Hugur og hönd - 01.06.1997, Blaðsíða 47
Prestakragar Onnu
1. Anna Kristmundsdóttir við göntlu Pfaff-sauma-
vélina sem hún eignaðist kringum 1950 og enn
gengur eins og klukka.
Anna Kristmundsdóttir heit-
ir kona sem sér um ákveðna
þjónustu við presta landsins.
Hún saumar pípukragana
þeirra hvítu, stífar og strauj-
ar og þvær þá þegar þörf er
á. Hún er eina saumakonan á
landinu sem sinnir þessum
verkefnum.
Anna fæddist í Stranda-
sýslu árið 1908 og ólst þar
upp. 29 ára gömul hleypti
hún heimdraganum og hélt
til Reykjavíkur. Hún réð sig í
vist og tilviljun réð því að
hún lenti á heimili Jóns
Helgasonar biskups og konu
hans. „Ég var ómöguleg
fyrsta morguninn þegar ég
gerði mér grein fyrir því
hvar ég hafði verið ráðin.
Mér fannst ég ekkert kunna
eða geta og vildi helst fara
heim með sama skipi," segir
Anna þegar hún rifjar upp
þennan tíma. En fjölskylda
biskups tók Önnu vel og nið-
urstaðan varð sú að hún
vann þeim biskupshjónum
meðan þau lifðu. Dóttir Jóns bisk-
ups, Þórhildur, varð góð vinkona
Önnu.
Á styrjaldarárunum var lítið
um innflutning og erfitt að fá vör-
ur. Prestakragar fengust ekki flutt-
ir inn frekar en annað. Þegar Jón
biskup og prestar landsins tóku
að verða uppiskroppa með kraga,
tóku þær vinkonur, Þórhildur og
Anna, það til bragðs að sauma
kragana. „Við sprettum sundur
krögum og prófuðum okkur á-
fram og komumst að endingu upp
á lag með þetta," segir Anna.
Verklagni þeirra vinkvenna varð
til þess að íslenskir prestar fengu
haldið sínum forna sið, að hafa
pípukragana virðulegu um háls-
inn. Þessi kragi á sér forvera í
tísku evrópska aðalsins á miðöld-
um og færðist smám saman yfir í
það að tilheyra embættisbúningi
presta, hérlendis sem víðar.
Og úr því farið var að sauma
kragana varð ekki aftur snúið.
Anna og Þórhildur sinntu þessu
2. Hálfsaumaður kragi.
verki í sameiningu þar til
Þórhildur lést árið 1977. Eftir
það og til þessa dags hefur
Anna haft saumaskapinn
með höndum. Hún hefur á
seinustu árum kennt
nokkrum konum kragasaum-
inn, til þess að verkþekkingin
deyi ekki út þegar hún hættir
sjálf að sauma.
En hafði hún lært eitthvað
til verka? „Nei, öðru nær, ég
kom beint úr sveitinni minni
og hafði hvorki lært hann-
yrðir né nokkuð annað. En
Þórhildur tók mig að sér,
kenndi mér og uppörvaði,"
segir Anna. Hún hefur unnið
við saumaskap árum saman
auk þess að sauma
prestakragana, á ýmsum
saumastofum, seinast í Mod-
el Magasín. Og þrátt fyrir
árin hennar Önnu, sem eru
að verða níutíu á næsta ári,
eru fingurnir enn fimir og
sinna verkinu svo að ekki
verður að fundið. Gamla
saumavélin, sem Anna eign-
aðist upp úr 1950, malar í höndum
hennar og hefur ekki bilað svo
heitið geti í áranna rás.
Hugur og hönd 1997 47