Morgunblaðið - 23.01.2020, Blaðsíða 39

39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 2020
Fuglalíf Það var að venju mikið líf á Tjörninni í Reykjavík í gær þegar ljósmyndari átti þar leið um og eitthvað stórt í undirbúningi hjá álftunum sem bjuggust til að hefja sig til flugs.
Eggert
Á dögunum lagði íslenska
karlalandsliðið í handknattleik
það rússneska að velli á Evr-
ópumótinu og það nokkuð
örugglega. Óvíst er í hvaða
annarri íþrótt við myndum
sigra Rússana, en látum það
liggja milli hluta, enda íþróttir
ekki efni þessarar greinar. Við
stöndum Rússum einnig fram-
ar í veiðum og vinnslu á fiski.
Ennþá. Það gæti hæglega
breyst á komandi árum.
Íslendingar eru ekki stórir í alþjóðlegu
samhengi þegar kemur að sölu sjávaraf-
urða. Reyndar svo litlir að íslensk fyrirtæki
verða sífellt að þróa og fjárfesta í nýjustu
tækni og búnaði til þess að standast sam-
keppni. Í þessu felst styrkur ís-
lensks sjávarútvegs. Þetta hef-
ur blessunarlega gengið
ágætlega og mörg innlend
tækni- og iðnfyrirtæki hafa
beinlínis náð fótfestu vegna
fjárfestinga sjávarútvegsfyr-
irtækja og flytja nú út tækni-
lausnir fyrir tugi milljarða á
ári.
En þá aftur að Rússunum.
Kristján Hjaltason er sölustjóri
rússneska risafyrirtækisins
Norebo á meginlandi Evrópu.
Rætt var við hann í Morgun-
blaðinu í fyrri viku vegna fyrirlesturs sem
hann hélt á markaðsdegi Iceland Seafood
International. Fram kemur í máli Kristjáns
að rússneskur sjávarútvegur sé á fleygiferð
og hann bætir við „… að árangur Íslend-
inga í veiðum, vinnslu, tækni og markaðs-
málum sé þekktur víða um heim. Meðal
annars sé horft til íslenska skólans við þró-
un sjávarútvegs í Rússlandi“. Allt er það
gott og blessað, nema hvað Rússar stefna á
sömu markaði og Íslendingar. Samkeppnin
frá rússneskum sjávarútvegi er með öðrum
orðum að aukast, og það með hjálp okkar
Íslendinga. Rússar hafa sérstaklega leitað í
smiðju íslenskra fyrirtækja þegar kemur að
endurnýjun fiskvinnslu og skipa. Nú þegar
eru Rússar byrjaðir að smíða, eða hyggjast
smíða, 43 skip og 23 fiskvinnslur. Stærstu
skipin eru yfir 100 metrar á lengd. Umfang
fjárfestinga er hreint ótrúlegt og það er
ekki síst að þakka ýmiss konar efnahags-
legum hvötum sem rússnesk stjórnvöld hafa
innleitt til að styðja við þessa vegferð.
Búast má við mun harðari samkeppni frá
Rússlandi á alþjóðlegum fiskmarkaði á
næstu árum. Því er vert fyrir þá, sem telja
að uppstokkunar sé þörf í íslenskum
sjávarútvegi, að hugleiða hvernig mæta á
samkeppninni. Verði dregið úr hagkvæmni
fiskveiða við Ísland verður það ekki bara
tap fyrirtækjanna, heldur allra tap. Sumum
finnst sjálfsagt að taka þessa áhættu, en
þeir hinir sömu verða þá að taka það að sér
að tryggja stöðu Íslands á alþjóðlegum
markaði fyrir sjávarafurðir.
Án fótfestu á alþjóðlegum markaði er ís-
lenskur sjávarútvegur ekki fugl og enn síð-
ur fiskur.
Eftir Heiðrúnu Lind
Marteinsdóttur » Búast má við mun harðari
samkeppni frá Rússlandi
á alþjóðlegum fiskmarkaði
á næstu árum.
Heiðrún Lind
Höfundur er framkvæmdastjóri SFS.
Ísland – Rússland
Getur verið að það sem helst
aftrar því að íslensk nýsköp-
unarfyrirtæki vaxi og verði að
burðugri fyrirtækjum sé að-
gangur að erlendu og innlendu
vaxtarfjármagni? Ýmislegt
rennir stoðum undir þá kenn-
ingu.
Margir hafa spurt sig, hvar
eru nýju Össur, Marel og CCP-
fyrirtæki okkar Íslendinga?
Flest þau fyrirtæki sem eru
burðarstoðirnar í íslensku há-
tæknisenunni í dag eru a.m.k. 20 ára gömul.
Vissulega eru nokkur ný efnileg vaxtarfyrir-
tæki sem allir vona að stækki enn meira en
þegar kemur að nokkur hundruð manna fyr-
irtækjum sem bera uppi fjölda hátækni-
starfa, ný einkaleyfi og draga erlendan gjald-
eyri inn í landið í milljörðum þá hefur
furðulega lítið gerst síðustu 20 árin í íslenska
hagkerfinu.
Þegar rætt er við framkvæmdastjóra
stórra og smárra nýsköpunarfyrirtækja og
frumkvöðlana sjálfa er eitt svar ofar flestum
öðrum um orsakir þess að fæst af efnilegu
fyrirtækjunum okkar ná góðum stökkpalli út
í hraðan vöxt. Það er skertur aðgangur að
vaxtarfjármagni á Íslandi.
Í tengslum við vinnu stjórnvalda vegna
nýrrar nýsköpunarstefnu var sest niður með
tugum einstaklinga á þessu sviði þar sem
þetta kom m.a. fram. Þá kom út sameiginleg
skýrsla Northstack, Gallup og Tækniþróun-
arsjóðs nýlega þar sem þeir
frumkvöðlar sem sótt hafa um
styrki til Rannís voru spurðir
um stöðu mála. Um 65% frum-
kvöðla telja erfitt eða mjög erf-
itt að fjármagna verkefni með
aðkomu innlendra fjárfesta og
tæp 60% telja það erfitt með að-
komu erlendra fjárfesta. Lykil-
ástæður eru m.a. taldar vera
áhættufælni innlends fjármagns
og skortur á tengingum við er-
lent fjármagn.
Það sem er einnig er áhuga-
vert í niðurstöðunum er að yfir
30% eru ósammála því að Ísland sé góður
staður til að hefja rekstur og 56% eru ósam-
mála því að Ísland sé góður staður fyrir
fyrirtæki í örum vexti.
Það er erfitt að vaxa á Íslandi
Þetta er sérstaklega mikið vandamál
vegna þess að við búum við örmarkað sem
heimamarkað og því algjört lykilatriði að
tæknifyrirtæki hér hafi góðan aðgang að
fjármagni til að geta vaxið inn á erlenda
markaði.
Fjöldinn allur af rannsóknum á vexti
tækni- og hugverkafyrirtækja hefur sýnt að
mikilvægasta breytan fyrir langtímavöxt
þeirra er aðgengi að upphafs- og vaxtar-
fjármagni. Það furðulega við þetta vandamál
er að á Íslandi er ekki skortur á fjármagni,
þvert á móti mætti halda því fram að landið
sé að springa af framboði fjármagns. Í fyrra
stækkaði lífeyrissjóðakerfið um 655 millj-
arða, kerfi sem á oft erfitt með að koma pen-
ingum í framkvæmd og því hefur gjarnan
verið haldið fram að það vanti fjárfestingar-
kosti á Íslandi. Þetta er staðan á sama tíma
og íslenskir frumkvöðlar eru í vandræðum
með fjármögnun og miðlungsstóru fyrirtækin
okkar ná ekki vexti vegna skorts á vaxtar-
fjármagni. Þá eru ófáar sögurnar um ís-
lensku fyrirtækin sem hafa farið til útlanda
með hluta eða alla starfsemi sína vegna
framangreinds, einmitt þegar þau eru að ná
því að verða sannarlega verðmæt fyrirtæki
fyrir hagkerfið.
Lífeyrissjóðunum til tekna má benda á að
þeir hafa tekið þátt í að fjármagna örfáa
sjóði sem fjárfesta í nýsköpun en ef skoðað
er hlutfallið af heildarveltu, þörf á markaði
m.v. mælingar eða raunverulegt fjármagn
sem fer inn í fjárfestingar m.v. alþjóðlegan
samanburð þá er ljóst að þar er ekki ráðist í
að lyfta nálægt þeirri þyngd sem er þörf á
eða geta er til.
Lífeyrissjóðir þurfa að stýra áhættu vel,
en í krafti ofurstöðu sinnar sem eigenda yfir
90% af fjárfestingargetu í hagkerfinu bera
þeir ábyrgð í samræmi að tryggja að hér
verði öflugt hagkerfi til framtíðar sem skap-
ar verðmæt störf og getur tekið við eignum
sjóðanna í framtíðinni.
Lífeyrissjóðir eru ragir við að setja háar
fjárhæðir í einstök fyrirtæki enda þarf mikla
eftirfylgni með hverri slíkri fjárfestingu.
Þess vegna liggur á að efla fjárfestingu í
vísisjóðum og efla samstarf við erlenda aðila
og sjóði sem geta aukið líkur á vexti ís-
lenskra fyrirtækja inn á lykilmarkaði og deilt
þekkingu.
Nýsköpunarráðherra er nú að vinna að
hvatasjóðskerfi að ísraelskri fyrirmynd, Kríu.
Í Ísrael störfuðu innlendir sjóðir með erlend-
um sjóðum við að efla fjárfestingarumhverfi
innanlands og fjármuni frá ríkinu sem mót-
framlag til að efla enn betur fjárfestingar-
getuna. Þessi framkvæmd Ísraela var ótrú-
lega vel heppnuð og efldi bæði innlenda sjóði
og fyrirtæki, efldi aðgang Ísraela að erlend-
um mörkuðum og bjó til fjöldann allan af
nýjum miðlungsstórum og stórum hátækni-
og hugverkafyrirtækjum þar í landi
Við útfærslu á Kríu, nýja íslenska vísi-
sjóðnum, skiptir því öllu máli að aflæsa
nægu fé og þekkingu ef við viljum fá fleiri
stór og burðug hátæknifyrirtæki sem geta
borið uppi sjálfbæran hagvöxt til framtíðar
sem fáir í dag geta annars útskýrt hvaðan
mun koma. Hér þurfa íslenskir fjárfestar að
koma að borðinu ásamt erlendum, því reynsl-
an sýnir að þannig margfaldast áhrifin.
Eftir Tryggva Hjaltason » Við erum með fjár-
munina, þörfina og hug-
vitið til staðar á Íslandi,
hvers vegna hafa ekki fleiri
stór hátæknifyrirtæki orðið
til á síðustu 20 árum?
Tryggvi Hjaltason
Höfundur er formaður Hugverkaráðs
Samtaka iðnaðarins.
Af hverju eru ekki fleiri stór hátæknifyrirtæki á Íslandi?