Skessuhorn - 06.03.2019, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 6. MARS 2019 27
Vísnahorn
Í síðasta þætti minntist ég
aðeins á Bjarna Jónsson frá
Unnarholti og meðal þess
sem ég rakst á eftir hann var ,,Minni kvenna“
sem ég tel tilvalið að leyfa ykkur að njóta með
mér. Var aðeins að velta fyrir mér hvort ég ætti
að stytta það en ákvað svo að láta það bara vaða
í heild sinni svona að nýafstöðnum konudeg-
inum:
Að mæla fyrir minni kvenna
er meiri vandi´en haldið þér
því greip ég blað og blek og penna
að byrjun sérhver torveld er.
En byrjunin er svo sem svona,
- það sagna - fornra greinir spjall
í upphafi var engin kona
en aðeins gamall piparkarl.
Og þessi karl hét einmitt Adam;
í Eden hafði hann dapra vist,
því sagði´hann: „Guð minn gef mér „madam“,
og gerðu það sem allra fyrst.“
Og sjálfum drottni rann til rifja,
hve rolulegur Adam var.
Á kveldin tók hann sárt að syfja
og sýndist orðinn mesta skar.
Og eitt sinn, þegar indæll blundur
á Adam seig í djúpri ró,
þá risti guð hans síðu´í sundur,
að sæi´hann hvað í manni bjó.
Hann leit á hjarta hans og nýru
og hitt og annað mikilsvert;
hann mældi gall- og magasýru:
Af mestu prýði allt var gert!
En þegar átti’ að sauma saman
og setja þetta allt í lag,
þá tók nú fyrst að grána gaman;
hann glímdi við það heilan dag.
Og ofaukið varð einu rifi,
þá allt var hitt i skorður sett:
„Svo sannarlega sem ég lifi,“
þá sagði drottinn; „allt er rétt.“
„Því þó að rifið afgangs yrði,
má alltaf gera mat úr því,
sem mætti verða mikils virði
og manni hverjum fengur í.“
Hann rifið tók og sagði svona:
„Já, sífellt geri´ég eitthvað nýtt
Nú vil ég að þú verðir kona,
sem veröldina fái prýtt.“
Og það var ráð í tíma tekið.
Hann talaði, og svo það varð,
og Adam fékk á fætur rekið;
svo fór hann með hann út í garð.
Og sjá, - þar stóð hans brúður bjarta,
svo blíð og göfug, prúð og hrein.
Hann elskaði´hana´ af öllu hjarta,
sem ætti´ hann sérhvert hennar bein.
Og drottinn mælti: „Manni einum
er miður hollt að búa hér.
Sjá, þar er bein af þínum beinum
og þetta bein er ætlað þér.“
Og Adam varð sem annar maður,
- því ynging fyrsta var nú gjörð -,
svo sterkur, rakkur, stæltur, glaður,
og stafir sólar gylltu jörð.
En lengi vel hann var í efa,
hver væri konan, sem hann leit,
og henni leizt því guði’ að gefa
hið gamla nafn, er sérhver veit.
Þau áttu dætur, einnig drengi,
en ekki er tala þeirra vís.
En hitt er víst, þau voru´ei lengi
í vegsemd sinni´ í Paradís.
Og svona vill það sífellt ganga,
er svanni´ og halur fylgjast að:
Þau Eden gista´ - en aldrei langa
þau eiga dvöl á slíkum stað.
Þótt ótal hafi aldir runnið
frá Adams tíð of gjörvallt land,
af sama toga´ er sífellt spunnið
hið svokallaða hjóna-band.
Hve mikið gera mátti´ úr rifi,
það mannkyn hefur lengi séð,
því konan lifir. - Konan lifi!
Og karlmennirnir fljóti með.
Það er víst og satt að konurnar eru okkur
karlagreyjunum mikilvægar og reyndar mun
mikilvægari fyrir okkur en við fyrir þær þó megi
færa rök fyrir því að kynin séu hvort öðru bráð-
nauðsynleg svo sem segir í eftirfarandi stöku
eftir Braga Björnsson:
Jafnréttið mun sigra senn
samkvæmt dregnum línum.
Áríðandi eru menn
eiginkonum sínum.
Stöðugt þarf þó að gæta varúðar í umgengni
við hið fagra kyn. Maður að nafni Jón gekk
eitthvert sinn nokkuð harkalega inn í herbergi
þannig að kona sem þar var stödd hrópaði upp-
yfir sig ,,Jesús“. Og ,,þá kvað Jón“.
Þó að okkur svipi í sjón
og sama birta af oss lýsi,
þá er víst að ég er Jón,
því Jesús greiðir öðruvísi.
Til að fyrirbyggja misskilning sem er allra
skilninga verstur er rétt að taka það fram að
eftirfarandi vísa er mun eldri en bæði Mið-
flokkurinn og Klaustursmálið. Bara rétt að
nefna það svona til öryggis:
Man ég okkar faðmlög flest,
fari þau öll og veri,
því nú er eins og hestur hest
hitti á grárri meri.
Lengi hefur verið einhver rígur á milli hér-
aða um hin ýmsustu mál og þarf raunar ekki
heil héruð til. Líka milli nágrannasveita og/
eða bæja. Menn geta endalaust fundið sér
eitthvað til að þrasa um en sjaldnast ristir
þessi rígur mjög djúpt og hverfur gjarnan al-
veg ef Bakkus gamli slæst í kompaníið. Þessi
mun ættuð úr Speglinum sáluga en nánari
ættfærslu kann ég svosem ekki:
„Sezt ég nú hjá Sunnlending,
sem er kominn „á´ðað“,
og horfi yfir Húnaþing:
- Helvíti er að sjá´ðað“.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Man ég okkar faðmlög flest - fari þau öll og veri
Þessa dagana standa nokkur söfn
landsins í sameiningu að vefsýning-
unni Æskan á millistríðsárunum.
Þrjú söfn á Vesturlandi koma að sýn-
ingunni; Safnahús Borgarfjarðar,
Norska húsið - Byggðasafn Snæfell-
inga og Hnappdæla og Byggðasafn
Akraness og nærsveita. Auk þeirra
safna standa að sýningunni Þjóð-
minjasafn Íslands, Síldarminjasafn Ís-
lands, Minjasafnið Bustarfelli, Minja-
safn Austurlands, Listasafn Íslands,
Listasafn Árnesinga, Heimilisiðn-
aðarsafnið, Byggðasafnið Reykjum,
Byggðasafnið á Skógum, Byggða-
safn Skagfirðinga, Byggðasafn Hafn-
arfjarðar, Byggðasafn Árnesinga og
Borgarsögusafn Reykjavíkur. Sýn-
ingarstjórar eru Vala Gunnarsdóttir,
Elín Guðjónsdóttir, Dagný Heiðdal
og Anna Lísa Rúnarsdóttir.
Söfn landsins varðveita fjölmarga
muni, myndir og margvíslegar heim-
ildir sem tengjast æskunni og sögu
barna á mismunandi tímum. „Með
þessari vefsýningu í Sarpi er sjónum
beint að þessum safnkosti frá milli-
stríðsárunum í þeim 50 söfnum sem
skrá safneign sína í Sarp og hægt
er að skoða á sarpur.is. Þetta úr-
val sem hér birtist er aðeins brot af
þeim gripum sem söfnin varðveita
og tengist viðfangsefninu „Æskan á
millistríðsárunum“ en þessi sameig-
inlega sýning safnanna er einstakur
vettvangur til að draga saman tengda
gripi á landsvísu á einn stað,“ segir í
tilkynningu. Millistríðsárin voru við-
burðaríkur tími og sérstaklega árið
1918. Þau merku tímamót urðu að
Ísland varð fullvalda ríki. „Hefur það
án efa haft áhrif á sjálfsvitund Íslend-
inga. Sagt hefur verið að Íslendingar
hafi horft bjartari augum fram á veg-
inn eftir að hafa öðlast fullveldi og á
sama tíma hafi félagslíf tekið kipp,“
segir í tilkynningunni. En ýmislegt
fleira hafði áhrif á líf landsmanna á
þessum árum og þar með barna, svo
sem eldgos, spænska veikin, kreppa,
framfarir í landbúnaði, rafvæðing og
vökulögin. Gripirnir sem valdir voru
sýna nokkuð saklausa mynd af æsk-
unni. Einbeittu söfnin sér að fatn-
aði, leikföngum, barnahúsgögnum
og ljósmyndum sem gætu vakið upp
góðar minningar þeirra sem muna
þessa tíma. „Vissulega finnast þó
einnig gripir í Sarpi sem sýna myrk-
ari hlið þessara ára, t.d. munir, ljós-
myndir og þjóðháttalýsingar tengdir
veikindum, barnavinnu og fátækt svo
eitthvað sé nefnt.“
Landsmenn allir geta skoðað sýn-
inguna á www.sarpur.is
kgk
Æskan á millistríðsárunum
Ísland hefur mikla sérstöðu, vegna
þess að hér á landi er minna um
ýmsa sjúkdóma í búfé en annars
staðar í heiminum. Matartengd-
ar sýkingar í fólki eru líka hlut-
fallslega færri og athyglisvert er
að minna er um sýklalyfjaónæm-
ar bakteríur í fólki hér á landi en í
öðrum heimshlutum.
Sýklalyfjaónæmar bakteríur eru
hratt vaxandi heilbrigðisvandi í
heiminum, á meðan umtalsverðar
framfarir eiga sér stað við með-
höndlun margra annarra sjúk-
dóma.
Þekkingin á þessum vanda er að
aukast og hún segir okkur að fara
varlega. Það sýnir sig að þar sem
mest sýklalyfjanotkun er í búfjár-
rækt er líka mest um sýklalyfja-
ónæmar bakteríur í fólki. Þannig
virðist sýklalyfjanotkun í landbún-
aði hafa miklu meiri áhrif á hversu
algengar sýklalyfjaónæmar bakt-
eríur eru í fólki en hver sýklalyfja-
notkun fólks er eða hversu mikið
er um ferðalög milli landa. Sýkla-
lyfjanotkun í landbúnaði eykst eftir
því sem sunnar dregur í Evrópu.
Smit úr mat fer annars vegar
eftir því hversu algengar sýkingar
eru í matnum og hins vegar hvort
reglum er fylgt, t.d. til að koma í
veg fyrir krosssmit milli matvæla.
Aldrei er fullkomlega hægt að
koma í veg fyrir mistök við með-
höndlun matvæla.
Niðurstöður rannsókna á upp-
runa kamfílóbakteríu sýkinga úr
mat á Íslandi yfir 20 ára tímabil
eru sláandi. Meðalfjöldi smitaðra
einstaklinga sem eingöngu höfðu
dvalist á Íslandi og borðað sinn
mat þar er 16,9 á ári, meðan 258
smituðust að meðaltali erlendis.
Besta vörnin fyrir lýðheilsu á
Íslandi er að hingað sé flutt sem
minnst af hráum búfjárafurðum.
Þess vegna verðum við að staldra
við áður en gerðar verða laga-
breytinga til að bregðast við dóm-
um um skilyrði fyrir innflutningi
tiltekinna afurða frá Evrópska
efnahagssvæðinu. Verði skilyrði
fyrir innflutningi rýmkuð er nauð-
synlegt að fyrst verði gert ítarlegt
áhættumat fyrir íslenskt samfélag
byggt á bestu fáanlegu þekkingu.
Ef farið verður í mótvægisaðgerðir
þarf að gefast nægjanlegur tími til
að innleiða þær.
Til að ná fram breytingum á
samningum og reglum, þurfa ís-
lenskir stjórnmálamenn að ræða
betur við kollega sína í Evrópu.
Einnig þurfum við að verða virk í
alþjóðlegri umræðu varðandi setn-
ingu reglna og viðmiða um bann
á dreifingu afurða sem innihalda
sýklalyfjaónæmar bakteríur. Á
sama tíma þarf að vinna að auk-
inni samstöðu innanlands á grunni
bestu þekkingar á hverjum tíma
um hverjir sameiginlegir hags-
munir samfélagsins séu í raun.
Bann við innflutningi hrárra bú-
fjárafurða, og þar með sóttvarnir
landsins, snúast um sérstöðu Ís-
lands til framtíðar. Framtíðarhags-
munir íslensks samfélags eru und-
ir (lýðheilsa og búfjárstofnar), þeir
hagsmunir eru miklu stærri, en
hagsmunir einstakra stétta í nútíð-
inni. Sérstaða okkar er ekki okkar
einkamál, hún er umhverfismál og
hefur þýðingu á heimsvísu. Samn-
ingar og lög eru mannanna verk
sem hægt er að breyta, en ef sér-
staða landsins tapast verður hún
ekki auðveldlega endurheimt.
Líneik Anna Sævarsdóttir
Þórunn Egilsdóttir
Höf. eru þingmenn Framsóknar-
flokksins
Um hvað snýst þessi
kjöt umræða?
Pennagrein
Fréttaveita Vesturlands
www.skessuhorn.is