Morgunblaðið - 23.05.2019, Blaðsíða 63

MENNING 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. MAÍ 2019
unninn út frá upphafslínum sög-
unnar, sem hljóma svo: „Í fyrri daga
var djákni einn að Myrká í Eyjafirði;
ekki er þess getið, hvað hann hét.
Hann var í þingum við konu, sem
Guðrún hét; hún átti að sumra sögn
heima á Bægisá, hinum megin Hörg-
ár, og var hún þjónustustúlka prests-
ins þar.“ Í byrjun vinnuferlisins
skoðuðum við hver djákninn og Guð-
rún væru og hvernig þau kynntust og
bjuggum til okkar sögu um þau. Við
lásum þannig á milli línanna og kom-
umst að ýmsu fróðlegu og skemmti-
legu sem tengist sögunni. Þótt djákn-
inn og Guðrún séu vissulega
aðalsöguhetjurnar eru ýmsir aðrir
skemmtilegir karakterar inná milli
sem leika mjög mikilvægt hlutverk í
framvindu sögunnar. Þar má nefna
Berg og Sigurlaugu, systkinin á
Þúfnavöllum.
Sannkallað rannsóknarverk
Sagan var því skoðuð frá öllum
mögulegum sjónarhornum þar sem
persónur fæddust og stíllinn mót-
aðist. Í vinnuferlinu fundum við ýms-
ar kómískar hliðar á sögunni svo úr
varð sprenghlægilegur en jafnframt
hrollvekjandi gamanleikur fyrir alla
fjölskylduna. Án þess að gefa of mik-
ið upp þá komumst við að því að það
eru aðrar persónur í sögunni sem
skipta mun meira máli en djákninn
og Guðrún og lentu í ýmsum hremm-
ingum vegna þeirra,“ segir Agnes og
tekur fram að sýningin henti öllum
sem eru eldri en níu ára. „Þetta er
hryllilegt gamanverk. Það er drauga-
gangur því í lokin gengur djákninn
aftur með tilheyrandi áhrifslýsingu
og -hljóðum,“ segir Agnes og bendir
á að í sýningunni sé hópurinn að leika
sér með ólíka stíla, ekki síst tónlist-
arstíla en töluvert er flutt af frum-
saminni tónlist. „Allt frá söng-
leikjanúmeri til þjóðlaga með
viðkomu í grískum harmleik og
kántrístemningu. Það er því óhætt að
segja að þetta sé sannkallað rann-
sóknarverk,“ segir Agnes og bendir á
að áhorfendum séu samtímis kynntir
töfrar frásagnarleikhússins.
Par Birna Pétursdóttir og Jóhann Axel Ingólfsson sem Guðrún og djákninn.
Glæsilegir skartgripir
innblásnir af íslenskri sögu
G U L L S M I Ð U R & S K A R T G R I PA H Ö N N U Ð U R
Skólavörðustíg 18 – www.fridaskart.is
inguna, með myndinni af hundinum,
ekki endilega hafa kallað á fleiri slík
verk. „En svo fóru að detta niður fyr-
ir framan mig kort og gamlar myndir
sem ég sá að pössuðu með honum.
Smám saman fór sería að myndast, út
frá vangaveltum mínum um forgrunn
og bakgrunn, um fyrirmyndina og
slíkt. Síðan er langur tími liðinn og í
dag er ég ekki upptekinn af neinni
greiningu við hvert póstkort sem ég
bæti við, þetta er orðinn viss leikur –
en ég hef líka alltaf haldið þessum
verkum aðeins til hliðar við annað
sem ég hef verið að fást við í mynd-
listinni. Mér finnst mjög þægilegt að
fara úr þeirri líkamlegu vinnu að
mála verk sem stundum eru býsna
stór og setjast niður við að teikna
þessi verk, í allt að því Zen-legri íhug-
un. Í því felst viss afslöppun og mér
finnst það líka skemmtilegt.“
Kjarninn í vinnunni þessi ár
Sigurður Árni sýndi nokkrar leið-
réttinganna fyrst árið 1992 í Frakk-
landi en einhver fjöldi þeirra, einar
20, sást fyrst á sýningu í Galleríi Sæv-
ars Karls árið 1995. Þegar við ræðum
nú saman á vinnustofu Sigurðar Árna
eru leiðréttingar allt í kringum okk-
ur, hátt í hundrað alls, og bíða þess að
vera fluttar í Hverfisgallerí. Og það
er afar áhugavert að sjá þær allar
saman komnar. Sigurður Árni segist
tvisvar hafa sýnt úrval 20 til 30 leið-
réttinga í Frakklandi en aldrei jafn
margar og nú. „Ég hef í raun aldrei
séð svona margar leiðréttingar sam-
an! Og þær eru frá öllum þesum tíma,
frá þeim fyrstu til dagsins í dag og
mér finnst ótrúlega gaman að sjá þær
nú saman,“ segir hann. „Svo hef ég
lengi hugsað um að safna þeim saman
í bók en tækifærið hefur ekki gefist
fyrr en nú. Það má segja að á þessari
sýningu og í bókinni sé kjarninn í
vinnu minni að leiðréttingum öll þessi
ár. Ég hefði viljað ná nokkrum til í
bókina en þær eru í einhverjum söfn-
um erlendis og ekki aðgengilegar. En
í bókinni er þverskurður sem ég er
mjög ánægður með.“
Fær stundum svolítinn móral
Sigurður Árni vinnur mismunandi
mikið í leiðréttingarnar, hefur mis-
mikil afskipti af fyrirmyndunum ef
svo má segja. En í leiðréttingunum
felast iðulega írónísk komment, það
er leikið með formrænar hugmyndir,
eða til dæmis sköpuð hætta úr mynd-
efni sem sýnist sakleysislegt; börn í
skollaleik stefna ofan í gryfju sem
listamaðurinn dregur upp.
„Það má alveg líta á þessi verk eins
og skissubók,“ segir Sigurður Árni
hugsi þar sem við skoðum verkin.
„Hér má sjá margt sem ég hef fengist
við í málverkunum gegnum tíðina,
kúlurnar, götin á jörðinni,“ hann
bendir á slík verk og segir að vissu-
lega sé ástæða fyrir því að hann pikki
þessi tilteknu kort upp. „Ég sé í þeim
einhverjar tengingar við minn hug-
arheim. En það er alltaf til staðar
þessi tvöfeldni sem fylgir skugg-
anum, það eru alltaf tvær hliðar á öll-
um málum. Sum póstkort eru betur
fallin til þess en önnur að undirstrika
þessar tvær hliðar, hliðarveruleikann
sem alltaf er til staðar og getur bæði
verið skemmtilegur og grár.“
Og þar getur barnaleikur verið lífs-
hættulegur og sakleysislegasta kort
breyst í erótískan brandara.
„Það er augljóst,“ segir listamað-
urinn og bendir á leiðréttingu sem
sýnir karla í kúluleiknum pétanque
og konur fylgjast með; kúlurnar á
póstkortinu minna nú á skúlptúra eft-
ir Brancusi og konurnar eru komnar
með kúlulaga kvið. „Þessar konur
sem fylgdust með kúluleiknum biðu
þess bara að vera barnaðar! Það bara
gerðist svona, og hæfir í þessum leik
karlanna sem þær eru að taka þarna
þátt í.“ Hann bendir svo á kort sem
sýna stóra forna bautasteina á Bre-
tagne-skaga. Á þeim öllum eru konur
með á myndunum, halla sér upp að
steinunum eða halda utan um þá. „Ég
held að fólki myndi nú ekki detta í
hug að taka svona myndir í dag,“ seg-
ir Sigurður Árni. „Konurnar eru eins
og eldspýtustokkurinn á jarð-
fræðimyndinni, hafðar með sem við-
mið.“
Og í leiðréttingunni er hnykkt á
erótíkinni í myndunum, þar sem lista-
maðurinn hefur bætt við tveimur
hnullungum sem auðvitað vantaði á
myndina.
„Þetta er þessi hliðarveruleiki, sem
ég kalla svo. Í myndunum eru oft ein-
hverjar kveikjur sem kalla á
ákveðnar breytingar. Eins og þetta
póstkort þarna af tveimur konum á
Korsíku, önnur hlær en hin er með
vatnskörfu á höfðinu. Það lá vel við að
setja alla byrðina á hana en láta hina
skellihlæja að því. Ég viðurkenni að
ég fæ stundum svolítinn móral yfir
því sem ég geri, velti fyrir mér hvort
ég skipti mér of mikið af myndinni,“
segir Sigurður og brosir.
Sumar leiðréttinganna eru einfald-
ur leikur eins og þar sem skakki turn-
inn í Písa hefur verið réttur við og
sviðið víkkað út fyrir kortið.
„Það var einfalt,“ segir Sigurður
Árni um það verk. „Og sum benda
bara á hið augljósa eins og þetta
gamla kort af Íslandi sem hefur verið
prentað í Danmörku. Sá sem gerði
það hefur verið langt á undan sínum
samtíma því hann sýnir okkur hvern-
ig Ísland verður eftir nokkur ár, þeg-
ar jöklarnir hafa bráðað.“ Og það er
rétt, í stað jöklanna eru stöðuvötn á
kortinu; ekkert er teiknað í þetta
furðulega kort, listamaðurinn lætur
nægja að merkja sér það.
Koma aldrei saman aftur
Þá hefur Sigurður Árni tekið frí-
merki sem sýnir lóu og bætt á þau
skuggum. „Það vantaði nefnilega
skuggann á lóurnar – þær geta ekki
verið komnar fyrr en skuggarnir eru
komnir; um leið og lóan kemur þá
birtist skuggi því þá kemur sólin.
Þetta vita Íslendingar – og stór-
furðulegt að skugginn hafi ekki verið
þarna áður,“ segir hann um þær leið-
réttingar.
Sigurður hlakkar til að stilla upp
sýningunni með öllum þessum leið-
réttingum en fagnar því jafnframt að
vera kominn með stóran hluta serí-
unnar í bók sem muni lifa eftir að sýn-
ingin verður tekin niður.
„Mér finnst sífellt mikilvægara að
gefa út svona bækur – á sama tíma og
enginn safnar bókum lengur! En tím-
inn fer bara svo hratt að mér finnst
þetta fyrst nú vera komið í einhverja
höfn, innan spjaldanna í bók. Enda
hef ég á tilfinningunni að þessar
myndir eigi aldrei eftir að koma sam-
an aftur,“ segir Sigurður Árni, rennir
augum yfir leiðréttingar sínar frá síð-
ustu 27 árum og það er ekki laust við
trega í rómnum.
Hringbrautin „Hringtorg,“ leiðrétting eftir Sigurð Árna frá 2018. Hér vinn-
ur hann með ljósmynd sem Haraldur Teitsson tók, líklega 1953, frá Þjóð-
minjasafninu við Suðurgötu. Við leiðréttinguna hefur hringtorgum fjölgað.
Ógn Ein leiðréttinganna, „Bæjarhátíð,“ frá árinu 2012. Eitt verkanna þar
sem Sigurður Árni skapar með viðbótum hættu í sakleysislegum leik.