Bændablaðið - 22.02.2018, Síða 1

4. tölublað 2018 ▯ Fimmtudagur 22. febrúar ▯ Blað nr. 509 ▯ 24. árg. ▯ Upplag 32.000 ▯ Vefur: bbl.is
Lífeyrissjóðakerfið í Noregi er um margt líkt því íslenska, en öðru máli gegnir með lífeyristryggingar frá ríkinu:
Ellilífeyrisþegar geta unnið eins mikið
og þeim sýnist án skerðingar á lífeyri
Til viðbótar við hinar hefðbundnu
lífeyrissjóðsgreiðslur í gegnum
almannatryggingakerfið í
Noregi er löggjöf í Noregi sem
skyldar alla atvinnurekendur
að bjóða starfsfólki sínu
þjónustulífeyri sem svipar til
viðbótarlífeyrissparnaðar á
Íslandi. Lífeyrissjóðakerfið í
Noregi er að mörgu leyti líkt og á
Íslandi en þar í landi er leyfilegt
að hefja töku lífeyris frá 62 ára
aldri og þá gjarnan samhliða
öðrum launagreiðslum. Lífeyrir
frá ríkinu skerðist samt ekki þótt
unnið sé eins og fólk treystir sér
til.
„Allir eiga rétt á lífeyri út úr
almannatryggingakerfinu í Noregi.
Það er fjármagnað með sköttum og
kemur fram á skattaskýrslu sem
tryggingargjald. Þetta er nokkuð
breytilegt en er til dæmis fyrir
launþega 8,2% af brúttótekjum
en fyrir atvinnurekendur eru
þetta 11,2% af brúttótekjum. Það
eru margar ólíkar reglur í gildi í
almannatryggingakerfinu og það
fer eftir því hvenær viðkomandi
er fæddur í hvaða regluflokk hann
eða hún fellur,“ segir Tom Staavi,
upplýsingafulltrúi hjá Finans Norge,
sem eru regnhlífarsamtök yfir 200
fjármálafyrirtækja með um 50
þúsund starfsmenn í Noregi.
Nútímavæddu tryggingakerfið
Laun og fjöldi starfsára ákvarðar
endanlega upphæð lífeyris í Noregi
en nýlega tóku í gildi aðrar reglur
fyrir þá sem fæddir eru eftir árið
1963.
„Eftir að tryggingakerfið var
nútímavætt munu allir sem fæddir
eru eftir 1963 fá eftirfarandi
útborgun: 18,1% af brúttótekjum,
allt að 7,1 sinnum grunnupphæðina.
Samtalan af þessu verður þinn
lífeyrir sem á að deila niður á allt
þitt lífeyristímabil.
Grunnupphæðin er 93.634
norskar krónur og tekjur sem
verða meiri en 7,1 sinnum 93.634
krónur norskar veita ekki neina
uppsöfnun,“ útskýrir Tom og segir
jafnframt:
„Meðaltekjur í Noregi eftir 40
ára starf á vinnumarkaði munu veita
lífeyrisréttindi sem samsvarar um
45% af laununum út lífið. Þeir sem
eru fæddir fyrir árið 1963 fara að
hluta til í eldra og að hluta til í nýtt
kerfi eða þeir fá allt út úr gamla
kerfinu.“
Útreikningar byggjast á lífslíkum
„Hægt er að velja um að byrja að
taka út lífeyri þegar þú ert 62 ára
í Noregi og þá gjarnan samhliða
öðrum launagreiðslum. En þá verður
árlegur lífeyrir mun minni. Hér er
svokallað lífeyriskerfi sem byggist
á aðlögun á lífslíkum sem þýðir að
við giskum á hversu gamall þú ert
þegar þú byrjar að taka út lífeyrinn
þinn. Eftir það er lífeyrissparnaði
þínum dreift yfir þau ár sem þú átt
eftir ólifað. Ef þú byrjar að taka út
lífeyri þegar þú ert 62 ára þá þarf
að deila sparnaði þínum yfir fleiri ár
og þá færðu minna út á hverju ári.
Ef þú bíður þangað til þú ert
70 ára með að taka út sparnaðinn
er hann stærri og honum er deilt á
færri ár og þar af leiðandi verður
útborgun á hverju ári meiri.
Aðlögun á lífslíkum í
tryggingakerfinu er ein af þessum
virkilega góðu umbótum sem
norskir stjórnmálamenn hafa náð
í gegn að mínu mati,“ segir Tom
Staavi.
Geta unnið eins mikið og þeir
vilja án skerðingar á lífeyri
„Frá 62 ára aldri hefur maður rétt
á minni vinnutíma en þetta verður
atvinnurekandi að samþykkja.
Hugsunin er að í staðinn fyrir að
hætta að vinna þá geti fólk unnið
hlutastarf og bætt sér upp lægri laun
með útborgun að fullu eða að hluta
frá lífeyri.
Þú getur tekið út lífeyrinn þinn
og þar að auki unnið eins mikið og
þú vilt án skerðingar ef þú starfar
hjá fyrirtæki í einkageiranum
eða ef þú ert sjálfstætt starfandi.
Um þessar mundir er kerfið hjá
hinu opinbera til endurskoðunar
með samningaviðræðum milli
ríkisins og samtaka atvinnulífsins/
starfsmanna. Þetta er síðasti
þáttur í stórri endurskoðun á
lífeyrissjóðskerfinu hér í Noregi
og kemur í ljós í mars hvað þessar
viðræður leiða af sér. Búist er við
að kerfið fyrir starfsmenn í opinbera
geiranum verði líkara því sem er í
einkageiranum.“
Spara með skattahvatningu
Til viðbótar við almannatrygginga-
kerfið er löggjöf í Noregi sem
skyldar alla atvinnurekendur
að bjóða starfsfólki sínu
þjónustulífeyri.
„Fyrir flestalla í einkageiranum
er þetta nú orðið svokallaður
innborgunarlífeyrir. Þá leggur
atvinnurekandi prósentuhluta af
laununum inn á bankareikning
starfsmanns til fyrirtækis
sem starfar innan þessa
aukalífeyriskerfis og er upphæðin
inni á reikningnum borguð út
til viðbótar við útborgun úr
almannatryggingakerfinu í að
minnsta kosti 10 ár eftir að þú hefur
náð 67 ára aldri. Þetta er nokkuð
sem atvinnurekendur verða sjálfir
að finna lausn á, það eru nokkrir
möguleikar sem þeir geta nýtt sér
en það er frjálst hvernig þeir gera
það,“ útskýrir Tom og bætir við:
„Hjá ríki og sveitarfélögum og
nokkrum stórum fyrirtækjum í
einkageiranum er til nokkuð sem
heitir flutningskerfi. Það virkar
þannig að starfsmenn með fulla
söfnun, sem vanalega er 40 ár, hafa
tryggingu fyrir því að lífeyririnn
muni verða 66% af lokalaunum
frá 67 ára aldri og út lífið. Með
öðrum orðum, þá sér maður
hér tryggingakerfið og lífeyri
atvinnurekanda í samhengi. Þar
að auki hefur nýlega verið kynntur
möguleiki á að hver og einn geti
sjálfur sparað í sjóð með sérstakri
skattahvatningu.
Í innborgunarkerfinu í þjónustu-
lífeyrinum er engin samhæfing. Í
flutningskerfinu er samhæfing í því
formi að útborgunin verður ekki
meiri en það sem ákvarðað hefur
verið í stigum sem er yfirleitt 66%
af lokalaunum. Fyrir einstaklings-
og frjálsu sparnaðarkerfin er
engin samhæfing með hvorki
almannatryggingakerfinu eða
þjónustulífeyrinum.“ /ehh
Mynd / Ívar Sæland.
8 10 36–38