Læknablaðið - dec. 2019, Side 46

582 LÆKNAblaðið 2019/105
„Pólitík er ekkert annað en lýðheilsa, bara
svolítið róttækari,“ sagði Dagur B. Eggerts-
son læknir og borgarstjóri á fundi lækna-
ráðs föstudaginn 9. október í hringsal
Landspítala. Salurinn var þéttsetinn þar
sem Dagur fór yfir hvernig læknar hafa
haft áhrif á uppbyggingu Reykjavíkur-
borgar og hvernig borgin gæti ýtt undir
heilsusamlegra líferni. Í þessu samhengi
nefndi hann til að mynda bæði Guðmund
Björnsson og Guðmund Hannesson sem
tóku þátt í borgarmálunum á fyrri hluta
20. aldar.
„Það að berjast fyrir auknu heilbrigði
í samhengi við skipulag borga og bæja er
ekki endilega vinsælt þó að það sé gríðar-
lega gagnlegt,“ sagði Dagur. „Með sam-
spili borgarmyndunar og ójöfnuði erum
við að sjá nýja mynd af faröldrum. Offita
er einn af þeim,“ sagði borgarstjórinn.
„Það vekur mikil viðbrögð í samfélaginu
hvernig við tölum um þetta eða hvort við
tölum um offitu sem heilbrigðisvanda,“
sagði hann um leið og hann lagði áherslu
á hversu mikilvægt væri að skipulagið
hvetti til hreyfingar.
Heilbrigðisgleraugun sett upp
„Það má segja að við séum í endur-
skoðunafasa þegar kemur að læknisfræði
og borgarskipulagi. Við erum að ræða
og fjalla um áhrif skipulags á heilsu og
þurfum að hafa heilbrigðisgleraugu á öllu
sem við gerum,“ sagði Dagur og fór yfir
tölfræði The Centers for Disease Control
and Prevention, CDC, sem hefur safnað
gögnum um offitu í Bandaríkjunum allt
frá miðjum 9. áratugnum. Niðurstöðurnar
hafi sýnt sláandi þróun á stuttum tíma.
Allt frá því að 10-15% íbúa í helmingi
fylkjanna hafi glímt við ofþyngd í kring-
um 1990 í að 20% gerðu það á aldamóta-
árinu. Fimm árum síðar hafi sú tala verið
komin í 25% og enn vaxið.
„Ofþyngd er nátend stétt og stöðu,
hún er nátengd ójöfnuði,“ sagði Dagur og
að það blasti við af ítarlegum tölum frá
Bandaríkjunum. Hann benti á að til væru
gögn hér á landi um þyngd grunnskóla-
barna langt aftur í tíma. „Við eigum þau
ekki grafískt sett upp,“ sagði hann. „En
við eigum einstakt tækifæri til að segja
íslensku söguna.“
Hann rakti hvernig landsmenn voru á
hraðferð í átt að ofþyngd 2010-2011 mið-
að við tölur sem teknar vorusaman fyrir
OECD. Hins vegar voru ákveðnar vís-
bendingar um það að margir áhættuþættir
heilbrigðis hafi batnað eftir hrun. Hreyf-
ing sé lykilþáttur.
Skipulagið hefur áhrif á heilsu
„Áhrif borgarskipulags á lífshætti, eins
og hreyfingu, er mikill.“ Bandaríska
stofnunin Clean Air Act hafi ráðist í
mikla gagnasöfnun í Bandaríkjunum sem
sýndi það. „Þau sýna að það skiptir máli
í hvernig borgarhverfi þú býrð fyrir það
hvernig þú hreyfir þig,“ sagði hann og að
umhverfið hefði áhrif á heilsu; eins og of-
þyngd og þunglyndi.
„Það er línulegt samband á milli hreyf-
ingar og þess hvort þú býrð í þéttri og
blandaðri byggð eða dreifðri. Það skiptir
til að mynda máli hvað skólinn er langt frá
heimili þínu og hve langt er í næsta græna
svæði,“ sagði hann og vísaði í tölur.
„Líkurnar á að hreyfa sig aukast um
20% ef útivistarsvæði er innan 1 kílómetra
fjarlægðar frá heimilinu, um 21% ef skóli
er innan þessa marka, 23% þegar þéttleiki
byggðar eykst um fjórðung og 19% þegar
þjónustan eykst um fjórðung,“ sagði hann.
„Þetta er ástæðan fyrir því að við viljum
að innan aðalskipulags Reykjavíkur sé úti-
vistarsvæði innan 300 metra frá sem allra
flestum heimilum.” Það eigi við um 93%
heimila í borginni.
Pólitík snýst um lýðheilsu
Dagur B. Eggertsson borgarstjóri var gestur læknaráðs í hringsalnum í nóvember. Hann sagði frá áhrifum lækna á
skipulagsmál í gegnum tíðina. Myndir/gag
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Borgarstjóri segir skipu-
lagsmál beintengd heilsu
íbúanna. Nú sé borgin í
endurskoðunarfasa til að
auka hreyfingu þeirra og þar
með bæta heilsu