Fréttablaðið - 21.10.2020, Blaðsíða 11

Það vakti athygli þegar fregnir bárust af því í seinustu viku að Gildi Lífeyrissjóður hygð-
ist fjárfesta fyrir rúma þrjá millj-
arða króna í fiskeldisfyrirtækinu
Icelandic Salmon (áður Arnarlax).
Með fjárfestingunni virðist lífeyris-
sjóðurinn fara gegn eigin gildum
um ábyrgar fjárfestingar sem taka
mið af umhverfissjónarmiðum, sem
eru tíunduð á heimasíðu sjóðsins og
hefur verið vel kynnt.
Á sama tíma barst tilkynning um
að sjóðastýringarfélagið Stefnir
myndi fjárfesta fyrir um 1,5 millj-
arða króna í Arnarlaxi þrátt fyrir
að hafa á liðnu ári lagt upp með þá
stefnu að huga að ábyrgum fjárfest-
ingum og vinnur að því að innleiða
þær í fjárfestingaferli sjóða sinna.
Laxeldi í opnum sjókvíum hefur
stóraukist við strendur Íslands
á undanförnum árum. Lífeyris-
sjóðirnir hafa þó haldið sér til
hlés í þeirri uppbyggingu enda er
iðnaðurinn umdeildur. Nær öll upp-
bygging fiskeldis í sjókvíum hér á
landi hefur tekið mið af verðmæta-
sköpun fyrir þau fyrirtæki sem
hana stunda, erlend stórfyrirtæki
sem hafa með ódýrum hætti fengið
aðgang að íslenskum auðlindum.
Á sama tíma er að stóru leyti
skautað fram hjá umhver f is-
sjónarmiðum. Fram til þessa hefur
íslenskur sjávarútvegur haft það að
leiðarljósi að vera til fyrirmyndar
í umhverfismálum og sjálf bærum
veiðum. Það má segja að sjávarút-
vegurinn byggi að stórum hluta
ímynd sína og verðmætasköpun
á þeim grundvelli en sömu sögu
er ekki að segja um fyrirtæki sem
stunda fiskeldi í opnum sjókvíum.
Það er ekki hægt að horfa fram
hjá því að f iskeldisiðnaðurinn
skapar störf. Þau störf er hins vegar
hægt að skapa á mun umhverfis-
vænni hátt enda hefur Ísland ein-
hverjar bestu aðstæður í heimi til
að stunda landeldi á fiski, með nægt
landrými, miklar vatnsauðlindir og
endurnýjanlega orku.
Samfélagsleg uppbygging
Þeir sem hafa gagnrýnt sjókvíaeldi
á liðnum árum hafa þurft að sitja
undir ásökunum um að vera á móti
atvinnuuppbyggingu í dreifðum
byggðum. Nú þegar f járfesting
Gildis og Stefnis í mengandi iðnaði
er gagnrýnd er hætt við því að þeir
sem hana leggja fram verði sakaðir
um að vera á móti ávöxtun lífeyris-
sjóðsins og vilji þannig skerða líf-
eyrisréttindi. Þau viðbrögð stór-
fyrirtækjanna eru fyrirsjáanleg en
alls ekki rétt.
Sem fyrr segir hafa bæði Gildi og
Stefnir lagt áherslu á ábyrgar fjár-
festingar sem taka mið af umhverf-
issjónarmiðum þó vikið sé frá þeim
sjónarmiðum nú. Það að nýta lífeyri
landsmanna og kasta frá sér sam-
félagslegri ábyrgð til að fjárfesta í
mengandi iðnaði sem hefur skaðleg
áhrif á lífríki fjarða og vatna setur
afar slæmt fordæmi.
Stefnubreyting?
Við lifum á tímamótum þar sem
heimsfaraldur hefur sett allt á hlið-
ina, ferðaþjónustan liggur í dvala,
atvinnuleysi fer vaxandi og fjár-
hagskreppan er hafin. Eðlilega er
þá kallað eftir störfum og aukinni
verðmætasköpun. Við viljum þó
öll byggja útflutning og verðmæta-
sköpun landsins upp með sjálf-
bærum og ábyrgum hætti og í sátt
við náttúru landsins. Aðeins þannig
tryggjum við verðmætasköpun til
lengri tíma.
Við höfum ekki efni á því að
vinna gegn náttúrunni. Á meðan
flestir átta sig á mikilvægi þess að
fjárfesta i endurnýjanlegum og
sjálf bærum greinum getum við
ekki setið hjá og ýtt undir iðnað
sem mun skilja náttúruna eftir í
verra ástandi fyrir komandi kyn-
slóðir. Markmið lífeyrissjóðanna
er fyrst og fremst að ávaxta lífeyri
landsmanna. Þeir hafa nær allir sett
sér þá samfélagslegu stefnu að gera
það með fjárfestingum sem stuðla
að sjálf bærri og vistvænni framtíð.
Sú stefna er vel við hæfi í þró-
uðum ríkjum eins og Íslandi. Þess
vegna vekja fjárfestingar Gildis og
Stefnis í mengandi iðnaði mikla
furðu og eru vonandi ekki merki
um stefnubreytingu í samfélags-
legri ábyrgð.
Það er ekki hægt að horfa
fram hjá því að fiskeldis-
iðnaðurinn skapar störf.
Þau störf er hins vegar hægt
að skapa á mun umhverfis-
vænni hátt.
Gildi fjárfestir í mengandi iðnaði
Elvar Örn
Friðriksson
framkvæmda-
stjóri NASF á
Íslandi
Vindmyllur verða sífellt hag-kvæmari kostur og vaxandi reynsla er af notkun þeirra
víða um heim, sem nýta má hér
á landi til að taka yfirvegaðar og
skynsamlegar ákvarðanir. Ljóst er
að bygging vindorkuvera getur orðið
mjög umdeild, einkum vegna sjón-
og hljóðmengunar, en einnig vegna
áhrifa á fuglalíf. Því er mikilvægt að
vanda til undirbúnings þannig að
koma megi í veg fyrir óþarfa deilur
og átök.
Fjórar og hálf
Kárahnjúkavirkjun í bígerð
Síðastliðið vor bárust fréttir af því
að tíu aðilar hefðu hug á að reisa
samtals 34 vindorkuver á Íslandi.
Erlendir aðilar standa að baki að
minnsta kosti 19 af þessum tillögum.
Ef svo afar ólíklega vildi til að öll
þessi áform næðu fram að ganga yrði
uppsett afl í vindorku á við fjórar og
hálfa Kárahnjúkavirkjun. Fátt bend-
ir til þess að þörf verði fyrir meira afl
í orkukerfi landsins á næstu árum og
því mætti álykta sem svo að umræða
um vindorku sé ekki tímabær. En
reynslan sýnir að skjótt geta skipast
veður í lofti og gott að vera vel undir
það búinn.
Tvö svæði skoðuð
Vindorka hefur verið til umræðu
hér á landi í nokkur ár og í skýrslu
verkefnisstjórnar fyrir ramma-
áætlun 3, sem kom fram árið 2016,
en hefur enn ekki verið afgreidd af
Alþingi, voru tvö svæði fyrir vind-
orkuver tekin til skoðunar. Annað
fór í nýtingarf lokk (við Blöndu-
virkjun) en hitt í biðflokk (við Búr-
fellsvirkjun).
Landvernd hefur setti fram sjón-
armið og lagt til stefnu um virkjun
vindorku á Íslandi. Samtökin gáfu
út fyrsta heildstæða rit á Íslandi um
þennan orkugjafa í ritinu „Virkjun
vindorku á Íslandi: Stefnumótunar-
og leiðbeiningarrit Landverndar“
árið 2018. Málið var einnig til
umfjöllunar á síðasta aðalfundi sam-
takanna.
Engin þörf fyrir vindorku i bili
Landvernd telur að ekki sé þörf fyrir
vindorkuvirkjanir eins og staðan er
nú og þó öll áform um orkuskipti í
samgöngum gangi eftir ef marka má
greiningu Orkuveitu Reykjavíkur.
Landvernd hvetur því stjórnendur
fyrirtækja og sveitarfélaga til að rasa
ekki um ráð fram. Þá hafnar Land-
vernd því alfarið að vindorkumann-
virki verði sett niður á verðmætum
náttúrusvæðum eða þar sem fugla-
lífi stafar af þeim hætta. Þá mega
vindorkuver ekki skerða verðmætar
landslagsheildir, spilla ásýnd lands
og víðernum.
Almenningur komi
að ákvarðanatöku
Sveitarstjórnir gegna lykilhlutverki
við ákvarðanir um staðarval vind-
orkumannvirkja. Landvernd telur
skynsamlegt að sveitarfélög marki
sér langtímastefnu um vindorkuver
í skipulagi, þar sem aðkoma almenn-
ings að ákvarðanatöku sé tryggð
á fyrstu stigum ferlisins. Í framan-
greindri skýrslu Landverndar eru
leiðbeiningar um 36 efnisatriði sem
þarf að fjalla um þegar mat er lagt á
byggingu vindorkuvera. Ef sveitar-
félög fylgja þeim leiðbeiningum
aukast líkur á að ásættanleg niður-
staða náist.
Forðumst kapphlaup sem
endar með ósköpum
Í sumar hafa þingmaðurinn Ari
Trausti Guðmundsson og lögfræð-
ingurinn Skúli Thoroddsen rökrætt
í Fréttablaðinu hvort vindorka eigi
heima í rammaáætlun. Sá síðar-
nefndi telur svo ekki vera. Land-
vernd telur að best sé fyrir alla aðila
að vindorkuver falli undir lög um
verndar- og orkunýtingaráætlun nr.
48/2011 (rammaáætlun) svo útiloka
megi þá staði sem teljast varhuga-
verðir vegna neikvæðra áhrifa. Að
öðrum kosti má reikna með kapp-
hlaupi sem bæði kostar mikið fé og
getur endað með ósköpum. Það er
nauðsynlegt að Alþingi taki strax
af allan vafa um þetta atriði og felli
vindorku formlega undir framan-
greind lög.
Vindorka – vöndum til verka
Tryggvi Felixson
formaður
Landverndar
FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
FJALLASKÁLAR ÍSLANDS
MEÐ SIGMUNDI ERNI RÚNARSSYNI
Eftir meira en 5000 ekna kílómetra
og 750 kílómetra á göngu, einni
bílvél fátækari, einni felgu og tveimur
pústkerfum snauðari, með sprungin
dekk, gegnblautir og skólausir í
einum skála kemur þriðja þáttaröðin,
stórkostlegri sem aldrei fyrr.
Sýningar hefjast 28. október
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11M I Ð V I K U D A G U R 2 1 . O K T Ó B E R 2 0 2 0