Morgunblaðið - 10.01.2020, Blaðsíða 12

BAKSVIÐ
Þóroddur Bjarnason
tobj@mbl.is
„Engin velta var á millibankamark-
aði með krónur í desember 2019 líkt
og í mánuðinum þar á undan.“ Þann-
ig hljómar nýleg tilkynning á vef
Seðlabanka Íslands undir liðnum
Hagtölur. Þegar Morgunblaðið leit-
aði skýringa á
málinu hjá Jóni
Bjarka Bents-
syni, aðalhag-
fræðingi Íslands-
banka, segir hann
að krónu-
markaður hafi
verið frekar lítið
virkur allan þenn-
an áratug. „Krón-
umarkaður er sá
markaður sem bankarnir nota til að
jafna lausafjárstöðu í krónum sín á
milli, ef þörf er á. Þessi markaður var
býsna virkur fyrir hrun, en hefur all-
an þennan áratug verið mun minna
virkur,“ útskýrir Jón Bjarki.
Hver banki sjálfum sér nógur
Hann segir til frekari skýringar að
ef einhver banki telji sig vera með of
mikið lausafé, eða vanta lausafé til
skamms tíma, þá fari hann á þennan
markað og eigi viðskipti við hina
bankana, eða þá Seðlabankann sjálf-
an í gegnum markaðsviðskipti hans.
„Það var gjarnan þannig fyrir hrun
að bankarnir áttu umtalsverð við-
skipti hver við annan í gegnum þenn-
an markað. Nú undanfarin ár hefur
þetta meira verið þannig að hver
banki er sjálfum sér nógur með
lausafé. Virkni þessa markaðar og
mikilvægi hans fyrir fjármálakerfið
hefur að sama skapi verið minna. Það
á sér samt alltaf stað verðmyndun,
þar sem bankarnir eru skyldugir til
að setja tilboð fram daglega. Tilboðin
eru svo í raun eitt fyrsta skrefið í
miðlun stýrivaxta, þ.e. hvernig þeir
vextir speglast inn á vextina sem
bankarnir bjóða eða sækjast eftir á
krónumarkaðnum.“
Íslenskir LIBOR-vextir
Glöggt má sjá á meðfylgjandi töflu
hve mikill munur er á virkni mark-
aðarins fyrir og eftir hrun. Þegar
gögnin eru rýnd nánar á vef Seðla-
bankans má sjá að oft hafa liðið
margir mánuðir í röð á síðustu árum
þar sem engin viðskipti eru í gangi.
Jón Bjarki bendir á að í gögnum
Seðlabankans, eins og í töflunni hér
fyrir ofan, megi sjá meðalvextina,
REIBID og REIBOR. „Þetta er
okkar útgáfa af hinum alþjóðlegu
millibankavöxtum LIBOR (London
Interbank Offered Rate) sem eru vel
þekktir í umræðu á fjármálamörkuð-
um. REIBID- og REIBOR-vextir
eru vísbending um hvar bankarnir
stilla sér upp gagnvart stýrivöxtum
Seðlabankans. Þó að viðskipti á krón-
umarkaðnum séu stopul, þá gefa
þessi vaxtaboð mikilvæga vísbend-
ingu um hvað bankarnir eru tilbúnir
að borga mikið fyrir að taka peninga
að láni eða hvað þeir eru tilbúnir að
þiggja mikla þóknun fyrir að lána
peninga. Þarna mitt á milli liggja svo
stýrivextir hverju sinni. Þeir eru ein-
mitt 3% í dag, en 1 mánaðar REI-
BOR er í dag 3,29 og REIBID 2,93.“
Til frekari útskýringar má nefna
að stýrivextir Seðlabankans eru
vextir þeir sem bankinn er tilbúinn
að greiða fyrir innlán bankanna hjá
Seðlabankanum til sjö daga. Það,
umfram lausafé sem bankarnir búa
yfir, er jafnan geymt hjá Seðlabank-
anum á þessum vöxtum. „Það má
segja að það fé sé jaðarinn á lausa-
fjárstöðu þeirra. Allir bankarnir eiga
í dag meira lausafé en þeir þurfa alla
jafna á að halda frá degi til dags, og
þessu umframmagni er þá rúllað inn
á Seðlabankann. Fyrir bragðið þurfa
þeir þá ekki að slá hver annan um lán
á þessum krónumarkaði. En svo
koma undantekningar, þar sem ein-
hvern bankanna skortir lausafé, og
þá koma hreyfingar eins og í sept-
ember sl. þegar urðu eins milljarðs
króna viðskipti á krónumarkaðnum,
og í júlí 12 milljarðar.“
Gætu orðið útlánsvextir aftur
Eins og Jón Bjarki útskýrir þá
voru stýrivextir Seðlabankans út-
lánavextir fyrir hrun, en þá voru
bankarnir að taka umtalsverð
skammtímalán hjá Seðlabankanum.
Þeir hafi hinsvegar viljað komast hjá
því eins og þeir gátu að slá lán hjá
Seðlabankanum. Því var krónumark-
aðurinn mun líflegri frá degi til dags
fyrir hrun að sögn Jóns Bjarka. Frá
hruni hafa bankarnir hinsvegar haft
umframlausafé. Jón Bjarki segir að
ef sú staða breytist séu líkur á að
stýrivextirnir verði aftur útlánavext-
ir. „Þá mun lifna yfir markaðnum á
ný.“
Millibankalán í krónum og millibankavextir 2000-2019
Ársvelta, ma.kr. Vextir, %
1.600
1.400
1.200
1.000
800
600
400
200
0
16
14
12
10
8
6
4
2
0
'00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18 '19
Millibankalán, ársvelta
á krónumarkaði, milljarðar kr.
REIBOR-vextir (útlánsvextir)*
REIBID-vextir (innlánsvextir)**
*Reykjavík Interbank Offered Rate. **Reykjavík
Interbank Bid Rate. Heimild: Seðlabanki Íslands.
1.647
524
11,14%
15,88%
15,63%
10,86%
3,76%
4,02%
76,5
302
23
Krónumarkaðurinn
lítið virkur í áratug
 Lausafjárstaða bankanna góð  Þurfa ekki að slá lán
Jón Bjarki
Bentsson
12 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 2020
VINNINGASKRÁ
1355 10395 18276 30821 40588 49556 62362 72264
1568 10630 18457 31002 40609 49635 62594 72536
1973 10868 18565 31914 40636 49900 62691 72554
2024 10917 18623 31982 41000 50392 62780 72963
2140 10931 18689 32028 41235 50771 63500 73028
2548 10979 19140 32125 41450 51325 63671 73252
2695 11012 19190 32468 41793 51448 64054 73393
2799 11634 19566 32766 41828 52005 64108 73607
3045 11771 20242 32819 42868 52551 64180 74206
3130 11887 20387 32920 43637 52939 64545 74636
4047 11913 20998 33730 43647 53174 64797 74714
4056 11927 21058 34228 43667 53808 64999 74809
4833 11982 21201 34285 43810 53926 65283 74814
4954 12057 21256 34496 43868 54145 65732 74959
5048 12226 22298 35329 43984 55107 65765 75094
5107 12592 22602 35372 44090 55126 66372 75325
5115 12864 22662 35400 44114 55339 66610 75596
5203 13017 23399 36005 44124 55881 66959 75782
5437 13601 24111 36100 44322 55887 67128 75836
5561 14005 24219 36232 44480 55987 67597 75982
5564 14721 24394 36629 44791 56343 67681 76122
5977 14768 25125 36876 44987 57036 67797 76433
6128 15548 26188 37759 45438 57214 67875 76524
6138 15642 26386 38150 46147 57347 68631 76676
6276 15845 26485 38385 46364 57634 68654 77751
6298 15931 27023 38644 46433 57939 68955 77809
6950 15967 27062 38825 46541 58065 69651 77881
7567 15990 27410 38963 46742 58811 69777 78029
7854 16163 27679 39133 47389 59100 69861 78072
8121 16381 27764 39460 47443 59199 70153 79847
8633 16808 28219 39649 47744 59477 70195 79953
8901 17105 28498 39671 48305 59514 70364
9051 17202 28740 39969 48592 60588 71052
9389 17311 28865 40154 49177 60686 71176
9845 17723 29920 40158 49256 60872 71269
10006 17967 30153 40378 49355 61002 71856
10094 18232 30337 40583 49446 62112 71950
17 11237 22525 39867 47187 54995 67377 75369
1004 12097 26280 40516 47463 55369 67469 75904
1773 13225 27886 41055 47525 55945 67966 77660
2019 13243 28170 41320 48441 56726 68062 77844
2166 13259 29413 42900 48875 56761 68941 78284
2439 14112 29716 43466 48879 59078 68953 78649
4980 14118 31983 44312 49331 59558 69132 78657
5361 15205 34053 46063 51503 61937 69313 78791
5456 17783 34224 46314 52289 62636 70562 78861
6252 18489 36059 46437 53192 63740 72537
7318 18567 36891 46473 53281 64355 74324
10590 19737 37824 46698 53417 64840 74464
11031 19768 39718 46790 54117 66709 75262
Næstu útdrættir fara fram 16., 23. & 30. janúar 2020
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 12.000 Kr. 24.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 25.000 Kr. 50.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
12969 15852 33640 54952 60419
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
4619 14987 27894 43100 52683 61732
9314 15679 31307 46792 53357 63468
14575 22778 34609 49862 57081 63836
14777 27616 39749 50804 58738 75898
Aðalv inningur
Kr. 15.000.000 Kr. 30.000.000 (tvöfaldur)
2 0 4 8 4
36. útdráttur 9. janúar 2020
10. janúar 2020
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 123.04 123.62 123.33
Sterlingspund 161.61 162.39 162.0
Kanadadalur 94.51 95.07 94.79
Dönsk króna 18.319 18.427 18.373
Norsk króna 13.879 13.961 13.92
Sænsk króna 13.016 13.092 13.054
Svissn. franki 126.57 127.27 126.92
Japanskt jen 1.1335 1.1401 1.1368
SDR 169.95 170.97 170.46
Evra 136.92 137.68 137.3
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 167.618
Hrávöruverð
Gull 1582.85 ($/únsa)
Ál 1793.5 ($/tonn) LME
Hráolía 71.22 ($/fatið) Brent
● Magn útfluttra sjávarafurða dróst
saman á fyrstu ellefu mánuðum árs-
ins 2019 borið saman við sama tíma-
bil 2018, er ástæða þess loðnubrestur
sem varð á síðasta ári. Þrátt fyrir
samdrátt í magni jókst útflutnings-
verð- mæti sjávarafurða milli ára, að
því er fram kemur í færslu á vef Sam-
taka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Bent er á að verð útfluttra sjávaraf-
urða hafi verið um 7% hærra í er-
lendri mynt á fyrstu ellefu mánuðum
ársins 2019 miðað við 2018. Náði
hækkunin til nánast allra tegunda, en
mest hækkaði verð ferskra afurða og
skreiðarafurða.
„Vitaskuld spilar gengi krónunnar
stóra rullu í aukningunni í krónum tal-
ið, en að teknu tillit til þess var aukn-
ing engu að síður, eða sem nemur
tæpum 2%. Ástæðan er hagstæð
verð- þróun á sjávarafurðum erlendis
en verðið hefur hækkað nær samfellt
frá ársbyrjun 2018,“ segir í færslunni.
Þá segir einnig að fjárfesting í ný-
sköpun og tækni auk markaðs-
setningar sé forsenda þess að hærra
verð fáist fyrir íslenskar sjávarafurðir.
Hærra verð vegur upp á móti minni veiðum
STUTT
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS