Heimsmynd - 01.11.1991, Page 72

Margrét hafa gert þar. En það var samt enn skemmtilegra að
hitta hjónin sjálf og tala við þau. Fáar konur þóttu glæsilegri
en húsfreyjan. Og húsbóndinn, þessi hægláti, yfirlætislausi
maður, sem varð blindur og dæmdur til athafnaleysis um
miðjan starfstímann, hann varð ógleymanlegur hverjum þeim
sem kynntist honum til muna.
Myrkrið steypti ekki hjálmi einangrunar yfir Jón á Egils-
stöðum. Börn hans og kona lásu fyrir hann og sjálfur stóð
hann í lifandi sambandi við mannstrauminn í krossgötum.
Með viðtali og af blöðum og bókum, fylgdist hann með öllu
sem gerðist, bæði á Islandi og úti í hinum stóra heimi. Blindi
maðurinn sá út yfir land sitt og lengra til. Hann fylgdi ná-
kvæmlega hreyfingunum á taflborðinu; hann skildi og dæmdi
með ró og glögglega um viðburði dagsins og viðhorfið til allra
hliða.“
Þau Jón og Margrét eignuðust átta börn sem upp komust.
Verða þau nú talin upp og börn þeirra og barnabörn.
SAGA ÞORSTEINS JÓNSSONAR
ER SAGA KAUPFÉLAGSINS
Þorsteinn Jónsson (1889-1976) var elstur. Hann stundaði
nám í Gagnfræðaskólanum á Akureyri 1905 til 1907 og versl-
unarnám í Kaupmannahöfn, eins og faðir hans, 1909-1910.
Næstu árin var hann hægri hönd föður síns um rekstur Kaup-
félags Héraðsbúa og tók síðan við félaginu sem framkvæmda-
stjóri þess í ársbyrjun 1917. Um svipað leyti hætti félagið að
starfa sem lítið pöntunarfélag eingöngu og tók upp marg-
breytta starfsemi með fastri sölubúð á Reyðarfirði. Bjó Þor-
steinn þar £ norsksættuðu húsi sem kallaðist Hermes. Hann
var síðan oft kenndur við húsið og kallaður Þorsteinn í Herm-
es. Leið ekki á löngu þar til meginhluti viðskipta á félags-
svæðinu hafði hnigið til Kaupfélags Héraðsbúa. Fagradals-
brautin var lífæð þessarar verslunar með Reyðarfjörð og Eg-
ilsstaði sem lykilstaði, hvorn á sínum enda, en þar ríkti
reyndar sama ættin á báðum stöðum. A Reyðarfirði var höfn-
in en á Egilsstöðum brúin og krossgötur til allra átta.
Félagsmenn Kaupfélags Héraðsbúa áttu langa leið í kaup-
stað og Þorsteinn Jónsson sá að það væri haganlegt að kaupfé-
lagið annaðist sjálft flutninga. Hann kom sér því upp miklum
bílaflota, sjaldnast færri en tólf, og héldu þessir bílar uppi
áætlunarferðum frá Reyðarfirði um allt Hérað, svo langt sem
akvegir náðu. Árið 1936 kom hann sér upp snjóbíl til að ganga
á vetrum.
Á þriðja áratugnum beitti Þorsteinn sér fyrir margvíslegum
framkvæmdum á Reyðarfirði. Þar var komið á fót kjötfrysti-
húsi og hann kom upp rafvirkjun í nálægu vatnsfalli, ekki að-
eins fyrir kaupfélagið, sláturhúsið og frystihúsið, heldur nægði
hún öllu þorpinu, enda var hann þá líka oddviti hreppsins.
Ennfremur kom kaupfélagið upp mjólkurbúi, rjómabúi og
kembivélum til að vinna ull bænda. Þorsteinn var um margt
óvenjulegur í framkvæmdum sínum. Kaupfélagið eignaðist til
dæmis á kreppuárunum átta hundruð kindur og voru þær
leigðar bændum fyrir lágt gjald til þess að þeir gætu stækkað
bústofn sinn. Þetta mun vera einsdæmi. Þá var refabú á veg-
um kaupfélagsins og einnig saumastofa og gistihús. Þorsteinn
gerði Kaupfélag Héraðsbúa að stórveldi. Benedikt frá Hof-
teigi gaf út sögu Kaupfélagsins árið 1959 og skín þar aðdáun á
Þorsteini út úr næstum því hverri línu og voru þeir þó ekki
samherjar í stjórnmálum. Þar segir einfaldlega: „Saga kaupfé-
lagsins er saga Þorsteins Jónssonar og saga Þorsteins Jónsson-
ar er saga kaupfélagsins." Benedikt færir Þorsteini meðal ann-
ars þar til tekna að hann hafi aldrei byggt velgengni kaupfé-
lagsins á rústum fallinna borga, enda sé öllum vel við hann:
„Kapp hans hefur ætíð verið með fullri forsjá og er hann þó í
eðli sínu mesti kappsmaður." Á sjötta áratugnum hófst flutn-
ingur Kaupfélags Héraðsbúa til Egilsstaða, enda voru þá bíla-