Morgunblaðið - 23.01.2020, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 2020
VIÐTAL
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Þriðjudaginn 7. janúar síðastliðinn
fór fyrirtækið Mountaineers of Ice-
land með 39 ferðamenn í vélsleða-
ferð við Langjökul. Ætlunin var að
aka sleðunum frá bækistöð fyrir-
tækisins í Geldingafelli um 7 km leið
að íshelli við jökulbrún Langjökuls.
Þar stóð til að dvelja í 15 mínútur og
aka síðan sömu leið til baka. Vegna
ófærðar á heimleiðinni náði hópur-
inn ekki til baka í tæka tíð og þurfti
aðstoð björgunarsveitar.
Haukur Herbertsson er rekstrar-
stjóri Mountaineers of Iceland.
Spurður hvers vegna lagt hafi
verið af stað þótt spáð væri slæmu
veðri upp úr kl. þrjú síðdegis bendir
Haukur á að ferðin taki jafnan 75
mínútur. Samkvæmt því hefði ferð-
inni átt að ljúka á upphafsstað
klukkan 14. „Þess vegna töldum við
okkur hafa nægan tíma til að ljúka
ferðinni áður en veðrið sem Veður-
stofan spáði skylli á. Við höfum eigin
veðurstöð í Geldingafelli og getum
sýnt fram á að spá Veðurstofunnar
gekk eftir,“ segir Haukur.
Tók það rólega í upphafi
Dagurinn er stuttur í byrjun jan-
úar og því telja tafir fljótt.
Spurður hvers vegna upphaf ferð-
arinnar hafi tafist um 20 mínútur
segir Haukur að samkvæmt því sem
hann hafi heyrt hafi hópurinn tekið
það rólega. Það taki sinn tíma að
klæða sig í galla, setja á sig hjálma
og læra að aka vélsleða.
Að sama skapi hafi hópurinn
stoppað lengur í íshellinum en
áformað var. Það hafi fyrst verið kl.
15.20 sem einn fjögurra leiðsögu-
manna lét vita að sleðaferðin hefði
tekið lengri tíma en ætlað var og að
hugsanlega kallaði það á aðgerðir.
Hópurinn var þá lagður af stað að
Geldingafelli. Atburðarásin eftir það
er rakin lið fyrir lið á tímaásnum hér
til hliðar.
Spurður hvers vegna ekki var
kallað fyrr eftir aðstoð, úr því
snemma var ljóst að ferðin gekk
hægar en ætlað var, bendir Haukur
á að tafirnar hafi safnast upp.
„Á leiðinni til baka óskuðum við
eftir því að þau kæmu sér til baka
sem allra, allra fyrst. Við vissum að
veðrið væri á leiðinni.“
Hefði verið lengra í bjargir
Spurður hvort til greina hafi
komið að láta hópinn bíða í íshell-
inum eftir betra færi, með hliðsjón
af því að slæmt veður var þá í aðsigi,
segir Haukur að eftir á hafi sá
möguleiki vissulega komið til um-
ræðu. Þótt hellirinn sé öruggur stað-
ur hefði verið lengra í bjargir.
Haukur bendir jafnframt á að
aðalleiðsögumaður hópsins hafi 15
ára reynslu af leiðsögn á svæðinu.
Hann hafi kl. 15.50 tekið ákvörðun
um að raða vélsleðunum upp og
mynda þannig skjól fyrir hópinn.
Samtímis hafi félagið sett af stað
viðbragðsáætlanir A og B, svo vara-
áætlun yrði til staðar ef hin myndi
ekki duga. Sú fyrri fólst í að láta einn
fjögurra leiðsögumanna sækja í
Skálpanes snjótroðara sem er útbú-
inn með farþegahúsi, og aka hópnum
svo að bækistöðinni í Geldingafelli.
Sú síðari fólst í að láta jarðýtu ryðja
leiðina fyrir fjóra jeppa sem myndu
svo ferja fólkið að Geldingafelli.
Haukur segir aðspurður að vélsleðar
geti skapað ágætt skjól fyrir vindi
þar til aðstoð berst. Hins vegar sé
því ekki að neita að erfitt geti verið
að dvelja lengi úti í kulda við að-
stæður sem þessar.
Snjótroðarinn bilaði
Fyrri áætlunin gekk hins vegar
ekki upp. Snjótroðarinn bilaði um
hálfsexleytið og sat leiðsögumaður
sem ók honum fastur. Það var orðið
dimmt og hætti maðurinn ekki á að
ganga í myrkrinu aftur að Skálpa-
nesi eða Geldingafelli. Hafði þá ekið
um einn kílómetra en leiðin að Geld-
ingafelli var um 2,5 kílómetrar.
Þrír leiðsögumenn voru þá eftir
með hópnum.
Ökumenn fjögurra jeppa í við-
bragðsáætlun B sáu að sögn Hauks
snemma að þeir gætu ekki ekið jepp-
unum að hópnum nema leiðin yrði
rudd með jarðýtu. Það varð úr að
jarðýta ók á undan jeppunum.
Klukkan 19.59 bilaði einn jeppinn
og í kjölfarið var haft samband við
Neyðarlínuna og óskað formlega
eftir aðstoð björgunarsveita.
Um hálftíma síðar tókst að aka
jarðýtunni og tveimur jeppanna að
hópnum og koma fólkinu fyrir í
jeppunum. Það tók sinn tíma.
Það var svo um miðnættið að
þriðji jeppinn kom að hópnum en
aksturinn gekk þá orðið erfiðlega.
Þegar hópurinn hugðist leggja af
stað í skálann í Geldingafelli komu
björgunarsveitarmenn og tóku yfir
stjórn á vettvangi. Hópurinn var svo
fluttur með snjóbílum í áföngum að
Geldingafelli og þaðan að fjölda-
hjálparstöð við Gullfoss.
Of mikið gert úr viðvörun
Haukur telur aðspurður að of
mikið hafi verið gert úr því að
Veðurstofan hafi gefið út gula við-
vörun daginn sem ferðin var farin.
Samkvæmt skilgreiningu hafi
slíkt veður óveruleg áhrif á sam-
göngur og innviði eða þjónustu.
Þetta sé annað viðbúnaðarstig af
fjórum. Næstu stig séu appelsínu-
gult og rautt viðvörunarstig.
„Það er ekkert í gulri viðvörun
sem gefur til kynna að það skuli af-
dráttarlaust aflýsa öllum ferðum,
þótt vissulega sé tekið fram að slík
veður krefjist árvekni við skipulagn-
ingu ferða milli landshluta. Við
vorum meðvitaðir um veðrið og ætl-
uðum að vera farnir af svæðinu áður
en það kæmi vont veður.“
Spurður um það sjónarmið að
taka beri gulri viðvörun alvarlega 7.
janúar við jökulrætur, með hliðsjón
af árstíma og staðsetningu, segir
Haukur fyrirtækið taka gula
aðvörun alvarlega og meta aðstæður
sérstaklega þegar svo ber undir.
Þá bendir Haukur á að ekkert í
aðdraganda þess að hópurinn varð
veðurtepptur hafi gefið tilefni til
þess að ætla að björgunaraðgerðir
yrðu sérstaklega erfiðar á þessu
svæði ef til þess kæmi.
Hafa sleppt hellahlutanum
Vélsleðaferð af þessu tagi kostar
frá 24.900 til 39.900 krónur á þessum
árstíma hjá fyrirtækinu.
Spurður hvort nauðsynlegt hafi
verið að fara alla leið að hellinum
segir Haukur að sú staða hafi komið
upp hjá fyrirtækinu í vetur að hætt
var við að fara í hellinn. Færð og
veður geti þar haft áhrif.
Spurður hvers vegna ekki hafi
verið hætt við að fara í íshellinn
þennan tiltekna dag, 7. janúar, segir
Haukur að ekki hafi uppgötvast fyrr
en of seint að tíminn var hlaupinn
frá hópnum. „Fremsti leiðsögu-
maður hópsins mat aðstæður það
góðar að hann þyrfti ekki að hætta
við ferðina inn í hellinn.“
Geta átt rétt á endurgreiðslu
Mountaineers of Iceland sér líka
um rekstur hellisins og segir
Haukur ferðamenn geta átt rétt á
endurgreiðslu lítils hluta ferða-
kostnaðar sé ekki farið í hellinn.
Spurður hvort þessi endur-
greiðsluréttur geti haft einhver áhrif
á það hvort ákvörðun er tekin um að
fara í hellinn bendir Haukur á óskir
viðskiptavina fyrirtækisins.
„Þegar fólk hefur bókað ferð þar
sem hellir er innifalinn er líka sterk
krafa frá því sjálfu að sjá hellinn,“
segir Haukur sem kveðst ekki hafa
upplýsingar um hvort slík sjónarmið
hafi heyrst í umræddri ferð.
Harmi slegnir
Fyrirtækið biðji hluteigandi inni-
lega afsökunar á því hvernig fór.
„Við erum gjörsamlega miður
okkar yfir þessu atviki. Okkur þykir
mjög fyrir því að viðskiptavinir okk-
ar hafi þurft að upplifa þetta og að
þeir hafi lent í þessum vandræðum
með okkur. Við byrjuðum á að hafa
samband við fólkið strax daginn
eftir. Ég held að við höfum náð að
tala við flesta. Við höfum fylgt því
eftir með bréfi þar sem við óskum
eftir því að þeir sem voru í ferðinni
með okkur hafi samband ef þeir telji
sig hafa orðið fyrir tjóni. Þá getum
við unnið úr því,“ segir Haukur.
Hann segir spurður að sér vitanlega
hafi fólkið í vélsleðaferðinni ekki
verið í lífshættu.
Hann rifjar upp að fyrirtækið hafi
lent í ekki ósvipuðu atviki árið 2017
er áströlsk hjón urðu viðskila við
hóp hjá fyrirtækinu á sömu slóðum.
Fyrirtækið hafi dregið lærdóm af
þeirri reynslu. Það hafi til að mynda
komið upp veðurstöð í Geldingafelli
og sett ferilvöktunarbúnað í hvern
einasta vélsleða.
„Slæm færð á heimleiðinni olli í
þessu tilviki miklum töfum og er
ástæðan fyrir því að hópurinn komst
ekki á leiðarenda. Það var aldrei
neinn týndur og það slasaðist eng-
inn. Við tókum ákvörðun um við-
bragðsáætlanir A og B með það í
huga að enginn yrði viðskila við hóp-
inn. Við höfum dregið lærdóm af at-
vikinu 2017 og ætlum okkur að
draga lærdóm af þessu atviki líka,
þótt það sé annars eðlis.“
Haukur rifjar svo upp að fyrir-
tækið Mountaineers of Iceland hafi
verið stofnað árið 1996. Það hafi
byrjað að bjóða upp á vélsleðaferðir
á Langjökul um aldamótin og fari
með 53-57 þúsund gesti í ferðir á ári.
Spurður hvort börn hafi verið með
hópnum, og hvort það yngsta hafi
verið 6 ára, kveðst Haukur ekki hafa
upplýsingar um aldur yngstu far-
þeganna. Þegar fólk gefi upp aldur á
börnum séu þau flokkuð 6-11 ára og
12-17 ára og svo eldri en 18 ára.
Hugsanlega mátt hringja fyrr
Spurður hvers vegna ekki var
kallað fyrr eftir hjálp segir Haukur
að fyrirtækið hringi á hjálp þegar
starfsmenn séu fullvissir um að þeir
geti ekki leyst verkefnin sjálfir.
„Við sáum ekki fyrir okkur að við-
bragðsaðilar hefðu þurft að koma
fyrr að málinu. Horfandi í baksýnis-
spegilinn, vitandi hvernig fór, hefði
hugsanlega átt að hringja fyrr eftir
björgunarsveit. Þ.e.a.s. hefði ég vit-
að að plan A myndi ekki ganga upp
og plan B vinnast svona hægt.
Við töldum okkur hafa allan þann
tækjabúnað og mannskap á svæðinu
sem þyrfti til að koma fólkinu sem
fyrst í öruggt skjól í bækistöð okkar.
Við töldum alltaf að við hefðum
besta tækifærið til að skila fólkinu
sem fyrst,“ segir Haukur sem vill
koma á framfæri einlægu þakklæti
til björgunarsveita fyrir óeigin-
gjarnt starf í sjálfboðavinnu.
Spurður hvort skýrslutökum hjá
lögreglunni á Suðurlandi sé lokið
vegna atviksins segist Haukur ekki
hafa upplýsingar um það. Hann upp-
lýsir hins vegar að fyrirspurn Ferða-
málastofu verði svarað sem fyrst.
„Ég leitaði til þriðja aðila og ætla
mér að betrumbæta öryggisáætlun
okkar. Þegar þeirri vinnu er lokið
mun ég senda Ferðamálastofu nýja
öryggismálaáætlun, ásamt því að
svara athugasemdum þeirra.“
Harma atvikið við Langjökul
 Rekstrarstjóri Mountaineers of Iceland segir fyrirtækið hafa talið sig geta aðstoðað vélsleðahóp
 Bilanir á björgunartækjum hafi torveldað aðstoð  Eftir á að hyggja hefði mátt bíða í íshellinum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Útivist Haukur Herbertsson er rekstrarstjóri Mountaineers of Iceland.
Ferð Mountaineers of Iceland (MOI) á Langjökul 7. janúar 2020 Tímalína samkvæmt upplýsingum frá félaginu
12.30
Ferð frá Geldingafelli að íshelli
og til baka á að hefjast – vitað
var að von væri á slæmu veðri
um þrjúleytið
Áætlað er að ferðin fram og til
baka muni taka um 75 mínútur
15.45
Staðan er
aftur tekin en
leiðsögumenn
höfðu aðeins
komist 150
metra með
hópinn
12.50
Upphaf
ferðar
tefst
um 20
mínútur
15.50-16.15
Viðbragðsáætlanir
A og B settar í
gang samtímis,
sleðum raðað upp
til að mynda skjól
fyrir fólk í ferðinni
13.15-13.30
Samkvæmt
áætlun eiga
snjósleðar
að vera
farnir frá
íshelli
16.15
Viðbragðsáætlun A: einn
fjögurra leiðsögumanna sækir
snjótroðara í Skálpanes og hyggst
aka hópnum að Geldingafelli
Viðbragðsáætlun B. Viðbúnaðar-
teymi félagsins leggur af stað frá
Flúðum á fjórum jeppum á eftir
jarðýtu upp að Geldingafelli
14.00
Samkvæmt
áætlun á
hópurinn að
vera kominn
til baka að
Geldinga felli
17.30
Snjó-
troðari á
leið frá
Skálpa-
nesi
bilar eftir
nokkur
hundruð
metra
14.16
Vegna tafa í
íshelli leggja
vélsleðarnir
síðar af stað
til baka en
áætlað var
19.32
Neyðar-
línan látin
vita að
björgunar-
verkefni
sé í upp-
siglingu
15.20
Ljóst þykir að ferðin að
Geldingafelli muni ganga hægar
– leiðsögumaður lætur vita að
sleðaferð hafi tafist og að hugs-
anlega sé tilefni til að grípa til
aðgerða – stjórnstöð MOI kallar
út menn á Flúðum
19.50
Einn
fjögurra
jeppa í
vara-
áætlun
B bilar
19.59
Neyðar-
línan
beðin
um
aðstoð
20.28
Hópurinn
kominn í tvo
bíla í varaá-
ætlun B
– jarðýta
snýr við til
að sækja
þriðja
jeppann
00.00
Jeppi nr. 4 kemur til
hópsins (jeppi nr. 3
var bilaður)
Hópurinn hyggst
leggja af stað til baka
en þá koma björg-
unarsveitarmenn og
taka yfir vettvang
01.00
Fyrsti
snjóbíll
björg-
unar-
sveita
kemur að
hópnum
01.00-3.30
Hópurinn
fluttur í
áföngum
með snjóbíl
að skála í
Geldingafelli
3.30 og fram
á morgun
Hópurinn
fluttur að
fjöldahjálpar-
miðstöð við
Gullfoss
LAUGAVEGI 24 - REYKJAVÍK - S. 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - AKUREYRI - S. 462 4646