Morgunblaðið - 18.04.2020, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. APRÍL 2020
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Dyggðir eru lærðar, maðurfæðist til dæmis ekkihugrakkur heldur lærirað vera hugrakkur. Við
þurfum að móta viðhorf okkar og
tilfinningar og þá er mikilvægt að
geta lesið um þær og talað um
þær,“ segir Gunnar Hersveinn
heimspekingur og rithöfundur, en
hann er textahöfundur bókarinnar
Heillaspor, gildin okkar. Bókin sú
fjallar um gildin sem leggja grunn
að farsælu lífi, ætluð börnum og
ungmennum, sem og foreldrum.
Lífsgildin sem tekin eru fyrir eru
gleði, þakklæti, vinátta, hugrekki,
samlíðun, fyrirgefning og virðing.
Og að læra að elska náttúruna.
„Ég vona sannarlega að með
þessari bók inni á heimilum fari
börn og foreldrar að tala saman um
þessi gildi. Til dæmis ef eitthvað
kemur upp á hjá krökkunum í
tengslum við vináttu, þá er hægt að
lesa vináttukaflann í bókinni og
ræða um það hvað vinátta er og
hvernig vinur við erum. Við sam-
ræðuna kemur oft í ljós að foreldrar
halda að börnin skilji öll þessi hug-
tök, en kannski eru börnin með nýtt
sjónarhorn. Þetta getur því verið
gagnkvæmt, börnin geta kennt full-
orðnum eitthvað um hugtökin og
foreldrar geta leiðbeint með gildin
ef börnin skilja þau á einhvern
skringilegan hátt,“ segir Gunnar og
bætir við að bókin sé fyrst og
fremst hugsuð fyrir fjölskyldur til
að styðjast við, frekar en að svara
öllum spurningum.
„Alls ekki
segja börnum
eða unglingum
nákvæmlega
hvað þetta er,
heldur opna
umræðu um
hugtökin, því
þetta eru lif-
andi hugtök
sem eru ekki
alveg í föstum
skilgreiningum. Markmiðið með
slíkri umræðu er að gera gott fólk
úr börnum og bæta heiminn. Það
þarf að hafa fyrir þessu, læra um
lífsgildin og rækta þau. Þetta kemur
ekki af sjálfu sér.“
Villast síður af vegi
Þegar Gunnar er spurður hvort
hægt sé að æfa sig í því að vera góð
manneskja segist hann hafa fulla
trú á því.
„Af því maður þarf að æfa sig
með því að gera eitthvað og í kjöl-
farið upplifa hvernig það virkar á
mann. Hvort manni líður betur eftir
að hafa til dæmis hjálpað ein-
hverjum, þannig æfir maður sig í
hjálpsemi og styrkir hana. Allt er
þetta þjálfun í að vera manneskja.“
Gunnar segir að oft geri börn
og unglingar sér ekki grein fyrir því
að viðhorf okkar hafa áhrif á hvern-
ig okkur líður.
„Það er mikilvægt fyrir börn
og ungmenni að átta sig á því með
því að prófa til dæmis að skipta um
viðhorf. Ef þetta á að greypast í
manneskju og verða hluti af henni,
þá þarf maður að leggja eitthvað á
sig. Til dæmis getur það verið
ákveðin mannraun að nota mildi í
stað hörku. Við sjáum kannski í um-
hverfinu að margir bregðast ókvæða
við einhverju, eða beita hörku eða
ofbeldi, en við þurfum að átta okkur
á að það eru til aðrar aðferðir, til
dæmis mildi. Ef við getum talað um
það við barn hvað mildi er, til að
efla mannúð og bregðast fallega við,
þá getur barnið upplifað að aðrir
bregðast líka öðruvísi við, allt öðru-
vísi en að beita hörku. Þannig mót-
ar það veginn hvaða aðferðir fólk
notar í mannlegum samskiptum.
Hvort það verða átök eða friðsemd,
að kjósa að vera glaður frekar en
fúll. Ef þú talar um þetta og skilur
það, þá verður það hluti af þér og
þá eru minni líkur á að aðrir geti
haft slæm áhrif á þig. Við glímum
sannarlega við slíkt í heiminum í
dag, þar sem öfgaskoðanir blossa
upp. Ef einstaklingur hefur gengið í
gegnum að hugsa um öll þessi hug-
tök og lært gildin, þá eru miklu
minni líkur á að hann villist af vegi.
Þess vegna er svo mikilvægt að
skrifa um þetta og tala um þetta. Ef
grunngildin í lífinu eru vanrækt, þá
leysast þau upp.“
Að brjótast undan þrýstingi
Gunnar segir að á tímum sam-
félagsmiðla og hins mikla hópþrýst-
ings sem börn og unglingar verða
fyrir sé afar áríðandi að efla hug-
rekki.
„Hugrekki þarf til að fara eigin
leiðir. Vináttan verður líka flókin á
gelgjuskeiðinu og á tímum sam-
félagsmiðla er trúnaður oft brotinn,
þegar fólk til dæmis deilir þar ein-
hverju viðkvæmu eða einhverju sem
sagt var eða gert í trúnaði. Slíkt
getur skemmt góða vináttu. Þess
vegna er mikilvægt að á öllum
heimilum sé talað um vináttuna, af
því hún er lykilþáttur í mannlegu
samfélagi. Við þurfum að velta fyrir
okkur hvers vegna halda beri trún-
að við vin, og hvers vegna ekki
megi kjafta öllu í næsta mann. Í
umhverfi okkar er hvatning til að
gefa allt upp og segja allt, en þú
getur valið að vera hugrakkur og
ákveðið að gera það ekki. Brotist
undan þrýstingi og ekki gert ein-
vörðungu það sem fjöldinn segir.“
Hemja þarf ókosti fólks
Gunnar segir að þakklæti sé
eitt af því sem stundum gleymist.
„Maður ætlast til of mikils af
öðrum, af samfélaginu og af náttúr-
unni, en við gefum kannski lítið til
baka og gleymum að þakka. Það
getur verið gott að skrifa þakkar-
bréf í huganum og senda ákveðinni
manneskju, það er ein af þeim léttu
núvitundaræfingum sem fylgja
hverjum kafla í bókinni. Þetta eru
aðferðir til að hugsa um gildin,“
segir Gunnar og bætir við að ekki
þurfi einvörðungu að rækta mann-
kosti, heldur þurfi ekki síður að
hemja ókosti, eins og sjálfselsku,
afbrýðisemi, fordóma, hatur, hroka
og öfund.
„Við þurfum að ræða það við
börnin okkar að enginn verður ham-
ingjusamur sem hugsar einungis um
sjálfan sig. Leyndardómurinn liggur
í góðvildinni, að gera öðrum gott.
Maður verður ekki fullgildur fyrr en
maður stígur fram og gerir eitthvað
fyrir aðra. Góðvildin er eitt æðsta
gildið, hún er nátengd farsælu lífi.“
Að gera gott fólk úr börnum
Allir foreldrar vilja að
börn þeirra verði heil-
steyptar manneskjur og
góðar og að þeim líði vel.
Ekki kemur það af sjálfu
sér; það þarf að æfa sig í
dyggðum og ræða gildin í
lífinu. Nýlega kom út
bókin Heillaspor, gildin
okkar, hugsuð fyrir ungt
fólk og fjölskyldur þess.
Vinátta Ein þeirra mynda sem prýða bókina og Hera Guðmundsdóttir teiknaði. Helga Björg Kerúlf er hönnuður.
Gunnar Enginn verður hamingjusamur sem hugsar einungis um sjálfan sig.
látin. Uppeldisbróðir þeirra systk-
ina var Jón Hjaltason (Glói) frá
Akureyri.
Eftir að hafa gengið í farskóla í
Fljótsdal sótti hún í skóla á Norð-
firði og tók gagnfræðapróf á Akur-
eyri. Fór að því loknu til Reykjavík-
ur og vann í nokkur ár hjá
Landsímanum.
Ragnheiður giftist Þórarni Þór-
arinssyni, (f. 1914, d. 1986) ritstjóra
og alþingismanni, 1943 og áttu þau
þrjú börn, Helgu, sem er látin, Þór-
arin og Ragnheiði Hrefnu. Þau
bjuggu lengst af á Hofsvallagötu 57
í Vesturbæ Reykjavíkur.
Ragnheiður á níu barnabörn,
fjórtán barnabarnabörn og eitt
langalangömmubarn. Þórarinn seg-
ir að hún sé bókelsk og hafi yndi af
góðum kveðskap. Jónas Hall-
grímsson og Einar Benediktsson
séu í miklu uppáhaldi.
„Hún er gamansöm og
frásagnargáfa hennar er í góðu
lagi,“ segir Þórarinn. „Samkvæm-
ismanneskja var hún mikil og naut
sín vel í mannfögnuðum og ekki
fannst henni lakara væri eitthvað
annað og meira en kaffi og kökur í
boði.“
Samferðamenn Ragnheiðar eru
nú flestir horfnir á braut og hún
saknar þeirra, að sögn Þórarins.
„Hún er sannfærður spíritisti og
fullvís um framhaldslíf. „Það verður
gaman þegar við hittumst öll aftur,“
segir hún gjarnan.“
Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
Ragnheiður Vigfúsdóttir Þormar
verður 100 ára á morgun. Undan-
farin ár hefur hún búið á Grund
hjúkrunarheimili við Hringbraut í
Reykjavík og notið þar góðrar
umönnunar, að sögn Þórarins Þór-
arinssonar, sonar hennar.
Ragnheiður fæddist í Geita-
gerði í Fljótsdal 19. apríl 1920. Hún
ólst þar upp hjá foreldrum sínum,
Vigfúsi Guttormssyni Þormar og
Helgu Þorvaldsdóttur Þormar, og
yngri systkinum sínum, þeim Sig-
ríði og Guttormi, sem bæði eru
Gleði Ragnheiður Vigfúsdóttir Þormar og Ragnheiður Sigurðardóttir, dótturdóttir hennar, fyrir áratug.
„Gaman þegar
við hittumst
öll aftur“
Ragnheiður Vigfúsdóttir Þormar verður
100 ára á morgun, sunnudag. Nýtur sín innan um
fólk, elskar bækur og góðan kveðskap.