Rit Búvísindadeildar - 01.07.1992, Page 87

Grétar Einarsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarms
Bútæknideild, Hvanneyri
311 Borgarnes
Tækni við meðhöndlun búfjáráburðar
Inngangur
í sögulegu samhengi hefur búfjáráburður lengst af verið talinn til verðmæta
sem sjálfsagt væri að nýta eftir föngum (Guðmundur Jónsson, 1942). Þegar að
tæknivæðing búskaparins stóð hvað hæst hér á landi örlaði þó á þeim viðhorfum
að búfjáráburðurinn væri aukaafurð sem réttast væri að losa sig við á sem ódýr-
astan hátt.
Á seinni árum hefur mönnum orðið sífellt ljósari sú staðreynd að mikil
verðmæti á formi plöntunæringarefna eru í áburðinum ef réttum aðferðum er
beitt við dreifingu, en einnig hefur mönnum orðið ljósari sú hætta sem er á
umhverfisspjöllum af völdum búfjáráburðar ef ekki er farið að með gát. Þá má
einnig í þessu samhengi vekja athygli á því að breytt tækni við fóðuröflun hefur
í mörgum tilvikum leitt af sér aðra efnasamsetningu áburðarins og það aftur til
annarra krafna við meðhöndlun og geymslu hans. Samhliða þessari þróun hafa
búseiningamar stækkað og það út af fyrir sig kallað á aukna vélvæðingu. Sú
staða sem menn standa frammi fyrir í dag í tæknilegu tilliti er því afleiðing eða
undirstaða þessarar þróunar. Þær kröfur sem búskaparhættir nú til dags gera til
geymslu og meðhöndlun búfjáráburðar frá tæknilegu (sjá t.d. Gjestang, 1990)
sjónarmiði eru því:
* Verustaður gripanna í húsunum sé þokkalega hreinn, valdi ekki
skaða á gripum né afuröurn og sé að mestu laus við loftmengun.
* Að geymslurými uppfylli ákveðin skilyrði m.a. varðandi rými, oft um
eitt innistöðutímabil.
* Kröfur um afköst tækjabúnaðar við losun eru oft í þá veru að hægt
sé á nokkrum dögum að meðhöndla ársframleiðslu búsins.
Að þungi flutningatækja valdi ekki skaða á því landi sem borið er
á.
* Að nýting áburðarins verði sem best og í versta falli skolist ekki
burtu og valdi mengun.
Rannsóknastarfsemin hefur því á undanförnum áratugum beinst að þessum
megin atriðum. Annars vegar að finna tæknilegar lausnir og svo hins vegar að
kanna áhrif þeirra rekstrartæknilega og nú á síðustu árum einnig út frá umhverfis-
81