Fjölrit RALA - 15.10.2000, Side 32

Blý
Miðað við meginland Evrópu er íslenskt berg snautt af blýi (Kristján Geirsson
1994) . Blýmengun úthaga hér á landi ætti að vera lítil vegna stijálbýlisins og
blýi er ekki lengur bætt í bensín eins og áður var. Fram á síðustu ár hafa
haglaskot innihaldið blý og hafa þau dreifst víða. Skepnur geta því étið blýhögl
með grasinu en villibráð er væntanlega hættast við blýmengun.
Blý var undir greiningarmörkum í stórum hluta sýnanna sem voru mæld. Blý
var mælanlegt í nautahakki, kindabjúgum, kjötfarsi, pítsum, mysu og eplasafa
en allt eru þetta unnin matvæli. Mest blý mældist í kakódufti, hveitiklíði og
jöklasalati. Niðursoðin matvæli (grænar baunir, sveppir, tómatar og rauðkál)
innihéldu svipað magn blýs eins og samsvarandi fersk matvæli, enda eru
niðursuðudósir ekki uppspretta blýs eins og áður var. Blý greindist í lágum
styrk í flestu grænmeti. Jöklasalatið skar sig úr með hæsta blýgildið en um var
að ræða innflutt jöklasalat. Öll sýni af grænmeti voru skoluð rækilega með
vatni en yfirleitt er mælt með því að neytendur skoli grænmeti fyrir neyslu.
Skolunin ætti að fjarlægja að talsverðu leyti jarðvegsleifar og mögulega
loftboma blýmengun.
Blý berst í plöntur sem loftmengun, jarðvegsleifar eða plantan hefur tekið blý
upp úr jarðveginum (Steering Group on Chemical Aspects of Food
Surveillance 1998). Blý er að jafhaði bundið öðmm efnum í jarðvegi og plöntur
taka það því ekki upp í miklum mæli (Merz og Bergmann 1999). Blý í
grænmeti getur því að miklu leyti verið loftborin mengun en jarðvegsleifar em
væntanlega að mestu fjarlægðar fyrir neyslu. Blýinnihald matvæla getur aukist
við matvælavinnslu (Tahvonen og Kumpulainen 1993) og berst blý þá úr
umhverfinu eða búnaði. Blý í fóðri sláturdýra hefur lítil áhrif á blýinnihald
kjötsins en það safnast einkum fyrir í nýmm og beinum (Quarterman 1986).
Þetta er í samræmi við það að blý var yfir greiningarmörkum í lambnýrum en
ekki lambalifur eða kjöti (4. tafla). Erlendis hefur styrkur blýs í ýmsum
matvælum lækkað á seinni ámm og er það m.a. skýrt með því að dregið hefur
úr notkun blýs í bensín og málningu (Jorhem og Sundström 1993).
Niðurstöður okkar fyrir blý í lambalifur og lambanýrum em afgerandi lægri en
margar erlendar niðurstöður (Vos o.fl. 1988). Sem dæmi má nefna að í
hollenskri lambalifur mældust 42 pg blý/lOOg en í þeim íslensku 2,2 gg/100g.
Hafa þarf í huga að aldursmunur lambanna getur hér skipt máli. Engu að síður
benda niðurstöðumar til mjög lítillar uppsöfnunar á blýi í lifur og ným
íslenskra lamba. Niðurstöður fyrir blý í grænmeti vom vomar saman við
sænskar (Jorhem og Sundström 1993) og finnskar (Tahvonen og Kumpulainen
1995) niðurstöður. Niðurstaða okkar fyrir innflutt jöklasalat (15,7 pg blý/lOOg)
er miklu hærri en finnska gildið (0,1 pg/lOOg). Svipuð niðurstaða fæst þegar
gildi fyrir hveitiklíð er borið saman við sænska gildið. í öðmm tilfellum er ekki
um afgerandi mun að ræða. Það torveldar samanburðinn að greiningarmörk
30