Fréttablaðið - 21.10.2020, Blaðsíða 16

Það er hægt að
þjálfa lyktarskyn-
ið með því að þefa af
ilmkjarnaolíum eins og
sítrónu- eða rósaolíu.
Sandra Guðrún
Guðmundsdóttir
sandragudrun@frettabladid.is
Leo Newhouse, ráðgjafi sem starfar með sjúklingum sem glíma við langvinn veikindi,
skrifaði í vikunni grein á vef Har-
vard-háskóla þar sem hann lýsir
upplifun sinni af því að missa
bragð- og lyktarskyn og veltir
fyrir sér hvað hægt sé að gera til að
takast á við það.
Morgunn einn í mars þegar
hann var að skera sítrónusneið út
í teið sitt, fann hann enga lykt af
sítrónunni. Að sama skapa fann
hann ekkert bragð af ferskjusult-
unni á ristaða brauðinu sínu. Hann
hafði verið örlítið slappur dagana á
undan og áttaði sig á því að líklega
væri hann kominn með vírusinn
alræmda. Hann var heppinn að
verða ekki alvarlega veikur, en er
enn þá rúmu hálfu ári síðar að fást
við skert bragð- og lyktarskyn.
Gríðarlegur fjöldi fyrrverandi
COVID-19 sjúklinga glímir við
skert bragð- og lyktarskyn. New-
house vitnar í bandaríska tölfræði
þar sem kemur fram að tæplega
90% þeirra sjúklinga sem fengu
væg til miðlungs einkenni sjúk-
dómsins hafi kvartað yfir skertu
bragð- og lyktarskyni.
Newhouse bendir á að missir
bragð- og lyktarskyns geti haft nei-
kvæð áhrif á heilsuna. Missirinn
getur valdið minnkaðri matarlyst
og óæskilegu þyngdartapi. Þegar
fólk getur ekki lengur notið matar-
ins, borðar það oft of lítið eða
sleppir máltíðum. Skortur á þessu
skyni getur líka valdið hættu, þar
sem fólk finnur ekki lykt eða bragð
af ónýtum mat og finnur ekki lykt
af til dæmis gasleka eða bruna.
Newhouse segir að nýlegar
rannsóknir sýni tengsl á milli
skorts á lyktarskyni eftir COVID
-19 og þunglyndi og kvíða. Hann
tekur þó fram að enn eigi eftir að
rannsaka betur hvort það tengist
beint bragð- og lyktarskyninu, eða
hvort tengingin sé vegna áhrifa
vírussins á miðtaugakerfið. Hann
segir þó vitað með vissu að skap-
gerð og lyktarskyn tengjast að
einhverju leyti.
Lyktartaugar geta endurnýjað
sig, en þó að lyktarskynið geti
komið til baka er ekki víst að allir
sem missa lyktarskynið fái það til
baka að fullu, að sögn Newhouse.
Þar sem lyktarskynið minnkar
Þakklátur fyrir hvert framfaraskref
Tap á bragð- og lyktarskyni er algengt einkenni COVID-19. Margir eru heppnir og missa bragð- og
lyktarskyn í stutta stund, á meðan aðrir hafa ekki fundið lykt og bragð svo mánuðum skiptir.
Það getur
tekið tíma að fá
bragðskynið og
lyktarskynið til
baka.
MYND/GETTY
yfirleitt vegna aldurs, gæti það
einnig tekið lengri tíma fyrir eldra
fólk að fá lyktarskynið aftur.
Newhouse segir að til að vekja
aftur taugaendana í nefinu sem
nema lykt, mæli sérfræðingar
með lyktarþjálfun. Það er hægt
að þjálfa lyktarskynið með því
að þefa af ilmkjarnaolíum eins og
sítrónu- eða rósaolíu. Newhouse
segir að núvitund skipti mestu
máli og að ef fólk finni ekki lyktina
af olíunni þá sé gott að reyna að
muna lyktina og virkja þannig
hugann í að vekja tilfinninguna.
Hann segir einnig að ef fólk
finnur ekki allt bragðið af matnum
sem það borðar sé gott að ein-
beita sér að grunnbragðinu, sætu,
beisku, súru eða söltu. Einnig
er gott að einbeita sér að áferð
matarins og njóta þess bragðs og
áferðar sem hægt er að skynja.
Newhouse tekur sem dæmi að
þegar hann borðar dökkt súkku-
laði finni hann bara beiskt og
sætt bragð, hann þarf að treysta
á minnið til að finna bragðið af
kakóbauninni. Hann segir að miss-
irinn hafi kennt honum að vera
þolinmóður og þakklátur fyrir
hverja litla framför. Um daginn
fann hann til dæmis í fyrsta sinn
í nokkra mánuði örlitla sítruslykt
af teinu sínu, hann segir að sítróna
hafi aldrei áður ilmað eins vel.
Ég hef starfað með börnum í langan tíma og þykir starf mitt ómetanlegt. Ég þarf að hafa orku og úthald fyrir
verkefni dagsins og finn svo sannarlega
mun þegar ég tek inn vítamín frá Solaray.
Ég er orkumeiri, betur vakandi á daginn
og sef betur á nóttunni,“ segir Sigríður
Stefánsdóttir, leiðbeinandi á leikskól-
anum Tjarnarborg.
Sigríður hefur tekið inn vítamín og
steinefni frá Solaray með góðum árangri.
„Ég hef verið með hárlos í nokkurn
tíma en finn gífurlega mikinn mun á
hárinu mínu þegar ég tek inn Once daily
for women-vítamínið frá Solaray. Melt-
ingin er líka betri, þökk sé góðgerlum
frá Solaray sem hafa góð áhrif á maga-
flóruna. Magaflóran hefur svo mikið að
segja fyrir almenna vellíðan og einnig
hafa góðgerlar góð áhrif á ónæmiskerfið
okkar,“ segir Sigríður.
Bætiefni úr hágæða jurtum
Framleiðendur Solaray eru frumkvöðlar
í blöndun jurta. Solaray-vörurnar komu
fyrst á markað fyrir 40 árum og hefur
áherslan frá upphafi verið á að framleiða
bætiefni úr hágæðajurtum eftir ströng-
ustu gæðareglum. Bætiefnin hafa frá upp-
hafi verið framleidd og seld í sérstökum
grænmetishylkjum sem bjóða upp á betri
nýtingu á virkum efnum jurtanna.
Solaray-bætiefnin koma í hylkjum eða
perlum og eru flestar vörurnar án glút-
ens, gers, sykurs og mjólkur.
Solaray-vörurnar eru allar grænprófað-
ar (e. green screened), en þær merkingar
upplýsa viðskiptavini um gæðaprófanir
á virkni jurtanna og það hvort vörurnar
eru „cruelty free“, vegan og/eða fram-
leiddar á umhverfisvænan máta.
Solaray fæst í Lyfju, Heilsuhúsinu,
Fjarðarkaupum, Lyfjum og heilsu, Heilsu-
veri og öðrum völdum apótekum.
Hrein, óbeisluð orka úr náttúrunni
Vítamínin frá Solaray eru uppfull af hreinni orku náttúrunnar og sú orka skilar sér í bættri heilsu,
meiri orku og vellíðan. Það veit Sigríður Stefánsdóttir sem sannarlega finnur góð áhrif Solaray.
Sigríður er leiðbeinandi á Tjarnarborg.
Góðgerlar Multi­
dophilus geta bætt
meltingu. Inniheldur
Bacillus coagulans
góðgerla og mjólkur­
lausa meltingargerla
(Asídófílus). Blanda
sem hentar öllum vel
en einkum þeim sem
þjást af mjólkur­
ofnæmi. Geta verið
nauðsynlegir fyrir
eðlilega meltingu
og vellíðan. Geta
unnið gegn upp­
þembu, krömpum,
verkjum, harðlífi og
niðurgangi. Henta
börnum vel.
Kalk, magnesíum
og sink er dásamleg
steinefnablanda í
góðum hlutföllum,
auðnýtanleg og þægi­
leg í inntöku. Gott að
taka fyrir svefninn.
Hentar sérstaklega vel
eldri einstaklingum.
Algengt er að fólk
skorti þessi mikil­
vægu efni, sem getur
komið niður á bein­
þéttni, vöðvavirkni og
ástandi taugakerfis.
Once daily woman er alhliða fjölvítamín
fyrir konur og inniheldur öll helstu vítamín
og steinefni. Hentar sérlega vel konum
sem þurfa að huga að járnstöðu, með
18 mg af járni og góðri upptöku. Í því
eru 800 mcg af fólínsýru sem er nægi­
legt magn fyrir þær sem huga að barn­
eignum. Einnig MSM og amínósýrur fyrir
hár, húð og neglur. 
4 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 2 1 . O K TÓ B E R 2 0 2 0 M I ÐV I KU DAG U R