Læknablaðið - apr 2019, Qupperneq 20

172 LÆKNAblaðið 2019/105
R A N N S Ó K N
Gallblöðrutaka er framkvæmd 6-8 vikum síðar ef ábending er fyr-
ir því og sjúklingur talinn þola valaðgerð.4,7,8
Samkvæmt nýju meðferðarleiðbeiningunum er nú mælt með
að setja gallblöðrukera fljótt eftir greiningu hjá þeim sem eru
með umtalsverða bólgu og/eða er ekki treyst í skurðaðgerð.2 Gall-
blöðrukeri er oftast lagður í staðdeyfingu með aðstoð ómunar eða
tölvusneiðmyndar og er inngripið oftast framkvæmt af sérfræði-
lækni á röntgendeild.9 Mikilvægt er að leggja kerann gegnum lif-
ur (transhepatic), séu ekki frábendingar fyrir því, til að fyrirbyggja
gallleka frá gallblöðru þegar kemur að því að fjarlægja kerann.
Engar algerar frábendingar finnast fyrir inngripinu en sem dæmi
um frábendingar fyrir því að leggja kera um lifur er meðferð með
blóðþynningarlyfjum, storkukvillar (coagulopathy) eða vökvasöfn-
un í kvið (ascites).10-13 Inngripið tekst í um 97% tilvika og er dánar-
tíðni við meðferðina lág (0-4%).9 Fylgikvillar af inngripinu og því
að hafa kera í gallblöðru eru hins vegar vel skilgreindir. Nefna
má fylgikvilla eins og galllífhimnubólgu (biliary peritonitis), endur-
tekna gallblöðrubólgu, blæðingu (frá lifur eða kviðvegg), loftbrjóst
(pneumothorax), ranga legu kera eða að keri rennur út úr gallblöðru
fyrr en áætlað er. Alvarlegir fylgikvillar eru tiltölulega sjaldgæfir.
Rannsóknir hafa sýnt um 5% tíðni fylgikvilla sem krefjast ein-
hvers konar inngripa (fylgikvillar af Clavien-Dindo-flokki ≥2).4
Markmið rannsóknarinnar var að skoða tíðni keraísetningar
við bráða gallblöðrubólgu á Landspítala og fylgikvilla þeirrar
meðferðar.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn. Notað var greiningarkerfi Alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar (International Classification of Disea-
ses, ICD-10) og farið í gegnum sjúkraskrár allra fullorðinna sjúk-
linga (>18 ára) sem fengu gallvegatengdar sjúkdómsgreiningar (K
80-85) á Landspítala. Farið var í gegnum sjúkraskrár þeirra sjúk-
linga og þannig fundnir þeir sem meðhöndlaðir voru með kera
vegna bráðrar gallblöðrubólgu. Rannsóknin náði yfir tímabilið frá
1. janúar 2010 til 31. desember 2016. Upplýsingum sem var safn-
að úr sjúkraskrám voru meðal annars aldur, kyn, fylgisjúkdóm-
ar, blóðþynningarmeðferð, tímalengd einkenna við greiningu,
niðurstöður úr blóð- og myndgreiningarrannsóknum, lega og
tímalengd kera og fylgikvilla ísetningar kerans.
Gallblöðrubólga var skilgreind sem kviðverkur, merki um sýk-
ingu (hiti, hækkun á hvítum blóðkornum og/eða CRP (C-Reactive
Protein)) og bólga í gallblöðruvegg, staðfest með myndgreiningu.
Sýklasóttarlost (septic shock) var skilgreint sem svæsin sýklasótt
ásamt lágum blóðþrýstingi eða teikn um minnkað blóðflæði
(perfusion) um líffæri. Farið var yfir legu kera í gallblöðru og þegar
hún var ekki tekin fram í svari röntgenlæknis fór röntgenlæknir
aftur yfir þær myndrannsóknir. Í sumum tilfellum var ekki unnt
að staðfesta legu kera út frá myndgreiningargögnum. Fylgikvillar
voru flokkaðir samkvæmt Clavien-Dindo-flokkunarkerfinu sem
skiptir fylgikvillum niður eftir því hvort þeir krefjist inngripa eða
ekki og þá hvers konar inngripa (til dæmis lyfjagjafar, blóðgjafar,
innlagnar á gjörgæslu eða skurðaðgerðar).10 Dánartíðni var skil-
greind sem dauði innan 30 daga frá ísetningu kera. Breytur voru
skráðar í Microsoft Excel® sem einnig var notað við úrvinnslu.
Notuð var lýsandi tölfræði.
Tilskilin leyfi fengust frá vísindasiðanefnd og framkvæmda-
stjóra lækninga á Landspítala.
Niðurstöður
Alls fengu 4423 sjúklingar gallvegatengdar sjúkdómsgreiningar
á rannsóknartímabilinu. Þar af voru 1255 (28%) með bráða gall-
blöðrubólgu og af þeim voru konur 700 (56%). Meðalaldur sjúk-
linga með gallblöðrubólgu var 58 ár (bil: 18-99). Alls fóru 1018
sjúklingar (81%) í gallblöðrutöku. Bráðaaðgerð var gerð hjá 612
sjúklingum (49%) en 643 sjúklingar fengu íhaldssama meðferð
með sýklalyfjum og var hluti þeirra tekinn til valaðgerðar síð-
ar (63%). Tveir sjúklingar sem meðhöndlaðir voru í upphafi með
íhaldssamri meðferð fóru í bráðaaðgerð í sömu legu (mynd 1).
Meðalaldur sjúklinga sem fóru í bráðaaðgerð var 50 ár (bil: 18-88)
Mynd 1. Flæðirit yfir fjölda sjúklinga á rannsóknartímabilinu og hvaða meðferð
þeir fengu.
Sjúklingar með gallvegatengdar
sjúkdómsgreiningar
n=4423
Gallblöðrubólga
n=1255
Aðrar gallvegatengdar
greiningar n=3168
Bráðaaðgerð
n=612
Íhaldssöm meðferð
n=643
Keri í gallblöðru auk
sýklalyfja
n=88
Sýklalyfja-
meðferð
n=555
Bráð
gallblöðrutaka
n=2
Valaðgerð -
gallblöðrutaka
n=43
Valaðgerð -
gallblöðrutaka
n=360
Tafla I. Yfirlit fylgisjúkdóma og skipting þeirra. Flestir sjúklingar voru með fleiri
en einn fylgisjúkdóm.
Fjöldi (n=76) Hlutfall (%)
Háþrýstingur 54 61
Kransæðasjúkdómur 22 25
Heilablóðfall/tímabundin blóðþurrð í heila 15 17
Sykursýki 11 13
Nýrnabilun 5 6
Skorpulifur 0 0
Langvinn lungnateppa 4 5
Krabbamein 22 25