Spássían - 2013, Síða 63

63
Skírlífi virðist samt sem áður vera
eingöngu kvenleg dyggð þrátt fyrir að
verkin fjalli mikið um hættur þess að
gefa sig lostanum á vald og reika þar
með af leið hinna réttlátu.7 Dæmi um
þetta má finna í tveimur af mínum
uppáhaldsverkum, annað er leikritið
Dulcitius og hitt, einnig leikrit, nefnist
Abraham.
Dulcitius fjallar um þrjár hreinar
meyjar sem landstjórinn Dulcitius
hefur ásett sér að afmeyja. Guðleg
forsjón sér hins vegar fyrir því að
hann gengur af göflunum og telur
potta og pönnur í eldhúsinu vera
stúlkurnar og elskast með þeim. Hann
gengur síðan út úr húsinu sótsvartur
og telja allir að þar sé djöfullinn
sjálfur mættur. Leikritið endar með
píslarvætti stúlknanna þar sem þær
kjósa hvorki að afneita Kristi né gefa
frá sér meydóminn. Hinum lostafulla
landstjóra er því refsað með því að
afhjúpa hans innra djöfullega innræti
og gera hann að athlægi en stúlkunum
er bjargað frá ofsóknum í gegnum
dauða.
Abraham fjallar um hina hreinu
meyju Maríu, sem er lokuð inni í
klaustri af frænda sínum Abraham.
Þar kynnist hún munki sem „rænir“
hana meydóminum og í kjölfarið flýr
hún og sest að í hóruhúsi. Abraham
leitar hennar og finnur að lokum og
hún fær aflausn synda sinna í gegnum
föstu, bænir og vöku. Þetta leikrit
kemur nútímalesanda einkennilega
fyrir sjónir, þar sem Abraham er
kynntur sem mjög siðvandur maður
og tákngervingur kristilegra gilda en
lokar samt þessa ungu stúlku inni í
herbergi þar sem hann les fyrir hana
Biblíuna í gegnum glugga. Þetta var
hins vegar algengt á tíma Hróðsvítu,
þar sem fyrir kom að munkar og
nunnur helguðu sig fullkomlega
guði sínum og afneituðu öllum
veraldlegum gæðum. Það er því
ekki grimmd heldur kærleiki sem
knýr þennan sérkennilega verknað
Abrahams. Áherslan er öll á syndafall
Maríu og aflausn hennar í kjölfarið,
þar sem Hróðsvíta sýnir fram á eilífa
kristilega þolinmæði og leitina að
týnda sauðnum, allt í gervi Abrahams.
Þegar Abraham finnur loks Maríu
í hóruhúsinu dulbýr hann sig sem
viðskiptavin til þess að ná tali af henni
í einrúmi. Senan þar sem María ber
kennsl á frænda sinn er ein af þeim
best skrifuðu í leikritum Hróðsvítu
og er prýðisgott dæmi um hæfileika
hennar:
Abraham: Hvað kom fyrir þig,
María dóttir mín?
María: Ógurleg eymd.
Abraham: Hver blekkti þig?
Hver táldró þig?
María: Sá sami og steypti okkar
fyrstu foreldrum í glötun.
Abraham: Hvar er lífið sem þú
lifðir, engli líkast?
María: Brotið niður, þá flúði
það.
Abraham: Hvar er lítillæti
hreinleika þíns? Hvar er þitt
aðdáunarverða yfirbragð?
María: Tapað og horfið héðan.8
María fær fyrirgefningu frænda síns
og fylgir honum heim á ný. Hún fær
að tjá sig umtalsvert um syndafall sitt
og biðjast fyrirgefningar. Hún er jafn
mikilvæg persóna og Abraham en ekki
óvirk kvenpersóna, eins og svo mörg
dæmi eru um í bókmenntasögunni.
Það er hægt að skrifa endalaust um
Hróðsvítu; um það hvernig hún var
meistari hinnar mikilvægu tæknilegu
hliðar latneskra skáldverka, þar sem
hún „telur að hinn skáldlegi verknaður
felist í því að koma reglu á hlutina,
raða efninu upp í fullkomið samræmi
og sýna þar með fram á hliðstæðu við
sköpun Guðs“9 og hvernig hún nýtti
hið vinsæla form leikritsins til þess að
fjalla um kristilegar sögur og víkkaði
þannig áheyrnarhóp sinn og hins
kirkjulega efnis. Sú ákvörðun hennar
að semja leikrit er merkileg í ljósi þess
að litið var niður á leikritsformið
af kirkjunnar mönnum. En það gaf
henni jafnframt ákveðið frelsi, þar sem
hún gat sett sínar eigin reglur og m.a.
sett konur í aðalhlutverk, því hún var
að vinna með sköpunarform sem var
á jaðri þess sem var samþykkt innan
hennar kristilega samfélags.
MARÍA AF FRAKKLANDI
María af Frakklandi var uppi á seinni
hluta tólftu aldar. Enginn veit hver
María var og öll skrif um það eru
eingöngu getgátur og vangaveltur.
Burgess og Busby nefna í inngangi
bókar sinnar um Maríu að ekki sé
hægt að halda neinu fram um hana
með neinni fullvissu og að hún hafi
líklega ekki einu sinni verið kölluð
María af Frakklandi í samtíð sinni.10
Þó er vitað að hún var til því hún er
nefnd í skrá frá tólftu öld sem telur
upp rithöfunda þess tíma. Að öðru
leyti þarf að rannsaka textana sem hún
skrifaði til þess að komast að einhverju
um þessa konu sem varði verk sín af
miklum móð.
Formálinn að ljóðsögum Maríu
hefst á eins konar útskýringu verksins,
þar sem María reifar ástæðu þess að
hún samdi verkið: „Hverjum þeim
MARÍA FRÁ FRAKKLANDI
Skapaði nýja bókmenntagrein
og endurhannaði þekktan
frásagnarmáta.