Morgunblaðið - 23.05.2019, Blaðsíða 40

40 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. MAÍ 2019
Los Angeles. AFP. | Ríkisstjóri Wash-
ington-ríkis hefur undirritað lög sem
heimila að líkum manna sé breytt í
moltu, með það að markmiði að draga
úr losun gróðurhúsalofttegunda
vegna bálfara eða greftrana. Wash-
ington varð þar með fyrsta ríki
Bandaríkjanna til að heimila slíka
moltugerð úr líkum.
Lögin eiga að taka gildi í maí á
næsta ári og samkvæmt þeim geta
íbúar ríkisins valið þann kost að lík-
um þeirra verði breytt í jarðvegsbæti
sem hægt væri að nota í garðyrkju
eftir að þeir deyja. „Þetta er nýr
kostur, sem bætist við bálfarir og
greftranir, og hann er náttúrulegur,
öruggur, sjálfbær og dregur verulega
úr losun koltvísýrings og notkun
landrýmis fyrir grafreiti,“ sagði
Katrina Spade, sem beitti sér fyrir
lögunum. Hún er stofnandi fyrir-
tækis í Seattle, Recompose, sem
hyggst verða fyrst til að bjóða upp á
moltugerðina. „Sú hugmynd að snúa
aftur til náttúrunnar með svo beinum
hætti og hringrásar lífs og dauða er
reyndar býsna falleg,“ sagði hún í
skriflegu svari til AFP.
Brotnar niður á mánuði
Spade kvaðst hafa fengið áhuga á
þessu máli fyrir tíu árum þegar hún
varð þrítug og fór að hugsa meira um
dauðann. Hún byrjaði þá að kanna
tæknilegu möguleikana á því að búa
til „þriðja kostinn“ sem gæti keppt
við hefðbundnar greftranir og bálfar-
ir.
Aðferðin sem fyrirtækið beitir við
moltugerðina var þróuð í samstarfi
við Ríkisháskóla Washington sem
prófaði hana á líkum manna sem buð-
ust til að láta breyta sér í moltu eftir
dauða sinn. Líkið er sett í sexhyrnt
hylki ásamt tréspæni, stráum og
refasmára. Hylkinu er síðan lokað og
örverur sjá um að brjóta líkið niður á
30 dögum. Úr verður þurr, mjúkur
og næringarríkur jarðvegur sem
hentar vel í garðyrkju.
„Allt brotnar niður að nýju – meðal
annars beinin og tennurnar,“ sagði
Spade. „Það er vegna þess að líf-
færakerfið okkar skapar fullkomnar
aðstæður fyrir hitakærar örverur og
gagnlega gerla sem brjóta allt niður
býsna hratt.“
Aðferðin sem Recompose beitir er
svipuð þeirri sem notuð hefur verið í
áratugi við moltugerð úr hræjum
nytjadýra og rannsókn háskólans
leiddi í ljós að óhætt er að nota hana
til að breyta líkum manna í moltu.
Umhverfisvænar
greftranir í tísku
Útfarastofur í Bandaríkjunum
velta um 20 milljörðum dala, jafnvirði
2.500 milljarða króna. Rúmur helm-
ingur allra Bandaríkjamanna velur
bálför og um 75% íbúa Washington-
ríkis kjósa þann kost.
Spade kvaðst búast við því að fyrir-
tæki sitt byði upp á „náttúrulegt, líf-
rænt niðurbrot“ fyrir um 5.500 dali á
líkið, jafnvirði tæpra 700.000 króna.
Það er ívið meira en greitt er fyrir
bálför í Bandaríkjunum en minna en
verðið á greftrun í líkkistu.
Svonefndar „grænar“ eða um-
hverfisvænar greftranir hafa notið
vaxandi vinsælda í Bandaríkjunum.
Útfararstofur bjóða nú meðal annars
upp á lífrænar líkkistur og í bæjum
sem heimila slíkar greftranir eru lík-
in ekki sett í kistur, heldur aðeins
grafin í líkklæðum. Bandaríski leik-
arinn Luke Perry, sem lék í sjón-
varpsþáttunum „Beverly Hills
90210“, var til að mynda grafinn í föt-
um úr sveppum og öðrum efnum,
sem brotna niður fyrir áhrif örvera,
eins og hann hafði óskað eftir áður en
hann lést í mars síðastliðnum. Nýtt
fyrirtæki í Kaliforníu, Coeio, hannaði
„sveppafötin“ og sagði þau flýta fyrir
rotnun, gera eiturefni í líkamanum
óvirk og færa næringarefni í jarðveg-
inn.
Að moltu skaltu ekki verða
Ekki eru þó allir hrifnir af þeirri
lausn að látnum mönnum sé breytt í
moltu. Á meðal þeirra sem hafa
gagnrýnt moltugerð úr líkum er
Joseph Sprague, biskup kaþólsku
kirkjunnar í Washington-ríki, sem
sagði hana óvirðingu við hina látnu og
dró í efa að þessi aðferð hefði mikla
þýðingu fyrir umhverfisvernd.
Sprague sagði að notkun líkams-
leifa manna eftir niðurbrot í venju-
lega moltu samrýmdist ekki kenn-
ingum kirkjunnar. „Kaþólska kirkjan
telur að með því að brjóta niður lík
manna með þessum hætti sé líkama
hins látna ekki sýnd næg virðing,“
sagði hann í umsögn til þingnefndar
sem fjallaði um lögin áður en þau
voru samþykkt.
Heimilað að líkum
verði breytt í moltu
 Lög um moltugerð úr líkum samþykkt í Washington-ríki
Aðferð til að umbreyta líki í moltu
Fyrirtæki í Seattle í Bandaríkjunum, Recompose, hefur þróað aðferð til að
umbreyta líkummanna í jarðvegsbæti í moltara úr endurnýtanlegu stáli
Líkið er sett í hylki
með lífrænum
efnum
Tréspænir og strá
sjá fyrir kolefni og
stuðla að því að raki
líksins verður
hæfilega mikill,
um 65%
Allt,meðal annars
bein og tennur,
verður aðmoltu
Hrært er í rotmassanum reglulega til að tryggja að í honum
sé nægilegt súrefni, þannig að örverurnar geti unnið sitt verk
Lífræna ferlið
verður til þess
að líkið hitnar
nógumikið til
að eyða sýklum
Kemur ferlinu af stað, sér
fyrir köfnunarefni og próteini
til að hraða niðurbrotinu
Líki breytt í jarðvegsbæti
Heimild: Recompose/Washington State University/omafra.gov.on.ca/compost-info-guide.com
Hitakærar örverur,
m.a. sveppir, og
gerlar stuðla að
niðurbroti vefja
C N2
30:149-71Co
Kolefni og köfnunarefni
þurfa að vera í
réttum hlutföllum
medicago sativa
Refasmári
Eftir um
30 daga er líkið
orðið að þurrum,
mjúkumog
næringarríkum
jarðvegi
AFP
Molta Starfsmaður myltingarstöðvar með tvær lúkur af jarðvegsbæti.
Þingmenn og ráðherrar í Íhalds-
flokknum í Bretlandi lögðu í gær fast
að Theresu May forsætisráðherra að
segja af sér þegar í stað vegna
óánægju með síðustu tilraun hennar
til að fá neðri deild þingsins til að
samþykkja
brexitsamning
hennar við Evr-
ópusambandið.
Breska ríkis-
útvarpið hafði eft-
ir nokkrum ráð-
herrum í stjórn
May að ljóst væri
að hún gæti ekki
gegnt embættinu
lengur.
Neðri deildin
hefur þegar hafnað samningnum
þrisvar með miklum mun og breskir
stjórnmálaskýrendur sögðu litlar
sem engar líkur vera á því að hann
yrði samþykktur í atkvæðagreiðslu
sem boðuð hefur verið á þinginu í
vikunni sem hefst 3. júní. Daily Tele-
graph sagði að síðasta tilraun for-
sætisráðherrans til að knýja samn-
inginn fram væri dauðadæmd og til
marks um örvilnun.
May hafði boðað nokkrar tilslak-
anir í von um að auka stuðninginn við
samninginn og m.a. lofað að neðri
deildin fengi tækifæri til að greiða
atkvæði um hvort bera ætti brexit-
samninginn undir þjóðaratkvæði ef
hann yrði samþykktur á þinginu.
Viðbrögð þingmanna í Íhaldsflokkn-
um voru svo hörð að Michael Gove
umhverfisráðherra, sem hefur stutt
samninginn, gaf til kynna að ef til vill
yrði hætt við atkvæðagreiðsluna á
þinginu.
Síðasta útspil May sætti gagnrýni
stuðningsmanna og andstæðinga
brexit í Íhaldsflokknum og forystu-
menn Verkamannaflokksins höfn-
uðu því.
Reglum flokksins breytt?
May hafði lofað að leggja fram
„tímaáætlun“ um afsögn sína og leið-
togakjör í flokknum eftir atkvæða-
greiðsluna á þinginu en andstæðing-
ar hennar vilja að hún víki þegar í
stað.
Forsætisráðherrann hélt velli í
desember sl. þegar brexitsinnar
lögðu fram tillögu um að þingmenn
Íhaldsflokksins lýstu yfir vantrausti
á henni. 200 þingmenn studdu þá
May en 117 greiddu atkvæði með
vantrauststillögunni. Samkvæmt
reglum flokksins þarf a.m.k. ár að
líða á milli slíkra atkvæðagreiðslna í
þingflokknum og brexitsinnarnir
geta því ekki lagt fram aðra van-
trauststillögu gegn May fyrr en í
desember. Þingmenn í flokknum
hafa beitt sér fyrir því að reglunum
verði breytt til að hægt verði að
knýja fram leiðtogakjör þegar í stað.
Heimta tafar-
lausa afsögn
 Síðasta útspil May sagt dauðadæmt
Theresa May á
þinginu í gær.
Keppendur draga Airbus-þotu af gerðinni A320 í eigu bandaríska flug-
félagsins JetBlue á John F. Kennedy-flugvelli í New York þegar þeir
kepptu þar í svonefndu „þotutogi“. Lögreglumenn frá New York-ríki og
Bretlandi tóku þátt í keppninni sem var haldin til að vekja athygli á fjár-
söfnun í þágu barna með krabbamein. Liðið sem dró þotuna 30 metra á
skemmstum tíma fór með sigur af hólmi í keppninni.
AFP
Þotutog í þágu barna