þekkja til, vita í rauninni ekki
hvort þetta er mín saga eða einhvers annars og
þannig á þetta að virka.“
Hilmir Snær kynti undir
hégómaskapnum
Valur fæddist árið 1969 í Fossvoginum í Reykja-
vík, yngstur fimm bræðra, en fjölskyldan flutti í
Garðabæ þegar hann var tveggja ára. Eftir grunn-
skóla lá leiðin í Menntaskólann í Reykjavík, MR.
„Mig langaði í Versló, því þrír elstu bræður
mínir höfðu farið þangað; þar var líka kórinn og
nemendafélagið sem ég var eitthvað spenntur
fyrir. En svo var svo mikil aðsókn í Versló að ég
komst ekki inn og eina sem ég vissi var að mig
langaði alls ekki að fara í Fjölbrautaskólann í
Garðabæ. Ég var búinn að vera með sama fólki í
skóla frá því ég var sex ára og vildi komast í
annað umhverfi. Ég hafði haft MR til vara ef ég
kæmist ekki inn í Versló, að hluta til af því að
bróðir minn, sem er ári eldri en ég, hafði verið
þar.“
Valur segir að líklega hefði annar skóli hent-
að honum betur námslega, sérstaklega þar sem
mikil áhersla er lögð á stærðfræði í MR sem var
ekki hans sterkasta hlið. En hann komst í gegn-
um námið og uppgötvaði nýjan áhuga á árunum
í MR. „Ég vissi til dæmis ekki að ég hefði áhuga
á íslensku og bókmenntum en fékk mikinn
áhuga á þeim fögum og fór að lesa miklu meira
en ég hafði gert áður.“ Námið sóttist ágætlega
að sögn Vals. „Ef ég setti áhuga og orku í það þá
gekk þetta þokkalega. En satt að segja gekk
þetta allt út á það að ná bara. Ég hafði lítinn
metnað með einkunnirnar. En um leið og það er
skýrt hvað mig langar til að gera, þá held ég að
það sé sterkur vilji hjá mér að klára dæmið.
Þótt ég geri það ekki með neinum látum.“
Valur tók þátt í Herranótt, leiklistarfélagi
Menntaskólans og segir áhugann á því hafa
komið mjög náttúrulega. „Á fyrsta árinu mínu í
MR höfðu þriðju bekkingar ekki leyfi til að vera
í Herranótt en þá var ég plataður til að vera
ljósamaður og kynntist Hilmi Snæ Guðnasyni,
sem var líka á fyrsta ári en hafði fengið undan-
þágu til að vera með og leika. Ég lék næstu tvö
ár en þegar ég var svo kominn í sjötta bekk, á
stúdentsárið, ætlaði ég að taka stúdentsprófin
alvarlega og sóttist ekki eftir því að vera í
Herranótt. Þá fékk Hilmir mig til að skipta um
skoðun; hann kynti undir hégómaskapnum í mér
og sagði að það vantaði einn góðan karlkyns
leikara í hópinn. Ég sló til og sé ekki eftir því.“
Ætlaði að verða lögfræðingur á Benz
Valur segist ekki kominn af leiklistarfjölskyldu
og hann hafi ekki haft neina leiklistarbakteríu
þegar hann var að alast upp í Garðabænum.
„Þegar ég var tólf ára ætlaði ég að verða lög-
fræðingur, því pabbi vinar míns var lögfræð-
ingur og hann átti flottan Benz,“ segir Valur og
skellir upp úr. „En svo var leikritið Gullna hliðið
sett upp á svipuðum tíma. Þar lék ég Jón og það
var svona í fyrsta sinn sem ég fékk á tilfinn-
inguna að leiklist gæti verið skemmtilegt fyrir-
bæri. En ekki þannig að ég sæi mig fyrir mér
vinna við þetta. Ég man samt eftir því að við
mamma hlustuðum á Útvarpsleikshúsið í út-
varpinu öll fimmtudagskvöld og ég sat alveg
límdur yfir því. Það fannst mér alveg rosalega
skemmtilegt og ég hlustaði á alls konar leikrit
sem voru nú kannski ekki öll beinlínis fyrir börn
en samt fannst mér þetta mjög heillandi. Svo
líklega hefur áhugi á þessu formi blundað ein-
hvers staðar í mér.“
Í menntaskóla stefndi Valur á læknisfræði en
segir að þegar hann hafi dottið inn í Herranótt
hafi hugurinn farið að leita á önnur mið. Í raun
hafi það samt ekki verið fyrr en hann var að út-
skrifast úr MR sem hugmyndin um að fara í
leiklistarskóla kom upp.
Það hafa orðið einhver mistök!
Eftir stúdentsprófið fór Valur í íslensku í Há-
skóla Íslands og segir það hafa verið hugsað
sem undirbúning fyrir inntökupróf í Leiklistar-
skóla Íslands. Svo sótti hann þar um, fullviss um
að hann myndi fljúga inn í leiklistarnámið. En
sú varð ekki raunin.
„Ég fór í inntökupróf í Leiklistarskólanum
með vinum mínum, Hilmi Snæ og Benedikt Er-
lingssyni, og okkur fannst þetta próf í raun bara
formsatriði. Við komumst allir í sextán manna
úrtakið en aðeins átta komust inn í skólann. Á
þessum tíma var það þannig að maður mætti
upp í Leiklistarskóla þar sem inntökunefndin
afhenti öllum sextán bréf þar sem átta fengu nei
og átta já. Ég mætti aðeins of seint og flestir
höfðu hlaupið út í horn til að opna sitt bréf. Ég
var svo handviss um að ég hefði fengið já að ég
opnaði mitt þarna úti á miðju gólfi fyrir framan
nefndina. Svo sá ég bara að það stóð því miður
þarna einhvers staðar í bréfinu þannig að ég
rétti þeim það aftur og sagðist halda að ég hefði
fengið vitlaust umslag. Það bara hvarflaði alls
ekki að mér að ég kæmist ekki inn.“
Blaðamaður biðst afsökunar á því að hlæja
heldur mikið að sögunni en Valur segir það í
góðu lagi. „Þetta var mjög fyndið. En auðvitað
var þetta skellur. Sérstaklega fyrir egóið. Þetta
var svona fyrsti skellurinn en þessi vinna er
hálfgerð röð af skellum,“ segir Valur og brosir.
„Þetta var góður undirbúningur að því leyt-
inu til. Svo var þetta bara holl lexía. Talandi um
það að vita hvað maður vill. Þarna var leiklistin
ennþá bara svona hugmynd. Svo gekk þetta
ekki og þá þurfti ég að núllstilla mælinn aftur og
skoða hvort þetta væri virkilega það sem mig
langaði að gera.“
Valur segist hafa verið svo heppinn að fá
vinnu í Sjónvarpinu sem aðstoðardagskrárgerð-
armaður, eða skrifta. „Það var mikill lærdómur
í því. Ég vann í alls konar dagskrárgerð; í
barnaefni, hjá Hemma Gunn og svo vann ég tvo
vetur með Arthúri Björgvini Bollasyni í menn-
ingarþætti sem hét Litróf. Þetta var góður skóli
fyrir mig. Ég kynntist fullt af góðu fólki, starf-
andi listamönnum í ýmsum greinum, myndlist,
ritlist, tónlist og leiklist og drakk í mig allt sem
ég gat varðandi menninguna.“
Eftir tveggja ára starf hjá Sjónvarpinu ákvað
Valur að fara utan í leiklistarnám og stefnan var
tekin til Manchester á Englandi. „Það var bara
Morgunblaðið/Eggert
Leiklistin er langhlaup
’ Læknir sagði mér seinna aðþegar maður tekst á við svonaáfall fer heilinn í eitthvert survi-val mode og það er bara ekki að-
gangur að svona upplýsingum á
meðan heilinn er í slíku ástandi.
„Ég var svo handviss um að ég hefði fengið já
að ég opnaði mitt þarna úti á miðju gólfi fyrir
framan nefndina. Svo sá ég bara að það stóð
því miður þarna einhvers staðar í bréfinu
þannig að ég rétti þeim það aftur og sagðist
halda að ég hefði fengið vitlaust umslag. “
VIÐTAL
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.11. 2018