Skessuhorn - 20.12.2001, Qupperneq 34

34
FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 2001
§BESS1!Sí©Eí3
Sú dimma raust
Kafli úr bók Borgnesingsins Jóns Sigurbjörnssonar leikara
Bókaforlagið Iðunn sendi nýver-
ið frá sér bókina Sú dimma raust,
ævisögu leikarans, óperusöngvar-
ans og hrossabóndans Jóns Sigur-
björnssonar sem skrásett er af Jóni
Hjartarsyni. Jón er fæddur og upp-
alinn í Borgarnesi og í bókinni rifj-
ar hann meðal annars upp
Hér segir frá því þegar Jón Sigur-
bjömsson á seinni árum heimsótti
skólann í NY þar sem hann stundaði
leiklistamám og í firamhaldi af því
hvaða störf biðu hans hér heima að
námi loknu.
bemskubrekin og feril sinn sem
mjólkurbílstjóri í uppsveitum
Borgarfjarðar.
I síðustu viku var Jón á ferðinni
á æskustöðvunum og áritaði bók-
ina sína í KB Hyrnutorgi. I samtali
við Skessuhorn kvaðst Jón hafa
verið orðinn dofinn í hendinni
og upphíði þá meðal annars ormsm
mína við kakkalakka, þau leiðu dýr, í
baðkeri á einu hótelinu, þar sem ég
stóð á adamsklæðum með gæsahúð
af hryllingi og mundaði handklæðið
eitt vopna.
þegar þeirri vinnu lauk enda var
stanslaus röð við borðið nær allan
tímann. Kvaðst hann ánægður
með viðtökur sinna gömlu sveit-
unga á þessari ritsmíð.
Hér á eftir fer stuttur kafli úr
bókinni:
an mig. Og manninum varð starsýnt
á þennan drengstaula sem flutti
heilu ræðurnar, dinglandi löppunum
aftur af trékassahúsinu á bílnum - og
spyr:
- Við hvem ert þú að tala, góði?
Til í slaginn eim og stjömumar. Myndin var tekin á Ijósmyndastofu á 47. strœti í New
Þegar ég varð sjötugur, 1992, tók
ég mér ferð á hendur vestur til San
Diego í Kaiifomíu þar sem Lára
dóttir mín var við framhaldsnám. Þá
kom ég við í New York á heimleið-
inni og ákvað að heimsækja gamla
skólann minn sem nú er í allt öðra
húsnæði. Eg spurði stúlkuna sem tók
á móti mér hvort þau hefðu ekki
veggspjald með mynd af útskriftar-
hópnum 1948. Hún hélt það nú og
mundi meira að segja hvar það var
að finna í byggingunni. Það hékk
uppi á flennistórum gangi. Það var
skrýtið en skemmtilegt að líta á þetta
skólaspjald. Fjömtíu og fjögur ár
vom hðin. Ég var með yfirskegg á
myndinni og töluverða flyksu af
hári. Eg benti stúlkunni á myndina
af mér. Hún horfði á hana og svo á
mig með spum í augum.
- Já, það er langt um liðið, sagði
hún svo. Við brostum bæði.
Síðan bauð hún mér upp á skrif-
stofu. Þar beið einn af yfirmöxmum
skólans og tók á móti mér. Þeim
fannst töluvert til um að þessi gamli
nemandi ofan af hjara veraldar skyldi
koma til þess að heilsa upp á gamla
skólann sinn. Eg var spurður hvort
ég vildi ekki sjá umsögnina sem yfir-
kennarinn gaf mér á inntökuprófinu.
Ég hafði auðvitað síður en svo á
móti því og þau drógu hana þama
fram í skyndingu. Þessi umsögn var
ósköp jákvæð og vinsamleg, en þar
stóð meðal annars að ég væri með
hreim - og skyldi engan undra.
Þetta var einkaskóli og ekki mjög
ódýr, en þetta hafðist með því að
faðir minn tók lán í sparisjóðnum í
Borgamesi út á húsið sitt og sendi
mér peninga í gegnum Utvegsbank-
aim í Reykjavík, en þar vann gamall
félagi minn og vinur úr Karlakór
Reykjavíkur, Sigurður Sigurgeirsson
(Sigurðssonar biskups). Hann sá um
allar yfirfærslur fyrir mig meðan ég
var við nám. Hann hafði verið her-
bergisfélagi minn í Ameríkuferðinni
Þó að ýmsir hefðu efasemdir um
þetta nám mitt og þætti það ekki
gáfúlegt eða líklegt til þess að nýtast
til launaðra starfa höfðu foreldrar
mínir aldrei uppi neinar úrtölur eða
efasemdir þar að lútandi. Eg held að
þau hafi treyst því að ég vissi hvað ég
var að gera.
Ég lék hins vegar aldrei lokaverk-
efhið mitt á prófinu, því að fáðir
minn dó um það leyti og ég flýtti
mér heim dl þess að vera við jarðar-
förina. Það sýndu því allir skilning
þó að ég þyrftí að ganga út úr sýn-
ingunni, og ég fékk mitt prófskír-
teini eigi að síður.
Þegar heim var komið biðu mín
engin draumahlutverk svo ég réð
mig strax til að keyra mjólk og rjóma
frá Mjólkursamlaginu í Borgamesi
til Reykjavíkur. Ég fékk öflugan bíl
til þeirra verka, amerískan Federal,
en það vom tiltölulega fáir bílar
fluttír inn af þeirri tegund. Hann var
fimm gíra með þrískiptu drifi,
þannig að það vom eiginlega fimmt-
án gírar áffam og þrír aftur á bak,
magnaður bíll. Ég fór eina ferð á dag
með framleiðsluna til Mjólkursam-
söluimar í Reykjavík og tók alltaf
varning tíl baka. Þetta urðu oft lang-
ir dagar, enda hvorki Hvalfjarðar-
göng né Borgarfjarðarbrú - og mal-
arvegir hvarvema.
Ég hélt annars uppteknum hættí
við aksturinn, samdi heilu atriðin í
bílnum og lék á móti ímynduðum
mótleikara. Ég var líka tekinn til við
að kyrja og söng við raust. Ég var
oftast einn í þessum ferðum, það
skal tekið ffam. Ég bauð ekki farþeg-
um upp á þennan fyrirgang.
Annars var mér víst snemma tamt
að tala við sjálfan mig. Ég áttí þetta
til sem krakki. Þegar við bræður vor-
um með móður okkar í vegavinnu,
líklega 1930, stóð mig einhver að því
að sitja uppi á húsinu á vömbíl og
þusa einhver lifandis ósköp við sjálf-
- Við sjálfan mig.
- Og finnst þér þú skemmtilegur?
segir hann.
- Skemmtilegri en þú.
Ég hafði ekki mikinn frítíma með-
an ég var í þessu bílstjórastarfi. Ferð-
irnar vora alla daga nema sunnu-
daga, og reyndar stöku sinnum
helgidagana líka. Þrátt fyrir það
hlotnaðist mér alveg nýr og óvæntur
frami þetta sumar.
Það var búið að stofina danshljóm-
sveit heima sem hét Danshljómsveit
Borgamess. I henni vom þrír gamlir
vinir mínir. Þeir vom famir að leika
út um allar koppagrundir og fengu
mig til að syngja með hljómsveit-
inni. Þá gerðist ég sem sagt dægur-
lagasöngvari í fyrsta og eina skiptið á
ævinni. Það stóð bara þetta sumar og
þá vom dansleikir aðeins á laugar-
dagskvöldum. Leifi Grönfeldt spil-
aði á píanó, Steini Helga á klarínett.
Hann varð seinna ffammámaður í
karlakómum Fóstbræðmm. Sigurð-
ur Már Pétursson spilaði á tromm-
urnar. Þeir vom hljómsveitin, ég
kom bara inn í þetta sem aukageta.
Þetta var auðvitað óraffnagnað band
og það var enginn hljóðnemi fyrir
söngvarann, engin hljóðmögnun,
enda vom þetta lítil hús sem við vor-
um að spila í og manni var engin
vorkunn að láta heyra í sér.
York árið 1947.
Þetta var því æði erilsamur tími
hjá mér. Ég fór af stað snemma á
morgnana, klukkan sjö yfirleitt, og
svo söng ég með strákunum um
helgar. Ég var sex mánuði á bílnum
og það gekk ágætlega, bilaði bara
einu sinni. Þar með lauk embættis-
ferli mínum sem mjólkur- og vöm-
bílstjóra. Um haustið setti ég svo
upp mitt fyrsta leikrit í Borgamesi.
Eg setti raunar upp tvö verk sem
vom leikin þar þennan vetur, 1948-
1949. Það fyrra var „Hreppstjórinn
á Hraunhamri" eftir Loft Guð-
mundsson. Sýningamar vom í sam-
komuhúsinu sem var haff til allra
nota.
Við fómm með „Hreppstjórann"
til Stykkishólms og sýndum í sam-
komuhúsinu þar. Þar bmgðust ljósin
um miðja sýningu. Við fengum þá
lánaða gaslukt og hengdum hana
upp í stofunni á Hraunhamri og lék-
um við þá lýsingu út sýninguna og
þótti varla tiltökumál. Það varð að
tjalda því sem til var.
Hitt leikritið var verk sem hafði
getið sér orð í Reykjavík hjá Leikfé-
laginu, ,A útleið" effir Sutton Vane,
en það fékk ekki mikla aðsókn í
Borgarnesi. Ég er hræddur um að
grínið hafi ekki þótt nógu mikið
enda ekkert gamanverk, nema síður
sé. En mér þótti þetta verðugt verk-
efni og þykir enn.
Upp úr áramótum 1949 var byrj-
að að æfa „Hamlet" hjá Leikfélagi
Reykjavíkur. Lárus Pálsson lék aðal-
hlutverkið. Leikstjórinn var danskur,
Edwin Tiemroth, skólabróðir
Lárusar, og hefur sjálfsagt komið
hingað þess vegna sem gestur Leik-
félagsins. - Nema hann vill fá trngan
leikara í hlutverk Hórasar. Það er
hringt í mig og ég beðinn að taka
það að mér. Lárus vissi náttúrlega af
mér. Ég hafði verið í skólanum hjá
honum.
Það var ekki dónalegt að hefja fer-
il sinn með þessu hlutverki. Gunnar
Eyjólfsson lék Laertes. Hildur
Kalman var Ofelía og Haraldur
Bjömsson lék Pólóníus.
Hamlet var frumsýndur um vorið
og sýningamar urðu þrettán. Síðan
hef ég alltaf htið á töltma þrettán
sem happatölu. Ég er alltaf að rekast
á þá tölu í lífi mínu í sambandi við
ýmsa merka atburði og ef það er ekki
sú tala sjálf, þá er það einhver tala
sem hún gengur upp í, eins og 65 til
dæmis. Ég ók lengi á númerinu
13965 (13-39-65 þrisvar sinnum
þrettán - fimm sinnum þrettán). Það
vom happasælir bílar. Hjátrú mun
þetta heita.
I „Leynimel 1 i", áriö 1968, gafst tækifieri til þess aí rijja upp gamla takta. Myndin er tekin á æfingu: Borgar Garöarsson, Siguröur
Karlsson, Guðmundur Pábstm, Kjartan Ragnarsson - og harmónikuleikarinn úr Borgamesi.
(Borgarskjalas. Rvk. Ljósm.: Oddur Olafsson.)
Það var þegar ég hafði hárið: I leiguakstri við Skorradalsvatn í Borgarfirði sumarið
1943.