Morgunblaðið - 23.05.2019, Blaðsíða 64

Morgunblaðið - 23.05.2019, Blaðsíða 64
64 MENNING MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. MAÍ 2019 Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is Hvers vegna gat Jóhannes Kjarval ekki teiknað bláklukku? „Hann gat það alveg,“ svarar Eggert Pétursson myndlistarmaður broandi og gengur yfir að sýningar- kassa í miðjum austursal Kjarvals- staða og sýnir mér teikninguna sem er ástæðan fyrir spurningunni. Þar má sjá hvar Kjarval hefur dregið up myndir af nokkrum tegundum blóma og á nokkrum stöðum á milli þeirra er kunnuglegt flúrað pár hans; á einum stað við hlið nokkurra bláklukkna stendur: „Get ekki teikn- að bláklukku.“ Eggert er einn dáðasti myndlist- armaður þjóðarinnar, kunnur fyrir nákvæm málverk sem byggjast á ís- lenskri flóru. En hér er hann í hlut- verki sýningarstjórans og hefur sett saman nýja sýningu með verkum Kjarvals, málverkum og teikn- ingum, sem verður opnuð á laugar- daginn kemur klukkan 16. Og hann nefnir hana eftir þessari setningu meistarans: Get ekki teiknað blá- klukku. Þrískipting blómaverkanna Það var vel til fundið hjá stjórn- endum Listasafns Reykjavíkur að bjóða Eggerti að kafa ofan í safn verka Kjarvals og setja saman sýn- ingu eftir sínu höfði. Og það er for- vitnilegt að sjá afraksturinn; báðir eru þekktir fyrir myndir af blómum – jarðargróður birtist með afar margvíslegum hætti í verkum Kjar- vals eins og Eggert sýnir okkur á markvissan hátt í fjölda verka sem mörg eru fengin að láni og sjást sjaldan eða aldrei opinberlega. Miðrými sýningarsalarins kallar Eggert „Blómalandslag“, annað er „Hátíðarblóm“ – þar eru myndir sem Kjarval málaði af blómvöndum á senni hluta ferilsins – og þriðja rýmið kallar hann „Blómaverur“, þar fléttast andlit og verur saman við blómapár í málverkum, teikn- ingum og rissi. Eggert segist hafa verið með hug- ann meira og minna við þessa sýn- ingu undanfarið ár, samhliða vinnunni við eigin verk, og það hafi verið skemmtilegt og forvitnilegt. „Ég mátti taka verkefnið þeim tökum sem ég vildi en þar sem svo oft hefur verið sagt að Kjarval hafi þegar gert það sem ég hef verið að fást við, þá varð ég bara að gjöra svo vel og skoða það,“ segir Eggert. Og hann bætir brosandi við að hann hafi þurft á því að halda, vinnan að sýn- ingunni hafi verið eins konar þera- pía, „að fara loksins ofan í verk Kjar- vals og rannsaka þá hlið á þeim sem snýr að mér. Ég byrjaði á að fara gegnum öll þau verk eftir hann sem eru skráð hér hjá safninu, var að því í nokkra daga og pikkaði út allt það sem tengdist blómum og gróðri – ekki mosa þó. Sú þrískipting sem sjá má hér í sölunum kom þá fljótt, mér fannst hún augljós.“ Einhver ímynduð flóra „Í þessum sal eru verk þar sem Kjarval er eingöngu að fást við blóm – og þetta er það sem stendur mér í raun næst,“ segir Eggert þar sem við stöndum við sýningarkassann með teikningum í miðrýminu, sem hann kallar „Blómalandslag“. „Í párinu er Kjarval alltaf að teikna blóm, hér er það til dæmis mjög afstrakt, sjáðu þessa depla hér, og hann málar stundum bara með fingrunum. Þetta er einhver ímynd- uð flóra,“ segir Eggert þar sem hann bendir á verk máli sínu til stuðnings. Við stöndum yfir teikningunni sem heiti sýningarinnar er sótt í. „Hér teiknar Kjarval bláklukku vel en þarna fyrir ofan er bláin eða dýragras. Svo er hér ágætis teikning af dúnurt. Hann er eitthvað að pæla í þessum blómum eins og sést á párinu í kring.“ – Sat hann mögulega úti í nátt- úrunni og rissaði þetta upp? „Það getur verið, þegar hann gerði þessar skissur,“ svarar Egg- ert. „Bláberjalyng sem er áberandi í teikningum hans og málverkum kom oft í einhverju dundi, til dæmis þeg- ar hann talaði við fólk. En sjáðu þessar bláklukkur“ – Eggert bendir á aðra teikningu – „ég sé að hann á í einhverjum vandræðum með þær, alveg eins og ég hef lent í. Hann teiknar að hluta í blekið með putt- unum og nær hylkjunum ágætlega, en þetta er erfitt blóm. En þetta eru skemmtilegar teikningar og stund- um skrifar hann komment um þær, eins og hér.“ Og Eggert hallar sér yfir eina teikninguna, sem er frá 1946, og les: „Þetta blað gefur þú ekki vegna þess að þú ert ekki ánægður með það.“ Þetta hafa verið skilaboð Kjarvals til sín sjálfs.“ Heillandi skjálfti í höndunum Það er forvitnilegt að ganga milli verkanna með Eggerti sem vita- skuld þekkir öll blóm og nefnir þau og útskýrir líka vinnuaðferðir Kjar- vals, tengingu milli verka og þróun þeirra. Eggert hefur valið liti á veggina, hlýlega og suma óvenjulega og sótti þá í verk á sýningunni. „Eftir því sem leið á ferilinn hvarf Kjarval sífellt meira inn í fantasíuna, við sjáum það vel hér. En þótt hann hafi sífellt verið að teikna og mála blóm, þá var Kjarval enginn grasa- fræðingur; hann hafði enga sérstaka þekkingu á því sviði og ruglast oft á nöfnum. En í verkunum eru oft stúdíur af blómum. Þetta er til dæm- is gulmaðra en hann talar um gull- muru,“ segir Egger um eina teikn- inguna; „hann kallar þetta silfurjurt en er silfurmura. Og sjáðu hvað hann málar hjartarfann fallega. Hann er frekar kúbískur í formi. Ég hef sjálfur fengist svolítið við hann og þekki að blómin verða kúbísk.“ Eggert staðnæmist við fjögur málverk sem hann hefur hrifist af. Þau sýna svipað mótíf og hann segir Kjarval hafa málað þessi verk og fleiri svipuð inni á vinnustofu sinni á síðustu árum ævinnar. „Ég kalla þessi verk hugarlandslag og tengi þau við ákveðnar hetjur mínar í myndlistinni eins og Hercules Seg- ers sem málaði landslag sem hann hafði ekki séð. Hér eru eins konar vetrarblóm að koma undan snjón- um,“ segir Eggert og fingur hans dansar yfir útlínum þeirra. „Og hér er eins og blóm komi ofan á landið eins og víravirki,“ segir hann um lít- ið málverkið við hliðina. „Ég verð sí- fellt spenntari fyrir lokatímabilinu á ævi Kjarvals, þar sem verurnar verða svo einfaldaðar og andlitin grótesk. Sjáðu þessa, hvað hún er fallega einföld, Kjarval málaði hana alveg undir lok ævinnar,“ segir hann um verkið sem við stöndum við. „Þegar listamenn verða gamlir kemur stundum skjálfti í höndina og þá pensilskriftina; við sjáum þetta hjá Rembrandt, Guðmundu Andrés- dóttur og Kristjáni Davíðssyni, og það er eitthvað heillandi við þennan titring …“ Í afneitun varðandi Kjarval Eggert segir að það væri nánast endalaust hægt að draga fram áhugaverða þætti í listsköpun Kjar- vals og setja saman um þá sýningar. Það hefur nokkuð verið gert af því undanfarin ár og hann segir það afar mikilvægt þegar svo merkur og áhrifamikill listamaður eigi í hlut. Hann ítrekar að sér finnist þurfa að gera lokatímabilinu í list hans slík skil. Er hann að bjóðast til að setja saman slíka sýningu? „Nei!“ svarar hann ákveðinn og má finna að nægilegur tími hafi þeg- ar farið í rannsóknir á þessu þema. En hann bætir við að áfram verði að skoða verkin frá nýjum sjónar- hornum. „Það er auðvelt að taka frá- bærar myndir víða að úr ferlinum og raða þeim saman í fallegar sýningar en það er líka spennandi að einangra viðfangsefni og skoða þau niður í kjölinn. Eitt af því eru til að mynda skógarmyndir Kjarvals, mig langar að sjá úttekt á þeim.“ Að lokum spyr ég Eggert hvort Kjarval muni nú mögulega vera nær honum í eigin verkum en áður. „Já,“ svarar hann og brosir. „Ég hef lengi verið í afneitun hvað mögu- leg áhrif frá honum varðar. Kjarval er svo sterkur að ég hef ekki viljað opna á áhrif frá honum, þótt ég hafi alltaf hrifist af honum. Nú er ég orð- inn það gamall að ég held ég þoli að bjóða honum til mín, ég held við get- um skemmt okkur saman á vinnu- stofunni. Kjarval hefur einhvern veginn lifnað aftur við fyrir mér.“ Morgublaðið/Einar Falur Blómalandslag Sýningarstjórinn Eggert Pétursson á sýningunni á Kjarvalsstöðum, við teikningu Jóhannesar Kjarvals þar sem hann skrifar að hann geti ekki teiknað bláklukku. Eggert valdi að rannsaka blóm í verkunum. Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon Málarinn Jóhannes Kjarval á vinnustofu sinni árið 1966 og málar eitt þeirra verka sem Eggert kveðst hrífast mjög af og kallar hugarlandslag. „Þetta er það sem stendur mér næst“  Eggert Pétursson myndlistarmaður hefur sett saman fjölbreytilega sýningu með verkum Jóhann- esar Kjarvals með áherslu á blómin í þeim  Sýningin verður opnuð á Kjarvalsstöðum á laugardag
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.