Læknablaðið - dec 2019, Qupperneq 27

LÆKNAblaðið 2019/105 563
Y F I R L I T
Inngangur
Blæðingar frá meltingarvegi eru algeng orsök innlagnar á spítala,
nýgengi blæðinga frá efri hluta meltingarvegar var á árinu 2010 í
framskyggnri rannsókn á Íslandi 87/100.000 íbúa1 og nýgengið var
hið sama hvað varðar blæðingu frá neðri hluta meltingarvegar.2
Erlendis hefur nýgengi blæðinga frá efri hluta meltingarvegar ver-
ið talið um 90-110/100.000 íbúa/ár í nýlegum framskyggnum rann-
sóknum,3-5 en minna í þeim fáu og eldri rannsóknum sem kannað
hafa nýgengi blæðinga frá neðri hluta meltingarvegar, eða 21-
43/100.000 íbúa/ár.6-8 Nýgengi þessara blæðinga eykst mikið með
aldri.1,2 Þannig má búast við að með vaxandi aldri þýðis í hinum
Blæðingar frá meltingarvegi
í íslensku og erlendu samhengi
– yfirlitsgrein
Jóhann P. Hreinsson1 læknir
Einar S. Björnsson2,3 læknir
1Meltingarlækningum, lyflækningasviði Sahlgrenska sjúkrahússins í Gautaborg,
Svíþjóð, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3meltingarlækningum, lyflækningasviði
Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Jóhann P. Hreinsson, hreinssonjp@gmail.com
Á G R I P
Bráð blæðing frá meltingarvegi er algeng ástæða komu á bráða-
móttöku og innlagnar á spítala. Þessum blæðingum er vanalega
skipt í efri og neðri meltingarvegarblæðingar. Í þessari yfirlitsgrein
verður farið yfir nýgengi þessara blæðinga, áhættuþætti, orsakir,
þátt blóðþynningarlyfja, mat á alvarleika blæðinga, meðferðarúrræði
og horfur. Reynt verður að varpa ljósi á þetta viðfangsefni í íslensku
heilbrigðiskerfi en einnig í víðara samhengi.
vestræna heimi muni blæðingar frá meltingarvegi verða enn fyr-
irferðarmeiri á komandi áratugum.9
Bráð blæðing frá meltingarvegi er vanalega skilgreind sem
sýnileg blæðing sem leiðir til innlagnar á spítala eða á sér stað
hjá inniliggjandi sjúklingi.8,10-12 Blæðingum er skipt í efri og neðri
blæðingar eftir því hvoru megin við trefjavefsband Treitz (ligament
of Treitz) blæðir en það er staðsett á mótum skeifugarnar (duoden-
um) og ásgarnar (jejunum).7,8,10,13 Lagt hefur verið til að skilgreina
blæðingar í ás- og dausgörn (ileum) sem blæðingar frá miðju
meltingarvegar þar sem þær blæðingar eru talsvert frábrugðnar
blæðingum frá ristli, en sú skilgreining hefur ekki náð fótfestu
enn sem komið er.14,15
Orsakir
Maga- og skeifugarnarsár eru algengustu orsakir blæðinga frá
efri hluta meltingarvegar, eða um 40-60% í flestum rannsóknum
(tafla I). Aðrar algengar orsakir eru vélindabólga og slímhúðar-
rof á mótum vélinda og maga, einnig þekkt sem Mallory-Weiss-
heilkenni (tafla I). Tíðni maga- og skeifugarnarsára hefur þó farið
minnkandi síðastliðna áratugi, líklega vegna meiri vitundar um
áhættuþættina bólgueyðandi lyf sem ekki eru sterar (non-steroidal
anti-inflammatory drugs) og H. pylori en algengi bakteríunnar hef-
ur einnig lækkað verulega. Tilkoma prótonupumpu-hemla hefur
einnig spilað rullu.3,7,16
Algengasta orsök bráðra blæðinga frá neðri hluta meltingar-
vegar er blæðing frá ristilpokum en aðrar algengar orsakir eru
blóðþurrðarbólga í ristli og aðrir bólgusjúkdómar í ristli (tafla II).
Tíðni blóðþurrðar virðist hafa farið vaxandi síðastliðna áratugi
ef hlutfall þessara blæðinga af öllum blæðingum frá neðri hluta
meltingarvegar er borið saman á milli eldri og nýrri rannsókna
Tafla I. Orsakir blæðinga frá efri hluta meltingarvegar.
Hreinsson
et al. 20131
n=156 (%)
Theocharis
et al. 20085
n=353 (%)
Loperfido
et al. 20093
n=539 (%)
Spönn %
Maga- og
skeifugarnarsár
62 (40) 235 (67) 286 (53) 40-67
Magasár 23 (15) 113 (32) 91 (17) 15-32
Skeifugarnarsár 32 (21) 116 (33) 179 (33) 21-33
Maga- og
skeifugarnarsár
7 (4) 6 (2) 16 (3) 2-4
Vélindabólga 15 (10) --- 23 (4) 4-10
Mallory-Weiss-
heilkenni
20 (12) 15 (4) 16 (3) 3-12
Fleiður/bólga í
maga/skeifugörn
7 (5) 30 (8) 56 (10) 5-10
Magakrabbamein 5 (3) 28 (8) 28 (5) 3-8
Æðamissmíði 8 (5) --- 15 (3) 3-5
Æðagúlar í vélinda 6 (4) 22 (6) 62 (12) 4-12
Engin orsök fannst 10 (6) 12 (3) 27 (5) 3-6
Annað 23 (15) 14 (4) 27 (5) 4-15
MAVENCLAD®
Mavenclad er eina sjúkdómstemprandi töflumeðferðin við mjög virku
heila- og mænusiggi (MS) með köstum, sem getur veitt og viðhaldið
stjórn á sjúkdómnum* í 4 ár með því að taka lyfið inn í að hámarki
20 daga á fyrstu 2 árunum1-6
M
ER
19
11
02
kladríbín töflur
Heimildir:
1. Mavenclad® SPC, kafli 4.1, 4.2 og 5.1, 07/2018. 2. Giovannoni G, Comi G, Cook S et al. A placebo-controlled trial of oral cladribine for relapsing multiple sclerosis. N Engl J Med 2010; 362: 416 26. 3. Giovannoni
G, Soelberg Sorensen P, Cook S et al. Safety and efficacy of cladribine tablets in patients with relapsing-remitting multiple sclerosis: Results from the randomized extension trial of the CLARITY study. Mult Scler 2017;
1352458517727603. http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1352458517727603. 4. Gilenya® SPC, kafli 4.2, 09/2019. 5. Tecfidera® SPC, kafli 4.2, 09/2019. 6. Aubagio® SPC, kafli 4.2, 07/2019. *Clarity
Extension rannsóknin sýndi að 75,6% sjúklinga héldust án kasta án frekari meðferðar á árum 3 og 4.
MAVENCLAD (kladríbín)
Stytt samantekt á eiginleikum lyfs (SmPC)
Innihaldslýsing: Hver tafla inniheldur 10 mg af kladríbíni. Ábendingar: Mavenclad er ætlað til meðferðar hjá fullorðnum sjúklingum með mjög virkt heila- og mænusigg (multiple sclerosis, MS) með köstum, skilgreint
samkvæmt klínískum einkennum eða myndgreiningu. Frábendingar: Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju hjálparefnanna, HIV sýking, virk langvinn sýking (berklar eða lifrarbólga). Að hefja meðferð með kladríbíni
hjá sjúklingum með skert ónæmiskerfi, þar með töldum sjúklingum sem fá ónæmisbælandi eða mergbælandi meðferð. Virkur illkynja sjúkdómur. Miðlungs eða alvarlega skert nýrnastarfsemi (kreatínín úthreinsun < 60
ml/mín.). Meðganga og brjóstagjöf. Markaðsleyfishafi: Merck Europe B.V. Dagsetning SmPC: 07/2018. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá –
www.serlyfjaskra.is. Ávísunarheimildir og afgreiðsluflokkur: R, Z, 0. Ávísun lyfsins er bundin við sérfræðinga í taugasjúkdómum. Leyfilegt hámarksverð í smásölu í Nóvember 2019: Mavenclad 10 mg: 1 tafla:
339.964 kr., 4 töflur: 1.340.801 kr., 6 töflur: 2.008.025 kr. Greiðsluþátttaka sjúkratrygginga: 0, leyfisskylt lyf. Fræðsluefni: Markaðsleyfi lyfsins er bundið fræðsluefni og bent er á að þeir sem ávísa lyfinu þurfa að hafa
kynnt sér og viðkomandi sjúklingi efnið. Sjúklingur á að fá fræðsluefni áður en notkun lyfsins hefst, vinsamlegast hafið samband við fulltrúa Merck hjá Icepharma sé óskað eftir upplýsingum um fræðsluefni eða eintökum
af sjúklingabæklingi. Fræðsluefnið í heild sinni er aðgengilegt á www.serlyfjaskra.is. Sé frekari upplýsinga óskað um lyfið vinsamlegast hafið samband við umboðsaðila Merck, Icepharma hf., Lynghálsi 13, 110 Reykjavík,
sími 540 8000. Nóvember 2019.