Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.2019, Blaðsíða 30

PRESSAN30 9. ágúst 2019
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
U
ndir sífreranum í Alaska
eru lífverur í mjög söltu
vatni og vekur sú stað-
reynd vonir um að líf sé
að finna á Mars. Þar leita vél-
menni að lífi en hér á jörðu niðri
eru það vísindamenn af holdi og
blóði sem reyna að öðlast skilning
á hvernig líf getur orðið til og þrif-
ist á öðrum plánetum. Til að geta
rannsakað aðstæður lífs, sem
minnir á aðstæður á Mars, neyðast
þeir oft til að stunda rannsóknir á
afskekktum stöðum hér á jörðinni
okkar.
Djúpt undir yfirborði Alaska
í Bandaríkjunum hefur banda-
rískum vísindamönnum nú tek-
ist að finna lifandi bakteríu sem er
talin vera um 50.000 ára. Vísinda-
mennirnir boruðu sig í gegnum
sífrerann og um fimm metra und-
ir honum fundu þeir saltvatn sem
er þrisvar til fimm sinnum saltara
en sjór. Saltinnihaldið er um 14
prósent en það þýðir að vatn-
ið frýs ekki, jafnvel þótt hitastig-
ið fari langt niður fyrir frostmark.
Það minnir eiginlega á vatnið
sem er í Dauðahafinu, er frekar
eins og fín og þunn olía en vatn.
Sumar örverur eru þeim hæfileik-
um gæddar að geta lifað við skil-
yrði sem þessi þar sem vatnið er
mjög kalt og mjög salt. Saltvatnið
og lífverurnar, sem lifa í því, eru
algjörlega einangraðar frá um-
heiminum og öðrum lífverum
vegna sífrerans. Af þessum sök-
um eru þessi vötn mjög áhugaverð
til rannsókna en þar geta vísinda-
menn rannsakað þróun lífvera í
gegnum tíðina.
Þarna eru lífverurnar í algjörri
einangrun og því hægt að sjá
hvernig þær hafa þróast við slík
skilyrði. Helsta hættan sem steðj-
ar að við rannsóknir sem þessar
er að nýjar bakteríur berist nið-
ur í vötnin með borum vísinda-
mannanna.
Reynslan af borunum í sjáv-
arbotnin sýnir að bakteríur, sem
lifa í umhverfi eins og söltu vötn-
unum, deila sér mun hægar en
bakteríur á yfirborði jarðar. Bakt-
eríur fjölga sér með því að deila
frumum sínum, en hraði þess ferl-
is fer eftir hversu góð vaxtarskil-
yrðin eru á hverjum stað. Jafnvel
þótt fruma deili sér ekki þá þurfa
bakteríurnar orku og næringu
því þær þurfa að lagfæra það tjón
sem verður á erfðaefni þeirra og
prótínum.
Ákveðin líkindi
Með því að rannsaka þessar ör-
verur og umhverfið, sem þær lifa
í, geta vísindamenn lært mikið um
hvað þurfi að vera til staðar til að líf
geti þróast. Vísindamennirnir sem
stóðu að rannsóknunum í Alaska,
segja að þar hafi bakteríur þrifist
vel í saltvatninu. Þar séu mjög virk
samfélög örvera sem hafi þróast í
eldgömlum salt lögum. Það kom
vísindamönnunum mjög á óvart
hversu margar bakteríur voru í
þessum samfélögum að því er
segir í fréttatilkynningu frá þeim.
Vísindamennirnir segjast hafa
uppgötvað að ákveðin líkindi séu
með Mars og jörðinni þrátt fyrir að
eðlisfræði-, líffræði- og efnafræði-
legar aðstæður séu mjög mismun-
andi.
Á síðasta ári tilkynnti banda-
ríska geimferðastofnunin NASA
að fljótandi vatn hefði fundist í
jarðvegi á Mars. Fram kom að
vatnið væri mjög salt, miklu salt-
ara en höfin hér á jörðinni. Þetta
mikla saltmagn er nauðsynlegt
svo vatnið geti flotið í þeim mikla
kulda sem er á Mars. Þetta sama
á einmitt við í Alaska. Af þessum
sökum telja vísindamenn sig geta
lært mikið um Mars með því að
rannsaka sambærilegt umhverfi
á jörðinni. Þeir hafa ekki enn birt
vísindagrein um rannsóknir sínar
í Alaska en þær þykja þó ansi
áhugaverðar en svipaðar rann-
sóknir hafa verið gerðar áður. Til
dæmis árið 2003 í Síberíu, en þar
er einn elsti sífreri jarðarinnar. Þar
fundust bakteríur í söltu vatni sem
er talið vera 150.000 ára gamalt. n
Grafa djúpt í sífrerann
í Alaska í leit að lífi á Mars
n Vísindamenn segja að ákveðin líkindi séu með Mars og jörðinni
Ákveðin líkindi
Rauða plánetan hefur löngum verið manninum
hugleikin.