Fréttablaðið - 16.12.2002, Blaðsíða 24

24 16. desember 2002 MÁNUDAGUR
Þegar listinn er skoðaður kemur í
ljós að þeir fimm höfundar sem
raða sér í efstu sætin eru allir
blaðamenn: Kolbrún, Arnaldur
Indriðason, Reynir Traustason, Ill-
ugi Jökulsson og Óttar Sveinsson.
Halldór Guðmundsson, útgáfu-
stjóri Eddu, vill ekki flokka Arnald
sem blaðamann í þessu samhengi
en hann er að senda frá sér sína 6.
skáldsögu. „Hinir eru í raun í hlut-
verki blaðamannsins. Þetta eru
blaðamennskubækur og þetta segi
ég ekki til að gera lítið úr þeim.“
Halldór gerir fastlega ráð fyrir því
að hefðbundnari fagurbókmennta-
höfundar muni sækja á listann
strax í næstu viku og er þá að tala
um Einar Má og Andra Snæ að
ógleymdum forsætisráðherranum,
sem útgáfustjórinn segir í sókn.
Viðmælendur Fréttablaðsins telja
reyndar flestir að Davíð Oddsson
eigi eftir að láta að sér kveða, þrátt
fyrir misjafna dóma, ekki síst í
ljósi þess að bók hans Nokkrir dag-
ar án Guðnýjar seldist ákaflega
vel um jól 1997 eða í 10 þúsund ein-
tökum – velunnarar Davíðs eigi ör-
ugglega eftir að taka við sér.
Þá er ónefnd bók sem ekki er á
þessum lista en hefur þegar náð
sölutölu sem forleggjarar láta sig
aðeins dreyma um. Samkvæmt
upplýsingum frá Hagkaupum hef-
ur Brauðbók Jóa Fel þegar selst í
19.000 eintökum. Það stefnir í
bókajól blaðamanna, forsætisráð-
herra og bakara.
Ár blaðamannanna
Ármann Jakobsson skrifaði á dög-
unum lofsamlegan dóm um bók
Einars Kárasonar þar sem segir
meðal annars:
“Ævisögur eru vandmeðfarin
bókmenntagrein. Sú tegund sem nú
er vinsælust er „skrásetningarævi-
sagan“, saga frægrar manneskju
rétt af miðjum aldri, skráð af ein-
hverjum öðrum, gjarnan blaða-
manni. Formið er vandmeðfarið,
fátt rís þar úr flatneskjunni og
sjaldan um nokkra heildarsýn að
ræða.“
Bókakaupendur virðast ekki
sammála Ármanni þessi jólin.
„Blaðamennskan er háskóli rithöf-
unda, ætti í það minnsta að vera
það,“ segir Reynir Traustason.
„Þar lærir maður að ná því fram
sem máli skiptir, lærir
textameðferð – þú lifir og hrærist í
texta dagana langa. Þetta hlýtur að
nýtast rithöfundi. Firra að ætla
annað.“ Reynir skilur ekki hvað
Ármann er að fara en lítur svo á að
þarna birtist þörf sín til að skrifa
eitthvað annað og meira en fréttir
gærdagsins, eitthvað sem lifir, og
gefa sér tíma til nosturs.
„Blaðamenn eru liprir pennar,“
segir útgefandi Reynis, Jóhann
Páll Valdimarsson hjá JPV-útgáf-
unni. „Af hverju blaðamenn? Ég
hef á tilfinningunni að blaðamönn-
um líði illa, alltaf á bak við tjöldin
og þeirra verk hulduverk. Mér
sýnist flestir blaðamen vera með
þann komplex að vilja sýnileika.
Þörfin að skrifa bækur er af sama
meiði sprottin. Þörfin að láta að
sér kveða á áberandi vettvangi.
Mælikvarðinn á hvort menn eru til
virðist sá hvort þeir birtist í Séð og
heyrt.“ Jóhann Páll undrast sam-
tíma sinn, sem hann telur genginn
af göflunum með brengluðum gild-
um.
Kolbrún segist ekki vita af
hverju blaðamenn eru svo ofar-
lega á bóksölulista nú. En er á með-
an er. „Þetta er kannski eina tæki-
færið sem við höfum til að baða
okkur í sviðsljósinu. Þetta eru okk-
ar 15 mínútur!“ Sem höfundur hef-
ur Kolbrún ekki getað tekið að sér
bókmenntakrítík eins og hún er
þekkt fyrir og aðspurð segist hún
lukkuleg með það. „Ég fer aldrei
aftur í gagnrýni! Þar er hjóna-
skilnaður og ekki til umræðu að
taka saman aftur.“
Viðtalsbækur taka yfir
Stóru tíðindin í tengslum við
bókajólin núna eru að viðtals-
bækur og ævisögur seljast en
skáldsögur ekki samkvæmt
fyrirliggjandi sölulistum.
Þetta er viðsnúningur sem
virðist verða á nokkurra ára
fresti, viðtalsbækur velta
nú skáldsögum úr sessi.
„Þetta er mikil, snögg, og afar at-
hyglisverð breyting núna,“ segir
Jóhann Páll og bendir á að skáld-
sagnahöfundarnir Ólafur Jóhann
Ólafsson og Hallgrímur Helgason
hafi verið áberandi á sölulistum
síðasta árs líkt og kollegar þeirra í
rithöfundastétt á umliðnum árum.
Sú kenning vaknar að fólk hafi
orðið fyrir vonbrigðum með
hversu skáldsögum hafi verið
haldið að fólki með auglýsingum
og þær síðan ekki risið undir nafni.
Fólk hafi orðið fyrir vonbrigðum.
Segir sagan að helsta umræðuefni
jólaboða ársins 1986 hafi verið á
hvaða blaðsíðu fólk hefði gefist
upp á Grámosanum eftir Thor –
rómaðri bók af gagnrýnendum og
verðlaunaðri af Norðurlandaráði
(svipað þá og með Hallgrím og
Ólaf Jóhann í fyrra). Við tók tími
viðtalsbókanna, líkt og nú er að
gerast.
Halldór Guðmundsson segir vel
mega vera að þetta gangi í reglu-
bundnum sveiflum. „Eitt árið
komu út 46 viðtalsbækur og mér
blöskraði gersamlega. Þetta gekk
fram af fólki, ruslið var svo mikið
innan um. Nú sjáum við vandaðri
viðtalsbækur og ævisögur, sem má
að nokkru þakka Guðjóni Friðriks-
syni og fleirum, en bækur hans
hafa orðið til þess að fólk gerir
meiri kröfur. Nýtt og skemmtilegt
dæmi er Landmeminn mikli eftir
Viðar Hreinsson.“
Útgefendur og höfundar voru
fljótir að taka við sér þegar ljóst
var að viðtalsbækurnar féllu í
kramið. Á Gljúfrasteini, bók um
Auði Laxness, sló í gegn árið 1984,
bókin Líf mitt og gleði – Minningar
Þuríðar Pálsdóttur varð metsölu-
bók árið 1986 og skömmu síðar fóru
að skjóta upp kollinum metsölu-
bækur um Höllu Linker og Vigdísi
Finnbogadóttur, bækur sem fóru í
12 til 13 þúsund eintökum. „Vegna
velgengni þeirra var farið að hrófla
upp hvers konar ævisögum og á
endanum ofbauð lesendum og
gagnrýnendum þetta drasl og þeir
höfnuðu því,“ segir Jóhann Páll. Við
tók tími skáldsögunnar. Um hvers
vegna bækur um konur hafi notið
slíkrar velgengni segir Jóhann Páll
að konur stjórni einfaldlega allri
menningarneyslu. „Menningarlífið
væri fátæklegt ef karlar réðu för
og ég hef konur að leiðarljósi í
minni útgáfu, sem og allir sem eru
að starfa í menningarmálum.“
Halldór telur reyndar fráleitt að
lesendur hafi verið sviknir þegar
skáldsögur eru annars vegar og
bendir á velgengi Arnaldar sem og
góða sölu íslenskra barnabóka, sem
ekki megi líta framhjá. „Það er
merkileg breyting einnig og ástæð-
an er einföld. Það er enginn Potter í
ár. Hann hefur verið að seljast í um
12 þúsund eintökum en þegar hann
er ekki stóreykst sala íslenskra
barnabóka líkt og nú er.“
Stórmarkaðir gerbreyta
landslaginu
Hvað sem kenningu um reglu-
bundnar sveiflur líður þá eru aðrir
þættir sem augljóslega hafa mikil
áhrif á bóksöluna. Útgefendurnir
eru hjartanlega sammála um að
topparnir séu miklu meiri núna og
þar setja stórmarkaðirnir stórt
strik í reikninginn. Samkvæmt
heimildum Fréttablaðsins eru for-
lögin nú að selja rúmlega 20 pró-
sentum meira í heildina en á sama
tíma í fyrra. En ánægja þeirra er
blendin.
„Topparnir eru orðnir miklu
stærri en verið hefur. Við útgefend-
ur kvörtum að sjálfsögðu ekki und-
an aukinni sölu. En þetta er stór-
hættuleg þróun. Salan færist á
færri og færri bækur og þær sem
ekki taka þátt í verðsamkeppninni
eiga lítinn sem engan séns,“ segir
Jóhann Páll, sem telur að metsölu-
HALLDÓR
GUÐMUNDSSON
Segir ótrúleg undirboð
á stórmörkuðum geta
verið ánægjuefni fyrir
neytendur til skamms
tíma en bjóða hættunni
heim til langs tíma.
Þetta muni leiða til fá-
tæklegri bókaflóru.
„Þetta er mjög skrýtin tilfinning,“ segir Kolbrún Bergþórsdóttir
blaðamaður en bók hennar, Jón Baldvin – Tilhugalíf, trónir efst á toppi
bóksölulista Félagsvísindastofnunar sem birtist í Morgunblaðinu 12.
desember. „Almenningur hlýtur að hafa á tilfinningunni að skáldskap-
urinn sé ekki nógu spennandi núna. Sjálf hef ég orðið fyrir vonbrigð-
um með skáldsögurnar fyrir þessi jól.“
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
Er á toppi sölulista og segir hjónaskilnað milli sín og bókmenntakrítíkur
– ekki til umræðu að taka saman aftur.
Söguleg bókajól – viðtalsbækur velta skáldsögum af stalli:
Bakarinn,
forsætisráðherrann
& blaðamennirnir
ILLUGI JÖKULSSON
Illugi er einn þeirra blaðamanna sem eiga
bækur á metsölulistum fyrir þessi jól.
ARNALDUR INDRIÐASON
Spennusagnahöfundur Íslands.
Hefur átt allt að fjórar bækur samtímis
á metsölulista.