Bændablaðið - 22.02.2018, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. febrúar 2018
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.500 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara kostar 5.250 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Samgöngu-, fjarskipta- og raforkumál
er lykillinn að því að nútímasamfélag
geti þrifist. Þá er bara svo einfalt og þá
skiptir engu máli hversu mjög kjörnir
þjónar almennings á Alþingi reyna að
réttlæta óviðunandi stöðu í þeim málum.
Mikið og þakkarvert átak hefur verið gert
í uppbyggingu ljósleiðarakerfis um landið
og er þar enn unnið á fullum krafti. Öðru
máli gegnir um uppbyggingu dreifikerfis
raforku sem og viðhald og uppbyggingu
vegakerfisins. Þar eru menn hreinlega með
allt niðrum sig.
Varðandi raforkukerfið þá er það ansi
aumt að hin 150 megawatta Blönduvirkjun,
sem tekin var í gagnið 1991 og á að geta
skilað 910 gígawattstundum af raforku á
ári, hafi aldrei nýst að fullu. Í 27 ár hefur
aldrei verið hægt að nýta afkastagetu
virkjunarinnar vegna þess að dreifikerfið
frá stöðinni er ekki nógu öflugt. Á borði
umhverfisráðherra mun liggja erindi frá
fyrrverandi aðstoðarmanni sem mun
sannarlega ekki hjálpa til við að leysa
dreifikerfismálin á því svæði. Á sama tíma
æpa menn á aukna raforku í ört vaxandi
byggð á Eyjafjarðarsvæðinu og horfa helst
á dísilrafstöðvar til að geta mætt þar hreinu
neyðarástandi. – Halló, herra forseti, var
nokkur í þingsal Alþingis að tala um að
draga úr útblæstri koltvísýrings á Íslandi?
Talað er um aukna rafbílavæðingu,
ekki síst í sveitum landsins. Ef vel á að
vera er alveg ljóst að þar skortir víða
verulega á afhendingaröryggi, sérstaklega
á Vestfjörðum, sem og þriggja fasa
raflagnir. Á Vestfjörðum er líka lykilatriði
að menn komi á hringtengingu á raforku,
öðruvísi verður aldrei hægt að tryggja
afhendingaröryggi í fjórðungnum.
Talandi um hringtengingu raforku-
kerfisins á landinu í heild, þá er hún harla
máttlaus. Þar er um að ræða langa kafla
mjög víða utan suðvesturhluta landsins þar
sem raforkukerfið getur ekki sinnt neinni
auka raforkumiðlun á milli landshluta ef á
þarf að halda.
Vegamálin eru svo sér kapítuli út af fyrir
sig en samt hluti af órjúfanlegri heild. Þar
hafa ráðherrar og þingmenn árum saman
reynt að skýla sér á bak við fjármagnsskort
og segja að lengra verði vart gengið í
vegamálum nema að setja á vegtolla og
nýja skatta eins og kolefnisgjald. Á sama
tíma tala þessir sömu menn um aukna
rafbílavæðingu, þar sem síaukinn fjöldi
rafbíla borgar ekki krónu vegna slits á
vegakerfinu.
Það verður að segjast eins og er að það
er ansi aumt af ráðherrum og þingmönnum
að grípa helst til þess ráðs að snúa út úr
umræðunni þegar þeim er bent á, að á
fimm ára tímabili er verið að innheimta af
eigendum ökutækja 330 milljarða króna í
skatta og gjöld. Þar af er EKKI verið að
nota til vegamála 258 milljarða króna. Þá
koma þingmenn og ráðherrar og reyna að
slá ryki í augu fólks með því að segja að
þessir skattar og gjöld séu ekki beinlínis
eyrnamerktir vegamálum. Það er bara ekki
það sem verið er að tala um, þessir hundruð
milljarða eru sannarlega dregnir upp úr
vösum ökutækjaeigenda, að vísu að mjög
litlu leyti úr vösum rafbílaeigenda. Það eru
því innheimtir miklu meira en nægjanlegir
fjármunir af umferðinni til að standa straum
af kostnaði við umferðarmannvirkin.
Á yfirstandandi ári verða þetta yfir 73
milljarðar króna, en ekki er ætlunin að setja
í viðhald og nýbyggingu nema rétt rúmlega
21 milljarð króna. Menn eru því sannarlega
að innheimta af eigendum ökutækja á þessu
ári einu saman um 52 milljarða umfram það
sem nýta á í vegakerfið. Svo leyfa menn sér
að snúa út úr þessu og gaspra um skort á
fjármunum til málaflokksins í stað þess að
nýta til þess gjöldin af umferðinni. /HKr.
Innviðanauðsyn
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Við Kópasker. Mynd / Hörður kristjánsson
Blikur eru á lofti í íslenskum landbúnaði
um þessar mundir. Þekktur er vandi
sauðfjárbænda sem núverandi ríkisstjórn
brást við með 665 m. kr. fjárveitingu í
fjáraukalögum 2017. Langtímalausn hefur
þó ekki verið náð svo sem með því að lögleiða
sveiflujöfnun eða beita öðrum verkfærum.
Tvennt er í farvatninu á næstu mánuðum.
Annars vegar er um að ræða viðbrögð við dómi
EFTA-dómstólsins þann 14. nóvember sl.
varðandi ákvæði núverandi matvælalöggjafar
þess efnis að ekki megi flytja inn hrátt kjöt,
ógerilsneydd egg og ógerilsneydda mjólk
hingað til lands frá öðrum aðildarríkjum EES
án sérstaks leyfis. Jafnframt skilyrði um að kjöt
skuli hafa verið fryst í a.m.k. 30 daga áður enn
til innflutnings kemur. EFTA-dómstóllinn taldi
þessi skilyrði fara í bága við EES-samninginn
og mælir svo fyrir að þau eigi að afnema.
Hins vegar er um að ræða gildistöku
tollasamnings við ESB sem undirritaður var
í september 2015. Samningurinn tekur gildi
1. maí nk. en verður að fullu kominn í gildi í
byrjun árs 2021. Kvótar ESB fyrir tollfrjálsan
innflutning hingað til lands munu fimmfaldast
á tímabilinu, en kvótar Íslands á markað ESB
munu á sama tíma ríflega þrefaldast.
Fyrir liggur að bæði þessi atriði geta haft
mjög veruleg neikvæð áhrif á innlendan
landbúnað. Aðstaða íslensks landbúnaðar til
að keppa við erlenda framleiðslu er ekki jöfn
og greinin býr yfir ýmiss konar sérstöðu sem
auðvelt er að glata. Allt skiptir þetta verulegu
máli. Fjöldi manns starfar við landbúnað
eða úrvinnslu afurða hans og sú starfsemi
er oft grunnstoð í samfélögum dreifbýlisins.
Breytingar til verri vegar geta því haft mjög
veruleg neikvæð samfélagsleg og byggðaleg
áhrif, einkum í þeim byggðum sem hafa ekki
að mörgu öðru að hverfa.
Hvað varðar tollasamninginn þá skal
fyrst bent á niðurstöður starfshóps þáverandi
ráðherra um hann sem skilað var árið 2016. Þar
voru lagðar til aðgerðir sem gætu mætt áhrifum
samningsins, þar á meðal að við útreikning á
magni tollkvóta við innflutning verði alltaf
miðað við kjöt með beini í samræmi við
hvernig ESB framkvæmir slíkan umreikning.
Þar er bara eitt dæmi um hróplegt ósamræmi
sem ekki hefur komist til framkvæmda frekar
en aðrar tillögur hópsins.
Einhliða niðurfelling tolla
Nú er staðan með þeim hætti að stjórnvöld hafa
einhliða fellt niður tolla á öllum vörum nema
sumum matvörum. Um ekkert annað er því að
semja ef til stendur að gera fríverslunarsamninga
við aðrar þjóðir. Á sama tíma er tollvernd
mikilvægur hluti af landbúnaðarstefnunni.
Eðlilegt er að afmarkað sé með skýrum hætti
til hvaða afurða tollverndin á að ná og gera
verður kröfu til þess að tollverndin skili árangri
þar sem henni er beitt. Tollar eru að hluta til föst
krónutala. Upphæðir hafa í mörgum tilvikum
ekki breyst í meira en 20 ár og þar af leiðandi
rýrnað verulega að verðgildi. Hátt gengi
krónunnar undanfarin misseri kemur síðan þar
til viðbótar og rýrir verndina enn frekar. Tollum
er ætlað að jafna samkeppnisstöðu miðað við
þær framleiðsluaðstæður sem eru fyrir hendi
og í núverandi stöðu er það ekki raunin.
EFTA-dómstóllinn kvað upp þann 14.
nóvember sl. að gildandi skilyrði fyrir
innflutningi á hráu kjöti, ógerilsneyddri mjólk
og eggjum væri brot á EES-samningnum. Þessi
skilyrði voru tekin upp þegar íslensk stjórnvöld
innleiddu matvælalöggjöf Evrópusambandsins.
Málið nú spratt upphaflega af kvörtun
verslunarinnar til ESA árið 2011. Við meðferð
þess lögðu íslensk stjórnvöld fram margvísleg
gögn þess efnis að takmarkanirnar sem deilt
var um væru eðlilegar með vísan til 13. greinar
EES-samningsins sem fjallar um heimild til
takmörkunar á viðskiptafrelsi í því skyni að
vernda heilsu manna og dýra.
Niðurstaða dómstólsins var eftir sem
áður að taka í engu mið af 13. grein EES-
samningsins í niðurstöðunni. Talið var að hún
ætti ekki við. Vísindaleg rök stjórnvalda hafa
þó ekki verið dregin í efa og verður að segja
að niðurstaða sem þessi veldur verulegum
áhyggjum af því því hvort að EES-ríkin eru
raunverulega á jafnréttisgrundvelli gagnvart
ESB í þessu efni. Þessi staða er því verulegt
umhugsunarefni fyrir stjórnvöld og fyllsta
ástæða til að ræða við Evrópusambandið um
raunverulega þýðingu þessara ákvæða. Að
óbreyttu virðast þau einskis virði.
Vísindamenn hafa bent á að afnám
ofangreindra takmarkana muni þýða verulega
aukna áhættu á ýmsum sviðum fyrir heilsu
manna og dýra.
ESB hefur gefist upp í baráttunni við
kampýlóbakter
Hvað varðar matarsýkingar þá er það staðreynd
að eftirlit hérlendis með kampýlóbakter og
salmonellu er umfangsmeira en annars staðar á
EES-svæðinu og skilyrði fyrir markaðssetningu
afurða strangari. Engin önnur Evrópuþjóð
skimar jafn vel fyrir kampýlóbakter eins og
Ísland, enda er okkar árangur í baráttu við
þær sýkingar talinn öfundsverður. Regluverk
ESB gerir ráð fyrir að hægt sé að fá sérstakar
viðbótartryggingar vegna salmonellu eins
og Norðurlöndin hafa fengið. Sjálfsagt er
að óska eftir þeim líka, en ekkert slíkt er í
boði vegna kampýlóbakter. Það er einfaldlega
ekki í regluverki ESB, en sýkingar af völdum
kampýlóbakter eru algengustu matarsýkingar
í Evrópu. Þar hefur ESB gefist upp.
Aukinn innflutningur mun auka líkurnar
á því að hingað berist sýkingar sem eru
ónæmar fyrir sýklalyfjum sem er talið eitt
alvarlegasta heilbrigðisvandamál í heiminum
í dag. Mikil tengsl eru á milli þessa og
sýklalyfjanotkunar í landbúnaði. Samkvæmt
gögnum frá Lyfjastofnun Evrópu fyrir árið
2015 er sýklalyfjanotkun í landbúnaði í Evrópu
allt upp í 88 sinnum meiri en hér á landi, þar
sem hún fer hæst.
Smit getur valdið miklu tjóni
Hvað varðar heilsu dýra þá er ekki ágreiningur
um að innlendir búfjárstofnar hafa búið við
langa einangrun og hafa aldrei komist í
snertingu við smitefni margra búfjársjúkdóma
sem eru landlægir í Evrópu og víðar. Berist
smit hingað er því líklegt að það geti valdið
miklu tjóni með ófyrirséðum afleiðingum.
Um leið hefur íslenskur landbúnaður ekki
aðgang að neinum tryggingasjóði vegna tjóns
af völdum búfjársjúkdóma eins og er fyrir
hendi innan ESB, ef frá eru taldar bótagreiðslur
vegna riðuniðurskurðar í sauðfé.
Pólitísk viðbrögð eru nauðsynleg
Bændasamtökin telja eðlilegast að óskað
verði eftir viðræðum við Evrópusambandið
um þessa stöðu. Látið verði reyna á hvort við
getum haldið núgildandi löggjöf áfram í gildi
með samningum þess efnis. Full rök standa
til þess þó að EFTA-dómstóllinn hafi ekki
tekið tillit til þeirra. Rétt er að rifja upp að við
innleiðingu matvælalöggjafar ESB fór fram
umfangsmikil fagleg umræða um efni hennar.
Lokaafgreiðslan var samhljóða á Alþingi.
Vönduð umræða við meðferð málsins skilaði
þeim árangri. Nú hefur EFTA-dómstóllinn
eyðilagt þá sátt. Sú staða hlýtur að hafa í
för með sér að íslensk stjórnvöld bregðist
við henni pólitískt. Lagaleg viðbrögð duga
ekki til. Stjórnvöld verða að láta á það reyna
gagnvart ESB hvort þau hafi raunverulegt vald
á því að tryggja heilsu manna og dýra. Það er
sannarlega uggvænleg staða ef svo er ekki og
vekur margar alvarlegar og stórar spurningar
um hvert vald íslenskra stjórnvalda er í raun
og hvort við þá stöðu verði unað. Bændur
una því ekki. Við ætlum að eiga áfram heima
í sveitum landsins.
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Hér á ég heima
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefur blaðsins:
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Anna Kristín Ólafsdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621