Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.2019, Blaðsíða 44

44 FÓKUS 8. nóvember
G
reta Thunberg er nafn sem
flest mannsbörn þekkja.
Hún hefur vakið athygli
undanfarna mánuði fyrir
baráttu sína fyrir jörðina. Meðal
þess sem Greta hefur einsett sér
að gera er að stíga aldrei fæti aft-
ur upp í flugvél. Í staðinn hefur
hún lagt á sig langferðir, til dæmis
að sigla til New York á umhverfis-
vænni skútu í ágúst, ferð sem tók
hana tvær vikur. Greta hætti að
fljúga þegar hún var tólf ára göm-
ul, eða fyrir fjórum árum. Það
er vitað mál að loftslagsverkföll
Gretu hafa fangað athygli heims-
ins og margir hafa fetað í fót-
spor hennar. Nú hafa samlandar
hennar einnig byrjað að snúast til
fluglauss lífsstíls.
Tagskryt og flygskam
Alls búa um tíu milljónir í Sví-
þjóð og hafa 14.500 íbúar skráð
sig í herferð á vegum óhagnaðar-
drifnu samtakanna Vi håller oss
på jorden, eða Við höldum okkur
á jörðinni, sem felst í því að fljúga
ekkert árið 2019. Samtökin áætla
að þessi fjöldi fari upp í hundrað
þúsund Svía á næsta ári, eða eitt
prósent af íbúum í landinu. Það
sem af er ári hefur farþegafjöldi í
innanlandsflugi minnkað um átta
prósent og í alþjóðlegu flugi um
þrjú prósent samkvæmt tökum
frá Swedavia, sem rekur stærstu
flugvelli landsins. Hins vegar er
aukning í sölu á lestarmiðum það
sem af er ári og gaf lestarfyrirtæk-
ið SJ það til að mynda út að sala
hefði aukist um fimmtán prósent
á milli júlí og september miðað
við sama tímabil á síðasta ári.
Einnig er hægt er að skynja
þessar breytingar á samfélags-
miðlum, þótt þeir miðli ekki alltaf
raunveruleikanum. Þannig hefur
Facebook-hópurinn Tågsmester
farið úr að vera með fjögur þús-
und meðlimi árið 2018 yfir í rúm-
lega hundrað þúsund í dag. Í
hópnum skiptast meðlimir á ráð-
um um hvernig eiga að komast
leiðar sinnar í lest og hvernig eigi
að næla sér í besta verðið á lest-
armiðum. Þá hafa Svíar einnig
fundið upp á nýyrðum til að
fanga þessa lífsstílsbreytingu sem
virðist vera að gerast hjá stórum
hluta þjóðarinnar. Orðið „tag-
skryt“ þýðir til dæmis lestarmont,
„smygflyga“ þýðir leyniflug og svo
er það frasinn sem Íslendingar
þekkja vel; „flygskam“, eða flug-
viskubit.
Góð aðlögunarhæfni
Þótt Svíar glími vissulega við sömu
vandamál og restin af heiminum
þegar kemur að loftslagsmálum
þá búa þeir vel þegar kemur að
því að skipta yfir í umhverfisvænni
ferðamáta. Landið er ekki mjög
stórt og lestakerfið er afar skilvirkt
og vel skipulagt. Hefur raunar ver-
ið það í áratugi. Því getur þessi
breyting á ferðavenjum Svía átt sér
stað tiltölulega hraðar en í lönd-
um á borð við Bandaríkin. Þá er
Svíþjóð vel tengd við meginland
Evrópu í gegnum Eyrarsunds-
brúna, sem tengir Suður-Svíþjóð
við höfuðstað Danmerkur, Kaup-
mannahöfn. Þaðan er síðan leikur
einn fyrir Svía að ferðast með lest
vítt og breitt um Evrópu. Greger
Henriksson, sérfræðingur hjá kon-
unglegu tæknistofnuninni í Stokk-
hólmi, segir að þessi öra breyting á
venjum Svía gerist einnig að miklu
leyti hjá fólkinu sjálfu.
„Svíar eiga auðvelt með að að-
laga sig aðstæðum,“ segir hann
í samtali við Huffington Post.
„Þegar við hrífumst af tískubylgju
erum við fljót að tileinka okkur
hana, hvort sem það er að kaupa
lestarkort eða gera tuttugu sek-
úndna æfingu á dag á steinaldar-
kúrnum.“
Inn í þetta spilar að Svíar eiga
rík réttindi þegar kemur að frí-
dögum frá vinnu, líkt og við Ís-
lendingar. Meðal-Svíinn á vinnu-
markaði á rétt á fimm vikum í
launað frí á ári. Þá ríkja þar rýmri
reglur um töku fæðingarorlofs en
til að mynda á Íslandi og fólk get-
ur klippt orlofið og skorið til að
til dæmis lengja sumarfríið. Því
er auðveldara fyrir Svía að fara í
langar lestarferðir í sumarfríinu.
Metnaðarfull áform
Það er hins vegar óljóst hvort
þessi þróun í Svíþjóð geti orðið
svo hröð annars staðar í heim-
inum. Nýleg rannsókn alþjóða-
bankans UBS leiðir í ljós að 24
prósent Bandaríkjamanna og
sextán prósent Breta segjast
vera að fækka flugferðum sínum
vegna loftslagsbreytinga. Það eru
þó óáreiðanlegar tölur því vilji
fólks til að gera eitthvað endur-
speglar ekki alltaf hvað það svo
á endanum ákveður. Í Svíþjóð
stefnir allt í að þessi þróun hraði
enn á sér á næsta ári, til dæm-
is vegna þess að lestarfyrirtækið
SJ mun breyta áætlunum í des-
ember og mun bjóða upp á fleiri
möguleika í næturlestarferðum
og tengilestarferðum. Þannig
gætu til að mynda íbúar í Stokk-
hólmi hoppaði í lest til Kaup-
mannahafnar og náð í tengiferð
til Þýskalands og borðað hádeg-
ismat í Hamborg. Sænsk yfirvöld
hafa einnig sett af stað stýrihóp
í samvinnu við stóru lestarfyrir-
tækin til að koma á metnaðar-
fullu lestarkerfi sem teygir sig um
allt meginland Evrópu.
Sem stendur er lítill sem
enginn verðmunur á því að ferð-
ast um Evrópu með lest eða að
fljúga með lággjaldaflugfélagi.
Hvort það breytist með þessum
stórtæku áformum yfirvalda er
enn óljóst. nSmiðjuvegur 4C - 202 Kópavogur - S 587 2202
Ryðga ekki
Brotna ekki
HAGBLIKK
Álþakrennur & niðurföll
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt, silvurgrátt og dökkgrátt
n Svíar velja frekar lest en flug og það er Gretu að þakka
n Gott lestakerfi og rík aðlögunarhæfni lykillinn
Lilja Katrín Gunnarsdóttir
lilja@dv.is
Hefur áhrif Hin sextán ára gamla Greta
Thunberg lætur ráðamenn heyra það.
Sýnileg aukning Sala á lestar-
miðum hefur aukist á þessu ári.
Allir um borð