Bændablaðið - 22.02.2018, Síða 40

40 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. febrúar 2018
LESENDABÁS
Borgarbóndi
Ég fæddist í borg og eitt það besta
við borgir er að þar er fólkið nær
óþrjótandi auðlind. En borgir
njóta alltaf einhverra auðlinda
annars staðar frá. Þær eru
framleiddar í sveitum og flestar
þeirra sveita eru í útlöndum.
Samfélagið okkar er vissulega
háð flutningi á alls kyns efnivið
annars staðar frá. Fyrir vikið er
það sterkt og dýnamískt en líka
viðkvæmt.
Afi og amma voru bændur, en
tenging við gæði landsins voru
orðin algjörlega rofin hjá mér. Núna
er ég formaður Seljagarðs, sem er
samfélagslega rekið borgarbýli
í Breiðholti. Tilgangur þess er
að hægt sé að rækta matinn sinn
nálægt heimili sínu og vinna í
sameiningu að betri lífsgæðum. Líkt
og við gerðum með því að reisa í
sameiningu gróðurhús. Við hvetjum
hvert annað áfram og nýir félagar
Seljagarðs, sem hafa ef til vill litla
reynslu, geta leitað þekkingar til
okkar samfélags.
Áður en ég varð borgarbóndi var
ég orðinn vel meðvitaður um það
hversu óskynsamlega er farið með
auðlindir jarðar og var því jafnóðum
að afla mér grunnþekkingar á því
hvernig vistkerfi jarðar virka. Mig
vantaði líka náttúrutenginguna,
hafði mikla þörf fyrir að breyta
til góðs og byrjaði því að sá fyrir
grænmeti. Þörfin fyrir tengingu
við náttúruna og löngun til að
rækta leiddi mig í nám í vistrækt
(e. Permaculture). Þar lærði
ég umhverfisvæna hönnun.
Persónulega tengdi ég námið við
mitt líf og þarfir fyrir mat, þörf á
útiveru, þörf til að skapa, þörf að
gera eitthvað sem skiptir máli.
Aðeins með því að framkvæma
læri ég að skilja hvernig ég er hluti
af náttúrulegum ferlum. Ég er ekki
einangrað tilvik og annað fólk hefur
líkar þarfir, þó ekki allir séu að sá
fræjum.
Í vor mun ég starfa sem
borgarbóndi fyrir dótturfélag
Seljagarðs, félagslandbúnaðinn
Hjartastaði. Félagið mun rækta
fjölbreytt grænmeti samkvæmt
þörfum félagsmanna. Félagar
geta tekið þátt í að rækta og læra
um leið, uppskeran er svo miklu
verðmætari þegar við búum hana
til saman. Grænmetið er ferskt
tekið upp af félögum, þarf ekki
flutning heimshorna á milli, svo
það er án mengandi umbúða og
kolefnisfótsporið er göngutúrinn
heim. Afar og ömmur jafnt sem
börn geta tekið þátt og byrjað að
skilja vistkerfið betur; hvernig
ánamaðkarnir hjálpa okkur og af
hverju við þurfum að verja og þekja
jörðina, ef við viljum þiggja gjafir
jarðar.
Allir eru velkomnir sem
félagsmenn í Hjartastöðum, hvort
sem þeir hafa möguleika til að
leggja vinnu í ræktunina eða ekki.
Verkleg fræðsla gefur félögunum
reynslu og kjark, en náttúruupplifun
gegnum námskeið í myndlist og
ljóðum gerir Hjartastaði áhrifaríkari
í því að rækta upp græn hjörtu. Með
því að vera hluti af félagslandbúnaði
tekur almenningur þátt í að skapa
umhverfisvænna samfélag og
valda þeim breytingum sem tími
er kominn á. Við erum að sá fræjum
í fyrsta skipti núna.
Sigurður Unuson
borgarbóndi og formaður
Seljagarðs borgarbýlis
Seljagardur109@gmail.com
Úr umfjöllun Bændablaðsins liðins sumars. Bogarbóndi með uppskeru. Mynd / ghp
Grænmetisskammtur frá liðnu sumri,
m.a. rauðrófur, næpur, grænkál,
salat, steinselja, timían, oreganó og
skrautsúrur. Mynd/siau
eru af félaginu Hjartastöðum.
Mynd/siau
Í miðju góðærinu erum við enn
á ný í þeirri stöðu að upplifa
sterkt að við höfum einn tilgang
í íslensku samfélagi; að vera
ódýrt vinnuafl sem er látið knýja
áfram hagvaxtarvélina. Við erum
auðvitað ekki óvön því að vera
nýtt á slíkan hátt.
Við vorum skilin eftir í síðasta
góðæri, og vorum svo látin bera
hinar þungu og erfiðu byrðar
kreppu auðstéttarinnar, þar sem
við tókumst á við niðurskurð og
aðhaldsaðgerðir á vinnustöðum
okkar á meðan persónulegu lífi okkar
var komið í efnahagslegt uppnám
með tilheyrandi fjárhagslegum og
tilfinningalegum kostnaði. En eftir
að hafa enn og aftur verið skilin eftir,
nú í nýjustu uppsveiflunni, höfum
við komist að þeirri niðurstöðu að
ekki verði lengur unað við ástandið.
Erindi okkar er brýnt; þrátt fyrir
að svo skammt sé liðið frá því að
hinn alþjóðlegi fjármálaheimur,
algjörlega aftengdur öllum
möguleikum á nokkurri lýðræðislegri
stjórn, leiddi yfir almenning eina af
kreppum kapítalismans og afhjúpaði
með því fáránleika þessa hættulega
og meingallaða kerfis er staðreyndin
sú að á Íslandi ræður hugmyndafræði
nýfrjálshyggjunnar enn ríkjum.
Hugmyndafræði sem hefur á
endanum þau einu markmið að
tryggja að auður samfélagsins safnist
á æ færri hendur, að einkavæðing
á sameiginlegum eignum okkar
sem landið byggjum haldi áfram
og að efnahagslegar ákvarðanir
sem varða gerð og samsetningu
þjóðfélagsins séu ávallt teknar með
hagsmuni fámenns efnahagslegs
forréttindahóps í huga.
Kaldlyndi og skeytingarleysi
hinna auðugu kemur sífellt betur
í ljós og á Íslandi er ástandið í
húsnæðismálum skýrasta dæmið
um félagslegan eyðileggingarmátt
óheftrar auðsöfnunar.
Í stað þess að litið sé á húsnæði
sem grundvallarmannréttindi hefur
fjármagnseigendum verið leyft, án
nokkurrar pólitískrar viðspyrnu, að
sölsa undir sig híbýli almennings
og selja svo eða leigja að þeim
aðgang á uppsprengdu verði svo
að stór hluti ráðstöfunartekna
láglaunafólks fer í það eitt að tryggja
sér þak yfir höfuðið. Þegar við lítum
á húsnæðismarkaðinn, þar sem
leikurinn Framboð og Eftirspurn er
nú spilaður við gleðihróp hinna vel
settu og örvæntingarstunur þeirra
lágt settu, hlýtur öllum að vera ljóst
að tími nýrra áherslna í baráttunni
fyrir lífskjörum vinnuaflsins er
runninn upp.
Á íslenskum vinnumarkaði
tíðkast grimmilegt arðrán á öllu
verkafólki. Sérstök ástæða er þó
til að berjast fyrir hagsmunum
láglaunakvenna en baráttan fyrir
kjörum þeirra er auðvitað barátta
fyrir bættum kjörum alls fólks
í láglaunastörfum. Aðstæður
láglaunakvenna eru algjörlega
óboðlegar. Sem dæmi má nefna að
ófaglærður starfsmaður á leikskóla
fær í heildarlaun fyrir fullt starf að
meðaltali 354.000 krónur á mánuði
og starfsmenn sem vinna við
ræstingar fá aðeins 328.000 krónur.
Eftir að launagjöld og skattar hafa
verið greidd duga því launin ekki
fyrir því að komast af. Því miður
hefur kvenréttindabarátta síðustu ára
litið fram hjá þætti efnahagslegrar
afkomu í kúgun kvenna og því
kemur ekkert annað til greina en
að há þá baráttu á vettvangi hinnar
almennu verkalýðsbaráttu.
Einnig verður að leggja mikla
áherslu á baráttuna fyrir bættum
kjörum aðflutts verkafólks sem
er í sérlega viðkvæmri stöðu
þegar kemur að því að fóta sig
í íslensku arðráni en aðstæður á
húsnæðismarkaði koma einstaklega
illa við þennan hóp, þar sem honum
er gert að sætta sig við að búa í
ömurlegum vistarverum og nýtur
einskis öryggis í samskiptum sínum
við leigusala.
Ég lít svo á að rödd okkar,
verkafólks og láglaunafólks, íslensks
og erlends, kvenna og karla, verði
einfaldlega að heyrast. Ef við viljum
búa í samfélagi þar sem allt fólk
nýtur virðingar, ef við trúum ennþá
á drauminn um réttlæti, jöfnuð og
frelsi, ef við horfumst í augu við
að óheft auðsöfnun fárra á kostnað
okkar grefur undan öllu því sem hér
var byggt upp; velferðarkerfinu,
menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu,
verður augljóst að upprisa róttæks
vinnuafls er ekki aðeins barátta fyrir
hærri launum eða betri aðstæðum
á vinnustöðum, heldur barátta um
grundvallargerð samfélagsins.
Barátta um hvernig tilveru fólki er
boðið upp á; um það hvort við sættum
okkur við aukna stéttskiptingu með
öllum þeim meinum sem henni
fylgja, hvort við sættum okkur við að
fáir auðgist á kostnað fjöldans, hvort
við sættum okkur við að völd safnist
á hendur þeirra auðugu og hvort
við sættum okkur við að verkafólk
leggi ávallt sitt í hina sameiginlegu
sjóði á meðan auðstéttin breytir ekki
aðeins skattkerfinu sér í hag heldur
flytur einnig risavaxnar upphæðir í
skattaskjól.
• Við berjumst gegn óréttlæti
hins grimmilega stéttskipta
samfélags með því að
endurvekja róttæka baráttu
fyrir mannsæmandi kjörum
verkafólks:
• Við berjumst gegn láglauna-
stefnu og fyrir efnahagslegu
réttlæti: Að allt fólk geti
lifað mannsæmandi lífi af
dagvinnulaunum.
• Við berjumst fyrir réttlæti
í húsnæðismálum: Að allt
fólk hafi aðgang að ódýru og
tryggu húsnæði. Uppbygging
félagslegs húsnæðiskerfis
er grundvallaratriði í
baráttunni; húsnæðiskerfi
sem þjónar fólki, ekki
fjármagni.
• Við berjumst fyrir
hags munum aðflutts
verkafólk: Það er algjör
grundvallarkrafa að stjórn
Eflingar endurspegli
fjölbreytileika félagsmanna.
Hagsmunir íslensks og
aðflutts verkafólks eru þeir
sömu í íslenskum samtíma.
• Við berjumst fyrir lýðræðis-
væðingu: Við höfnum því
foringjaræði sem ríkt hefur
í verkalýðsforystunni og
samþjöppun valds á hendur
fárra. Við erum sannfærð um
að þátttaka félagsmanna er
lykilatriði í því að snúa vörn
í sókn í baráttunni fyrir góðu
lífi á og réttlátu samfélagi á
Íslandi.
• Við berjumst gegn óráðsíu og
gróðabralli lífeyrissjóðanna:
Lífeyrissjóði okkar á
ekki að nota til að ala á
samfélagslegum ójöfnuði.
Við krefjumst gagnsæis í
ákvarðanatöku og þess að
lífeyrissjóðir okkar verði
nýttir til þess að byggja upp
réttlátt samfélag.
Verkafólk stendur á tímamótum;
ætlum við áfram að sætta okkur
við stöðu okkar í arðráninu eða
ætlum við að berjast fyrir eigin
hagsmunum og með því hagsmunum
alls samfélagsins?
Ég hvet alla til að ganga til liðs
við baráttu okkar, saman getum
við gert Ísland að landi þar sem
allt fólk lifir góðu og öruggu lífi.
Sólveig Anna Jónsdóttir.
Verkalýðsbaráttan í samtímanum:
Verkafólk á Íslandi stendur á tímamótum
Mynd / Geirix