Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.03.1980, Side 81

RANNSÓKN Á AFURÐATÖLUM 79
b) Búsáhrif.
Alþekkt er, að verulegur hluti breytileika í
afurðamagni nautgripa eru búsáhrif, og
mun ekki fjarri lagi að gera ráð fyrir, að
þau séu um einn þriðji hluti heildar-
breytileikans.
Algengast er, þegar kynbótagripir eru
metnir, að eyða þessum mun með því að
nota afurðatölurnar sem frávik frá bús-
meðaltali. Vegna þess, hve fáar kvígur
bera á hverju búi á líkum tíma, er veru-
legum vandkvæðum háð að mynda bús-
meðaltal fyrir mjólkurskeiðsafurðir á
fyrsta mjaltaskeiði til þeirra nota.
Sú aðferð, sem hér er beitt, er að leið-
rétta fyrir búsáhrifum með aðhvarfsstuðli
afurða að búsmeðaltali. Þessi aðferð hefur
nokkuð verið notuð erlendis, en í mörgum
dæmum er um að ræða aldursleiðréttar
afurðatölur, sem hljóta að sýna verulega
meira aðhvarf en hér er fundið (Syrstad,
1964, Auran, 1973, Van Vleck, 1963). í
sænskri rannsókn taldi Dúring (1957)
þennan aðhvarfsstuðul vera 0,65 fyrir
fyrstakálfskvígur, og Gravir og Hickman
(1967) fundu um fyrstakálfskvígur í
Kanada svipaða stuðla og hér.
I umfangsmiklum rannsóknum í Sví-
þjóð fann Danell (1976) aðhvarfsstuðul-
inn 0,40-0,65, og er það í mjög góðu
samræmi við þær niðurstöður, sem hér eru
fundnar. Hún bendir á, að komi ekki til
kerfisbundnir þættir, sé væntanlegt gildi
aðhvarfsstuðulsins 1/f, þar sem f væri
leiðréttingarstuðull til að umbreyta af-
urðum fyrstakálfskvígna í afurðir full-
mjólka kúa. Rétt er einnig að hafa hugfast,
að búsmeðaltalið, sem hér er notað, er
miðað við eftir ársafurðum, en ekki mjólk-
urskeiðsafurðum.
Rétt er að benda á, að fylgni milli bús-
meðaltals fullmjólka kúa og afurða fyrsta-
kálfskvígna í þessum gögnum er ekki mjög
mikil. I samræmi við erlendar rannsóknir
(Auran, 1973) er fylgnin þó einna mest
við mælingar á miðju mjólkurskeiði.
Veruleg ástæða virðist til efasemda um,
hversu góður mælikvarði búsmeðaltal
fullmjólka kúa er á búsáhrifin, sem fyrsta-
kálfskvígum er búin. Burðartími kvígna er
allnokkuð frábrugðinn burðartíma full-
mjólka kúa. Auk þess er líklegt, að upp-
eldisáhrif kvígnanna séu á mörgum búum
veruleg, en hve háð þau eru fóðrun
fullorðnu kúnna á búinu, vitum við lítið
um. Oft eru kvígurnar aldar upp alveg sér,
og af þeim ástæðum má vænta allveru-
legra frávika frá meðaltali fullmjólka kúa.
Annað atriði, sem ætíð þarf að hafa í
huga við val á leiðréttingum, er það,
hversu auðveldar þær eru í framkvæmd.
Eigi að nota búsmeðaltal til leiðréttingar,
er æskilegt, að það sé búsmeðaltal, sem
reiknað er í skýrsluhaldinu, og sé þá til-
tækt þaðan.
Augljóst er þó, að þetta er atriði, sem
þarfnast nánari rannsóknar, og til þess
þyrfti helzt gögn með nánari vitneskju um
ýmsa þætti í meðferð kvígnanna en til eru
enn í skýrsluhaldi.
c) Frjósemi.
Frjósemi íslenzkra nautgripa hefur nánast
ekkert verið rannsökuð til þessa. I þessum
gögnum koma fram mjög eindregin áhrif
af burðartíma á frjósemi. Veruleg ástæða
er til að ætla, að þessi áhrif séu að miklum
hluta til komin vegna þess, að erfiðara sé
að fá haustbærar kvígur til að festa fang á
réttum tíma en þær, sem bera að vori.
Mjög er ótrúlegt, að bændur flytji til af
ráðnum hug burðartíma kvígna, sem bera
að hausti, þar sem það hlýtur vegna
mjólkurframleiðslunnar að teljast einn